گزارش مکتوب: سطح مطلوب آموزش کودکان استثنایی در گیلان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ کودکانی که به دلایل مختلف جسمی و ذهنی ضریب هوشی پایین تری نسبت به کودکان دیگر دارند برای اینکه بتوانند از تمام استعداد خود استفاده کنند به خدمات آموزشی ویژه و حمایت‌های گسترده نیاز دارند.
امروز برای راننده سرویس مدرسه دختر ۱۲ ساله ام، مشکلی پیش آمده و من باید دنبالش بروم. خیلی دیر شده و خیابان پر از دانش آموزانی است که از مدرسه تعطیل شده اند. با دیدن دانش آموزان قد و نیم قد، گره از ابروهایم که به خاطر ترافیک در هم رفته، باز می‌کنم.
موسیقی شاد محلی هم که از رادیوی تاکسی پخش می‌شود، کمی آرام ترم می‌کند.
یک مادر با پسر کوچکش به مسافران تاکسی اضافه می‌شوند. با لبخند پسرک با آن لباس مدرسه، پرت می‌شوم پشت نیمکت کلاس دوره ابتدایی و خودم را پشت نیمکت و رو به روی تخته سیاه می‌بینم.
با صدای راننده تاکسی که می‌گوید: چه پسر با نمکی! به خودم می‌آیم.
کودک چند کلمه‌ای در هم و بر هم به زبان انگلیسی می‌گوید؛ کلماتی نامفهوم که باعث می‌شود خودم را تا گردن برای دیدن کودک جلو بکشم.
احساس می‌کنم این کودک علیرغم نظر راننده تاکسی که می‌گوید؛ چقدر باهوش است، دچار اختلال است!
وقتی مادرش قبل از رسیدن به مدرسه استثنایی پیاده می‌شود، شکـّم به یقین می‌رسد و برای همدردی با این مادر که برای پنهان کردن ناتوانی کودکش زودتر از مقصد پیاده شد با خودم می‌گویم:‌ای کاش جامعه و افرادش با فرهنگ سازی به این خانواده‌ها اطمینان خاطر بدهند که پذیرای هر فردی با هر سطح از هوشِ رفتاری و گفتاری هستند.
برای اینکه از تعداد این قشر ناتوان ذهنی و تمهیداتی که برای شان فراهم شده مطلع شوم، سراغ رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی گیلان می‌روم و از او می‌خواهم آماری از دانش آموزان استثنایی و سطوح آموزشی آن‌ها بگوید.
مرضیه کریمی رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی گیلان ابتدا می‌گوید: کودکانی که در مدارس استثنایی تحصیل می‌کنند به دریافت خدمات آموزشی خاصی نیاز دارند چرا که بیشترشان کم توان ذهنی، ناتوانی‌های یادگیری، آشفتگی‌های هیجانی، ناتوانی‌های جسمی، اختلال‌های گفتار و زبان، آسیب شنوایی یا آسیب دیداری دارند که با غربالگری و آزمایش‌های قبل از ثبت نام، در کلاس‌های رتبه بندی شده می‌نشینند.

گیلان ۲ هزار و ۱۸۰ دانش آموز استثنایی دارد  

وی با اشاره به اینکه دانش آموزان استثتایی به ۷ گروه تقسیم می‌شوند افزود: نابینا، ناشنوا، جسمی حرکتی، کم توان ذهنی، هیجانی رفتاری یا اوتیسم، اختلافلات یادگیری و چند معلولیتی این قشر ناتوان را شامل می‌شود.
رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی گیلان می‌گوید: گیلان ۲ هزار و ۱۸۰ دانش آموز استثنایی دارد که از این تعداد ۳۵۰ نفر در مدارس عادی ثبت نام کرده اند.
مرضیه کریمی افزود: این کودکان نسبت به دیگر دانش آموزان استثنایی، هوش متوسط و عادی دارند و با ارزیابی و آزمایش اولیه، شناسایی می‌شوند.
وی با بیان اینکه مدارس استثنایی برای دانش آموزان با هوش پایین‌تر است می‌گوید: در مدارس استثنایی خدمات توانبخشی شامل گفتار درمانی، توانبخشی و کاردرمانی هم ارایه می‌شود.
رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی گیلان همچنین گفت: کتاب برای این کودکان سبک‌تر و راحت‌تر تهیه و تدوین می‌شود.
مرضیه کریمی با اشاره به اینکه ۴۸ مدرسه برای کودکان استثنایی در نظر گرفته شده است افزود: از این تعداد مدرسه، ۵ مدرسه خصوصی در رشت و بندرانزلی نیز به این کودکان آموزش می‌دهد.
وی همچنین با بیان اینکه ۲۵ مرکز اختلالات یادگیری نیز برای کودکان استثنایی فراهم شده است می‌گوید: این مراکز برای دانش آموزانی که در خواندن، نوشتن و ریاضی مشکل یادگیری دارند در نظر گرفته شده است.
از آنجا که این کودکان نیازمند دریافت خدمات آموزشی هستند، پای صحبت‌های مدیرکل بهزیستی گیلان می‌نشینم.

۷۲۰ کودک ناتوان جسمی - حرکتی در مراکز توانبخشی - آموزشی معلولان گیلان

مهدی خدمت بین دانا می‌گوید: ۷۲۰ کودک ناتوان جسمی - حرکتی در ۲۱ مرکز توانبخشی - آموزشی معلولان زیر نظر بهزیستی آموزش می‌بینند.
وی افزود: از این تعداد ۲۲۰ کودک کم توان ذهنی کمتر از ۱۴ سال در ۷ مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی در ۶ شهرستان رشت، بندر انزلی، رودسر، تالش، آستارا، مهارت‌های خودیاری، مهارت‌های زندگی، مفاهیم پایه را از طریق گفتار درمانی، کار درمانی و روانشناسی فرا می‌گیرند.
مدیرکل بهزیستی گیلان همچنین می‌گوید: ۵۰۰ مددجوی کم توان ذهنی بالای ۱۴ سال هم در ۱۴ مرکز توانبخشی آموزشی معلولان ذهنی در رشت، لاهیجان، لنگرود، رودسر، انزلی، تالش، رضوانشهر، آستانه اشرفیه و صومعه سرا زیر نظر بهزیستی گیلان آموزش می‌بینند.
مهدی خدمت بین دانا با اشاره به اینکه اولیاء دانش آموزان استثنایی نیز از قشر آسیب پذیر و کم درآمد هستند که نیاز به حمایت مادی و معنوی دارند افزود: به کودکانی که در مراکز درجه ۱ آموزش می‌بینند، ماهانه یک میلیون و ۴۵۰ هزار تومان و درجه ۲ یک میلیون و ۳۵۰ هزار تومان یارانه پرداخت می‌شود.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان گفت: هم اکنون یک کتابخانه ویژه نابینایان به نام گویا و بریل در مجتمع فرهنگی - هنری خاتم الانبیای رشت برای این قشر در نظر گرفته شده است.
یاسر تقوی افزود: حدود هزار جلد کتاب بریل و بیش از ۹ هزار عنوان کتاب گویا در این مجتمع برای نابینایان در نظر گرفته شده است.

پیشگیری قبل از درمان
با دیدن و شنیدن حال و روز این کودکان به پیشگیری قبل از درمان فکر می‌کنم.
این روز‌ها با پیشرفت علم ژنتیک می‌توان از به دنیا آمدن کودکان معلول جلوگیری کرد. سراغ رییس دانشگاه علوم پزشکی گیلان می‌روم تا از خدمات این دانشگاه به زنان باردار در دوران بارداری برای به دنیا آمدن کودکی سالم آگاه شوم.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان با اشاره به اینکه برای زنان باردار، غربال گری‌های دوره‌ای در نظر گرفته شده است می‌گوید: غربالگری سندرم داون و دو سندرم مشابه آن یعنی تریزومی ۱۳ و ۱۸ از جمله آزمایش‌هایی است که برای جلوگیری از تولد یک کودک معلول انجام می‌شود.
حیدر علی بالو افزود: تا قبل از هفته ۱۹ بارداری آزمایشات خونی و نمونه گیری از مایع دور جنین درصورت لزوم انجام می‌شود که اگر از نظر ژنتیکی سندرم‌ها تشخیص داشته شود، درصورت تایید و تمایل خانواده، امکان ختم بارداری با مجوز سقط قانونی انجام می‌شود.
وی همچنین می‌گوید: در زمان مشاوره نیز قبل از ازدواج، غربالگری روج‌ها برای تالاسمی انجام می‌شود و درصورتی که هر ۲ نفر تالاسمی مینور باشند، غربالگری جنین موقع بارداری انجام شده و درصورت تایید تالاسمی ماژور، امکان ختم بارداری با مجوز پزشکی قانونی میسر است.
برای دیگر ناهنجاری‌ها نیز در صورت تایید در سونوگرافی اگر در فهرست مجوز سقط مربوط به ناهنجاری‌های پزشکی قانونی باشند، امکان ختم بارداری وجود دارد.

رنج والدین این کودکان استثنایی
اما با تمام این تفاسیر نگرانی و معصومیت چشمان مادران و کودکان استثنایی دردی است که با نشستن پای حرف‌های مادر هانی می‌توانم کمی لمس کنم.
هانی که یازده سال سن دارد و از کودکان اوتیسم محسوب می‌شود به دلیل ناتوانی در یادگیری در مدرسه استثنایی درس می‌خواند.
مریم خانم، مادر هانی می‌گوید: برای آموزش به فرزندش تمام توانش و وقتش را صرف می‌کند در کنار هزینه‌های بالای نگهداری اش، اما نگرانی آینده‌ی نامعلوم فرزندش را می‌توانم از چشمانش بخوانم.
در حیاط مدرسه کودکان استثنایی مادری را می‌بینم که دور حیاط مدرسه به دنبال پسر ۸ ساله اش می‌دود و با لبخندی که نشان از ذوق نیست وقتی نزدیک من می‌شود نفس نفس زنان می‌گوید: ماهان بازی را دوست دارد و به سختی در کلاس درس حاضر می‌شود.
نگاه ترحم آمیز جامعه به این افراد از دیگر مسایلی است که رنج افراد استثنایی به ویژه افراد دارای مشکلات جسمی حرکتی را دوچندان می‌کند.

او می‌گوید برای یادگیری و آموزش دانیال پسر ۸ ساله اش که به دلیل آسیب شنوایی در این مدرسه درس می‌خواند زمان زیادی را هم درخانه و هم برای رفت آمد کنار هزینه‌های دیگر نگهداری اش صرف می‌کند.
در نهایت
همراهی با کودکان استثنایی با فراهم کردن امکانات و مداراکردن با کم توانایی شان
خانواده این کودکان با توجه به کم وکاستی‌های آموزشی موجود همچنان چشم امید دارند که با ایجاد بستر‌های مناسب و کمک‌های متولیان امر بتوانند این کودکان را در زمینه یادگیری بیش از پیش همراهی کنند و آینده‌ی خوبی داشته باشند.

*نویسنده :نجمه محمدی