مهمترین علت سنگ کیسه صفرا چیست و چگونه تشکیل می شود؟
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز مهاباد؛ عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در برنامه ضربان شبکه سلامت سیما گفت: شایعترین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، جنسیت است و این بیماری در زنان بیشتر دیده می شود. استروژن در بانوان باعث ترشح بیشتر صفرا و ایجاد سنگ کیسه صفرا می شود.
شهریار نیک پور، فوق تخصص گوارش و کبد در پاسخ به این سوال که وظیفه کیسه صفرا چیست و در کدام قسمت بدن قرار گرفته است؟ افزود : کیسه صفرا به شکل گلابی است، حجمی حدود ۳۰ تا ۵۰ سی سی دارد و در زیر دنده سمت راست در قسمتی از بستر کبد قرار دارد.
نیک پور گفت: صفرای ساخته شده توسط کبد از طریق مجرای صفرا از کبد خارج شده و وارد کیسه صفرا می شود. کیسه صفرا جایگاه ذخیره صفراست. وقتی غذای پرچرب و پروتئینی استفاده می‌کنیم کیسه صفرا منقبض می شود و صفرا را به داخل اثنی عشر می ریزد.
حضور صفرا برای هضم و جذب چربی ها ضروری است. کیسه صفرا به غیر از ترشح صفرا، یک نقش فیزیولوژیک نیز به عهده دارد که آن تغلیظ صفرا در مواقع ضروری است.
این فوق تخصص گوارش گفت: شایعترین مشکل صفرا، سنگهای کیسه صفراست. این سنگها می‌توانند هم داخل کیسه صفرا باشند و هم در مجاری کیسه صفرا قرار داشته باشند بطوریکه ۸۵ درصد موارد سنگ در خود کیسه صفراست و ۱۵ درصد سنگ در مجاری صفراوی تشکیل می‌شود.
وی افزود: سنگهای صفراوی و سنگهای کلیوی از نظر مکانیسم ایجاد و نوع آن هیچگونه ارتباطی با هم ندارند.
نیک پور، در پاسخ به این سوال که سنگهای صفراوی چند نوع هستند؟گفت: ۸۰ تا ۹۰ درصد سنگهای کیسه صفرا از نوع کلسترولی هستند. نوع دوم سنگهای صفراوی سنگهای پیگمانته یا رنگی هستند و مختص کسانی است که به لیز (تخریب) گلبول قرمز مبتلا هستند.
کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال که مکانیسم تولید سنگ صفرا چیست؟ گفت: کلسترولی که از کبد به درون صفرا ترشح می شود، مستعد رسوب است. دو عامل مزاحم برای رسوب کلسترول وجود دارد؛ یکی خود اسید صفراوی است که مانع رسوب کلسترول و تشکیل سنگ می شود و دیگری، چربی از نوع فسفولیپیدهاست که اجازه رسوب به کلسترول را نمی دهد.
وی افزود: اگر ترشح کلسترول به داخل سیستم صفراوی زیاد شود، این دو عامل نمی‌توانند از رسوب کلسترول جلوگیری کنند و باعث رسوب کلسترول و تولید سنگ می شود.
این فوق تخصص گوارش گفت: یکی از راههای دفاعی بدن برای خارج کردن کلسترول اضافی، تولید صفراست. یکی از این مکانیسمهای دفاعی برای دفع کلسترول اضافی بدن کبد است. کبد کلسترول را به کیسه صفرا ترشح می‌کند تا از طریق دستگاه گوارش از بدن خارج کند.
نیک پور گفت: دومین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، چاقی است. حاملگی، مصرف قرصهای هورمونی،(ضد بارداری) باعث افزایش ترشح کلسترول درکیسه صفرا می شود؛ البته پروژسترون هم تا حدودی مؤثر است و باعث کاهش تحرک کیسه صفرا می شود. در این صورت، ماندن زیاد صفرا در کیسه صفرا، باعث تولید سنگ می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: کاهش وزن ناگهانی و همچنین نوسان زیاد وزن، یکی دیگر از فاکتورهای ایجاد کننده سنگ کیسه صفراست. استفاده زیاد از غذای کم کالری، تحرک کیسه صفرا را کم می‌کند که در این صورت، زمینه سازی مناسب برای تولید سنگ کیسه صفرا محسوب می شود.
وی، کم تحرکی را نیز از عوامل دیگر ایجاد کننده سنگ کیسه صفرا دانست و گفت: تا به حال ارتباطی بین چربی بالا و سنگ کیسه صفرا گزارش نشده است، اما اگر میزان تری گلیسیرید خون فرد بالا باشد و HDL یا چربی خوب خون پایین باشد، آمار تولید سنگ کیسه صفرا بیشتر خواهد بود.
فوق تخصص گوارش در پاسخ به این سوال که شایع ترین علامت سنگ کیسه صفرا چیست؟ افزود: بی علامتی شایعترین علامت سنگ کیسه صفراست و اغلب بصورت تصادفی یافت می‌شوند. ۷۵ درصد موارد سنگهای درون کیسه صفرا تا آخر عمر بدون علامت باقی می مانند. شایعترین محل درد، زیر دنده سمت راست و روی معده است؛ البته احتمال دارد افرادی با درد شانه و پشت نیز مواجه شوند.
وی تأکید کرد: درد کیسه صفرا درد ثابتی است و کم و زیاد نمی شود؛ این درد ثابت، حداقل نیم تا ۵ ساعت طول می‌کشد، اگر سنگ کیسه صفرا یکبار علامت دار شود،(درد) شانس علامت دار شدن مجدد آن در آینده زیاد است.
شهریار نیک پور،شایع ترین و بهترین روش تشخیص سنگ کیسه صفرا را سونوگرافی دانست و گفت: سنگ کیسه صفرا پس از علامت دار شدن نیاز به جراحی دارد.