رئیس اتاق تعاون ایران گفت: روسیه مهمترین بازار صادرات ماهی قزل‌آلای تولیدی در کشور است که با توجه به کیفیت این ماهی استقبال خوبی هم از آن شده است.
مجری: بازار ماهی قزل‌آلا، بازاری است که جایگاه خوبی در تولید آن داریم و در مصرف جایگاه بدی داریم و این نشان می‌دهد که باید برای صادرات این ماهی در بازارهای جهانی برنامه‌ریزی داشته باشیم تا حداقل سهمی از تجارت ماهی قزل‌آلا داشته باشیم.
قاسمی: ایران جزو سه کشور برتر تولیدکننده ماهی قزل‌آلا در دنیا است. براساس آمار‌های شیلات تا ۱۸۰ هزار تن تولید ماهی قزل‌آلا داریم، ولی در شرایط اقتصادی فعلی، حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تن حداکثر تولیدی است که می‌توانیم داشته باشیم.
مجری: فکر می‌کنم ۱۸۰ هزار تن آمار سال گذشته بود که می‌گفتند طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار است به این مقدار دست پیدا کنیم، گویا دست هم پیدا نکردند.
قاسمی: سال گذشته هم حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تن تولید قزل‌آلا بود. می‌دانید قزل‌آلا در کشور ما به‌صورت تازه خوری جا افتاده است و بیشتر مصرف‌کنندگان به صورت تازه آن را مصرف می‌کنند.
در بحث صادرات، تولید ماهی قزل‌آلا در کشور شبه ارگانیک است، مدعی نیستیم کاملا ارگانیک است، ولی شبه ارگانیک کمترین موادی را استفاده می‌کنیم که شبهه ناک باشد، کمترین دارو را استفاده می‌کنیم و باقی مانده‌های دارویی در این ماهی بسیار کم است و یکی از مرغوب‌ترین ماهی‌هایی است که می‌توانیم استفاده کنیم و رویش قسم بخوریم.
این ماهی به دلیل تازه بودنش فعلا به کشور‌های همسایه صادر می‌شود. مسائل و مشکلات ما با اتحادیه اروپا راجع به صادرات این ماهی هنوز حل نشده است و سازمان دامپزشکی و سازمان شیلات باید ان آر پی لازم را برای اتحادیه اروپا تهیه کنند و با اتحادیه اروپا وارد مزاکره شویم، چون یکی از بازارهای بسیار مفید ما و بازاری که خواهان این ماهی است بازار اروپا است.
اکنون مهمترین بازار صادرات ماهی قزل‌آلا روسیه است که با توجه به کیفیت این ماهی استقبال خوبی هم از آن شده است و ما نگرانی راجع به مصرف ماهی قزل‌آلا یعنی میزان تولید و مصرف نداریم ولی در کپورماهیان به شدت با مشکل مواجهیم، چون حجم تولیدشان بالا است.
مجری: همیشه باید نگران مصرف آبزیان در کشور باشیم که به شدت پایین است؟
قاسمی: در خصوص کپورماهیان باید این نگرانی را داشته باشیم، چون بازارهای صادراتی ما در این ماهی دچار معضل شده است. ما معتقدیم مصرف سرانه حدود ۷ تا ۸ کیلوگرم است در حالی که وزارت جهاد کشاورزی و سازمان شیلات معتقدند این عدد ۱۳ کیلوگرم است.
معتقدیم در شرایط اقتصادی فعلی که در آن به سر می‌بریم، تولید ماهی می‌تواند کمبود پروتئین مورد نیاز جامعه را تأمین کند. باید رسانه ملی در این زمینه فرهنگ‌سازی کند و استفاده از ماهی در سبد غذایی خانوار را ترویج، ترغیب و تشویق کند.
مجری: هم‌اکنون به کشور‌هایی مانند آذربایجان، ارمنستان، کردستان عراق، عمان و روسیه صادرات داریم. گفته می‌شود برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است برای صادرات ماهی به کشور چین. گویا در این زمینه ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی هم تفاهم‌نامه‌هایی امضا کرده بودند؟
قاسمی: در سه، چهار سال گذشته موافقت‌نامه قرنطینه دامی به عنوان یک سند زیرساختی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، چون تا قبل از آن ما صادرات مستقیم به چین نداشتیم بعد از اینکه این موافقت‌نامه قرنطینه دائمی در نهاد‌های قانونگذاری ایران و نیز در چین به تصویب رسید، راه برای صادرات محصولات شیلاتی باز شد.
در چند سال گذشته میگو و ماهی‌های حرام گوشت مستقیم به کشور چین صادر می‌شود. در سال‌های گذشته، قبل از امضای این موافقت‌نامه چین کشور ثالث بود و غیرمستقیم صادر می‌کردیم، اما در خصوص بحث خاص قزل‌آلا از نظر کیفی مشکلی نداریم. همان‌طور که ما این ماهی را در داخل کشور تازه مصرف می‌کنیم باید شرایطی فراهم شود که در بحث عمل‌آوری، فرآوری و صادرات به صورت تازه هم این امکان وجود داشته باشد.
اکنون نروژ، شیلی، نیوزیلند هر روز یا چند روز در میان ماهی سالمون را با پرواز‌های مستقیم به بازارهای چین و روسیه می‌رسانند، ما هم باید زیرساخت‌های توسعه صادراتمان را افزایش دهیم تا بتوانیم سهمی از این بازار‌ها را به خود اختصاص دهیم. این بازار‌ها، بازارهای بسیار مناسبی است و خواهان محصول ما هستند وقتی آنها خودشان می‌خواهند دیگر اینجا کم کاری بنده و امسال بنده است، باید زیرساخت‌ها و لجستیک را فراهم، تولیدکننده را مستقیم وارد بازار کشور‌های هدف و ایجاد ارزش افزوده کنیم.
مجری: باید بپذیریم که اتفاقاتی در سطح کلان در کشور ما رخ داد و باعث تغییر قیمتی بسیاری از محصولات از جمله ماهی شد، در مورد قیمت هم توضیح دهید.
قاسمی: قیمت ماهی قزل‌آلا در بازار خرده فروشی حدود کیلویی ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است، اما این قیمتی نیست که از تولیدکننده خریداری می‌شود یعنی فاصله قیمتی تولید تا مصرف حداقل حدود ۳۰-۳۵ درصد در شرایط فعلی است. نکته مهم در رابطه با بحث استفاده از ماهی قیمت نیست، نکته مهم این است که فرهنگ استفاده از ماهی در سبد غذایی خانوار جا نیفتاده است یعنی در خانه با یک کیلو گوشت شاید بشود ۴-۵ وعده غذا درست کرد، اما با یک کیلو ماهی نمی‌شود یا حداقل در شرایط فعلی فرهنگ تنوع غذایی در استفاده از ماهی نداریم در نتیجه در شرایط اقتصادی فعلی ترجیح بر این است که با یک کیلو گوشت سفید مرغ یا یک کیلو گوشت قرمز که تنوع غذایی بیشتری دارد، استفاده شود هنوز در خصوص استفاده از ماهی فرهنگ سازی شکل نگرفته است.
مجری: در برهه‌ای شاهد فرهنگ سازی استفاده از ماهی بودیم، اما بعد که تنظیم بازار به هم می‌ریزد به خصوص در بحث عرضه و بعد از آن اثری که بر قیمت می‌گذارد عملا این تلاطم باعث می‌شود که فاصله ایجاد شود.
قاسمی: شما اگر به چهار استان جنوبی تشریف ببرید انواع و اقسام غذا‌ها را درست می‌کنند همه نوع غذا با ماهی درست می‌شود و این هم به دلیل استفاده در ساحل است، اما در سایر شهرهای کشور این اتفاق هنوز نیفتاده است. به یاد دارم در قصه‌های مجید که از صدا و سیما پخش می‌شد مجید گفت «میگو فسفر دارد» در آن مقطع بنده به عنوان مدیرعامل اتحادیه آبزیان کشور بررسی کردیم متوجه شدیم در آن مقطع زمانی افزایش شدید مصرف میگو را داشتیم فقط با یک کلمه در یک برنامه تلویزیونی. با میگو ۵ تا ۶ نوع غذا می‌توان تهیه کرد که با فرهنگ‌سازی این اتفاق می‌افتد.
اگر بخواهیم مقایسه کنیم از نظر قیمتی، کیفیتی و از نظر سلامت محور بودن، همچنان ماهی به صرفه‌تر از مابقی اقلام پروتئینی است و باید بپذیریم اکثریت بلد نیستیم با ماهی غذا‌های متنوع درست کنیم و نکته دیگر برمی‌گردد به ضعف تولیدکننده‌ها که ماهی را در شرایط امروز آماده طبخ هنوز نتوانستیم عرضه کنیم. خانوار‌های امروزی کمتر علاقه دارند که ماهی پاک کنند باید به صورت آماده طبخ یا فرآوری شده در اختیار بگذاریم که یکی از پاشنه‌های آشیل قضیه ما اینجاست هم در بحث بازار داخل و هم در بحث صادرات.
مجری: معتقدم اگر قیمت مناسب باشد می‌تواند کار فرهنگ‌سازی را انجام دهد، ولی همراه هستم با شما در مورد اینکه ما در مصرف آبزیان نیازمند فرهنگ‌سازی بهتری هستیم و در کنار آن قیمت مناسب‌تر را هم باید در نظر بگیریم. شما مدیرعامل تکثیر و پرورش آبزیان هم هستید قاعدتا بیشتر با مشکلات تولید و صادرات ماهیان آشنا هستید در این خصوص توضیح دهید.
قاسمی: با توجه به افزایش قیمت‌ها، نهاده‌ها و شرایط اقتصادی فعلی، کمبود نقدینگی یکی از مهمترین آسیب‌هایی است که به صنعت شیلات وارد می‌کند. زمانی برای یک مزرعه میگو شما نیاز به سرمایه در گردش ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومانی داشتید الان همان سرمایه در گردش شده ۲ میلیارد تومان، چون تولید ما نه در بحث شیلات، تولید بیشتر بانک محور است بانک‌ها قادر نیستند این حجم از سرمایه‌گذاری را تأمین کنند. خوشبختانه اکنون دانش فنی کار در بخش‌های مختلف آبزی پروری در داخل کشور بومی شده، پایه اولیه میگو، قزل‌آلا و کپور قبلا وارداتی بود ولی اکنون خودمان صادر کننده خدمات فنی - مهندسی در این زمینه هستیم.
یکی از چالش‌هایی که در آبزی پروری وجود دارد، فرآوری محصول است در بحث صادرات متأسفانه در بحث میگو بازار اروپا را طوری از دست دادیم الان دوباره در حال احیای آن هستیم و در بحث قزل آلا هم باید فرآوری کنیم و ذائقه بازار را بسنجیم.