تخریب در لغت به معنای از بین بردن و در معنای گسترده‌تر یعنی ویران کردن و ایجاد آسیب و صدمه زدن به اموال عمومی و شخصی است.
احترام به حقوق مادی و معنوی افراد همچنین صیانت از این امر لازمه زندگی اجتماعی و اقتصادی است و از جمله جرایم علیه حقوق مالی افراد که شخص متجاوز بعضاً خواسته یا ناخواسته مرتکب می‌شود و یکی از دعاوی شایع در دادگاه‌های حقوقی، جرم تخریب می‌باشد. اصولاً تخریب یک جرم کیفری است چرا که با سوء نیت و عمد و آگاهی از طرف متجاوز انجام می‌گیرد و بعضاً در مواردی جنبه حقوقی دارد.
در جرم تخریب فرقی ندارد که مال مورد تخریب منقول باشد یا غیرمنقول، اساساً به هر شئ یا مالی که برای مالک آن دارای ارزش باشد و از طرف شخص دیگری به عمد تخریب شود، جرم واقع می‌گردد. عملا تخریب جزء جرائم عمدی محسوب می‌شود. همچنین در تخریب فرقی ندارد که کل مال تخریب شده یا بخشی از آن؛ در هر حال ضرر جزئی نیز مورد حمایت قانون و عرف جامعه می‌باشد.
عناصر تشکیل دهنده جرم تخریب
هر عمل مجرمانه بر اساس قانون باید دارای عناصر سه‌گانه باشد. عدم وجود هر یک از این عناصر باعث می‌شود که جرم تکامل نیافته و فرد مجرم شناخته نشود. طبق قوانین جزایی عمل یک فرد زمانی مجرم محسوب می‌شود که دارای عنصر مادی، قانونی و روانی (معنوی) باشد.
آیا شدت تخریب در میزان مجازات آن تاثیر دارد؟
در جرم تخریب با توجه به اینکه ارزش اموال در معیار‌های مختلف دارای یک سطح نمی‌باشند، علی القاعده میزان تخریب صرفاً در تعیین میزان جبران ضرر آن تاثیرگذار است وگرنه عمل تخریب به هر اندازه که باشد دارای یک حد از مجازات می‌باشد.
پس اگر فردی آینه خودروی شما را به هر طریقی با قصد و سوء نیت تخریب کند همان مجازاتی را خواهد داشت که در فرض آن شخص کل خودرو را تخریب کرده است، اما فقط نحوه جبران خسارت هر دو عمل تخریب فرق می‌کند وگرنه مجازات کیفری آن یکسان اعمال خواهد شد.
آیا تخریب غیرعمد جرم محسوب می‌شود؟
با توجه به اینکه تخریب یک جرم عمدی محسوب می‌شود و لازمه جرم انگاری یک عمل، اثبات سوء نیت و مجرمانه فرد می‌باشد پس در صورتی که به طور مثال شما به طور غیر ارادی یا ناآگاهانه با خودرو روبرویی در حین رانندگی تصادف کرده باشید و به خودرو طرف مقابل خسارت وارد شود شما به جرم تخریب محکوم نخواهید شد، چون قصد مجرمانه نداشته‌اید.
پس در این حالت شما صرفا از نظر مدنی و حقوقی مسئول جبران خسارت وارده به طرف مقابل خواهید بود. اما در فرضی که شخصی که با خودروی شما به عمد تصادف کند و قصد تخریب داشته باشد شما می‌توانید هم جبران خسارت را مطالبه کنید و هم نسبت به عنوان تخریب شکایت کیفری نمائید.
ادله اثبات جرم تخریب
۱- شهادت شهود
۲- اقرار خود متهم در مراجع قضایی نیز که دلیل اثبات جرم می‌باشد.
۳- و یا اینکه علم قاضی می‌تواند به کمک گزارش مراجع انتظامی، تحقیقات محلی، فیلم دوربین مداربسته و سایر موارد باشد.
توصیه می‌شود برای حفظ ادله و مستندات خود در اسرع وقت با مراجع انتظامی جهت تهیه و ثبت واقعه گزارش داده شود.
بیشتر بخوانید: وصیت نامه دست نویس ارزش و اعتبار دارد؟
مرجع رسیدگی به جرم تخریب کجاست؟
طبق قانون مجازات اسلامی هر جایی که جرم واقع گردیده دادسرا و دادگاه همان محل جرم، صالح به رسیدگی می‌باشد. به طور مثال اگر شخصی که ساکن تهران است برای مسافرت به شمال کشور رفته باشد و در اثر نزاع و درگیری خودروی شخصی وی در مازندران تخریب شده باشد؛ دادگاه صالح به رسیدگی به این جرم دادگاه مازندران خواهد بود نه شهر تهران.
هر مالی که قابلیت تخریب را داشته باشد و مجرم با عمل خود آن را تخریب کند هر چند جزئی باشد جرم تخریب به وقوع می‌پیوندد، زیرا مال ممکن است منقول مثل خودروی شما یا غیر منقول مثل ساختمان و یا باغ کشاورزی باشد، ممکن است مال جزء اموال شخصی باشد یا جزء اموال دولتی و ملی؛ بنابراین تفاوتی ندارد که تخریب از کدام نوع باشد.
آیا عدم انجام کار (وظیفه) موجب تحقق جرم تخریب است؟
طبق قانون جرم تخریب عمدی و از اعمالی است که باید به صورت فعل مثبت یعنی عملی انجام شده باشد به طور مثال اگر شما خودروی خود را به شخصی به عنوان امانت بدهید و خودروی شما در محلی باشد که در حال آتش‌سوزی است و شخصِ امین، خودرو شما را جابجا نکند و خودرو خسارت ببیند؛ جرم تخریب صورت نگرفته است و از آنجایی که انجام دادن یک کار و عمل جزء تخریب است، خودداری از یک عمل و رفتار، در زمره جرم دیگری قرار می‌گیرد نه به عنوان جرم تخریب.
تخریب اموال دولتی و عمومی و مجازات آن
تخریب اموال عمومی با توجه به جنبه عمومی اموال جزء جرایم غیر قابل گذشت می‌باشد و قانونگذار مجازات سخت‌تری را برای مجرم در نظر گرفته است، به طور مثال قانونگذار در ماده ۶۸۳ قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ مقرر کرده که هر نوع تخریب اموال دولتی که توسط سه نفر یا بیشتر انجام گیرد در صورتی که این افراد محارب شناخته نشوند به مجازات حبس از ۲ تا ۵ سال محکوم خواهند شد و یا در ماده دیگری در قانون تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ مقرر شده هرکس به افراد عادی تعرض کند و باعث اخلال در نظم و آسایش عمومی می‌شود به حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه (با توجه به اصلاحیه جدید قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۹) محکوم خواهد شد.
تخریب اموال خصوصی و مجازات آن
به طور کلی اموال افراد از نظر قانون جهت تامین نظم اجتماعی و اقتصادی مورد حمایت می‌باشد و جان، مال، حقوق، مسکن، حیثیت و آبروی اشخاص تحت حمایت اصل ۲۲ قانون اساسی ایران می‌باشد و در این راستا قانونگذار در ماده ۶۷۶ و ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی نسبت به اموال خصوصی نیز تخریب را جرم انگاری کرده است و طبق این مواد قانونی هر کس به عمد اموال متعلق به دیگری را تخریب کند، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می‌شود.
اما باید در نظر داشت که با توجه به اصلاحیه جدید قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۹ جرم تخریب اموال خصوصی جزء جرایم «قابل گذشت» شده و از جمله جرایم عمومی حذف شده است. لازم به ذکر است وقتی جرمی قابل گذشت باشد شاکی از زمان وقوع جرم یا اطلاع از وقوع جرم فقط یک سال وقت طرح شکایت کیفری دارد و اگر بعد از یکسال اقدام کند شکایت کیفری وی رد خواهد شد و قابل رسیدگی نمی‌باشد.
تخریب توسط اطفال یا دیوانه (مجنون)
اگر تخریب توسط طفل یعنی کسی که به سن بلوغ نرسیده و یا شخص دیوانه انجام گیرد، در اینجا لازم است بدانید که نمی‌توان علیه این اشخاص شکایت کیفری مطرح کرد چرا که طبق قانون، صغیر یا دیوانه فاقد مسئولیت کیفری میباشند و در این حالت می‌توانید جهت جبران خسارت وارده همزمان از طفل و سرپرست او یا سرپرست شخص دیوانه در دادگاه حقوقی طرح دعوای مطالبه خسارت را بکنید که دادگاه با تعیین کارشناس و طبق نظریه وی اقدام به صدور رای خواهد کرد.
منبع: میزان