جشن آیینی تیرگان طبری؛ میراث آرش کمانگیر و تیرماه سیزده شو مصادف با شب دوازدهم آبان در مازندران برگزار می‌شود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مازندران، «تیرماه سیزده شو» همان جشن تیرگان در زبان محلی مازندرانی و جشن معروف ایرانیان باستان است که مصادف با دوازدهم آبان برگزار می‌شود.
درباره تاریخچه جشن تیرگان نیز روایات مختلفی وجود دارد؛ برخی پیروزی کاوه بر ضحاک و جشن مهرگان را مبنای جشن می‌دانند و برخی مردم معتقدند؛ تیرگان شب تولد حضرت علی (ع) است، ولی برخی نیز معتقدند؛ جشن تیرماه سیزده شو یکی از کهن‌ترین جشن ایرانیان و مردم استان مازندران است و ارتباطی به تولد حضرت علی (ع) ندارد و عده‌ای هم بر این عقیده اند که جشن تیرماه سیزده در تاریخ پیش از اسلام در ایران وجود داشته است.
در این آیین که به"لال زنه شو"، "تیر ماه اعید" و"شش زنه شو" مرسوم است، چند روز پیش از اجرای مراسم مقدمات برگزاری تدارک دیده می‌شود. عده‌ای به تمیز کردن منزل پرداخته و به آماده سازی مواد غذایی جهت پخت غذا‌های ویژه، شیرینی، آرد کردن گندم و برنج برای تهیه خوراکی‌های مرسوم می‌پردازند.
پختن شیرینی، پشته زیک، پیسته کانده، فراهم کردن کاندس، ولیک، تهیه سمنو از ماه قبل و سر بریدن مرغی محلی و تهیه خوراکی از آن در شب از دیگر مقدمات برگزاری مراسم است.
در مراسم تیرماه سیزده شو؛ تمامی خانواده‌ها، شب دوازدهم آبان کنار هم جمع می‌شوند و تا پاسی از شب به خوردن تنقلات و گوش دادن به قصه و افسانه‌های بزرگ‌تر‌ها سپری می‌شود، در گذشته در غروب روز سیزده، جوانان هم با در دست داشتن چند ترکه بلند با کیسه‌ای که به انتهای آن بسته شده، همراه کودکان به در خانه‌ها رفته و با سر و صدا و کوبیدن چوب به در خانه‌ها و لال‌بازی و شعر «لال بیَمو، لال بیَمو، پارسال و پیرار بیَمو، چِل بَزِن دیگه بَزِن، لال اِنِه لالَک اِنِه، سالو ماه ارزون بوه، لال مار رسوا نَوِ، لال اِنِه لالَک اِنِه، پار بورده امسال انه» را سر داده و از صاحب خانه تقاضای هدیه می‌کردند و صاحب خانه نیز اغلب به آن‌ها پول، میوه و شیرینی می‌داد.
شگون چوب خوردن از لال نیز از دیگر برنامه‌های مخصوص این جشن است، به گونه‌ای که در این شب شخصی با لباس مبدل، دستمالی به سر بسته و صورتش را سیاه می‌کند و مانند لال‌ها با کسی حرف نمی‌زند. این شخص که او را لال، لال مار و لال شیش می‌گویند با همراهی چند نفر وارد خانه‌های محل می‌شود و با چوب و ترکه‌ای که در دست دارد، ضربه‌ای به ساکنان خانه می‌زند.
مازندرانی‌ها، آمدن لال را به خانه و کاشانه خود به فال نیک می‌گیرند و باور دارند که «لال» هر کس را بزند تا سال دیگر مریض نمی‌شود.
شیش دار شخصی است که قبل از آغاز مراسم با شمارش دقیق منازل روستا به همان تعداد ترکه‌هایی از درخت توت و بید فراهم می‌کند. با جداسازی برگ‌ها و حتی کندن پوست، آن‌ها را در بسته‌هایی مشخص آماده و حمل می‌کند. جنس این ترکه‌ها حتماً باید از توت یا بید باشد. شخص کیسه دار نیز کیسه‌ای پارچه‌ای که گوشه آن به هم گره زده حمل می‌کند تا انعام دریافتی را در آن جای دهد.
همچنین از دیگر اقدامات لال، ترکه زدن به حیوانات نازا و درختان بی ثمر است که با پادرمیانی فردی و ضمانت دادن این‌که تا سال آینده این نقیصه برطرف خواهد شد لال از ادامه ترکه زدن خودداری می‌کند، اگر فردی از ترکه زدن لال به خود ممانعت کند ضربات ترکه بیشتری از سوی لال بر او وارد می‌شود.
لال سپس ترکه را در پشت بام منزل یا در میان چاچ (بخش چوبین و زیرین سقف‌های که با گیاهان یا تخته پوشش می‌یافت) نهاده و افراد منزل آنرا متبرک دانسته و تا سال آینده آن را در محلی امن نگه می‌داشتند. در برخی مناطق وجود این ترکه را سبب برکت بام و محصولات و غلات نگهداری شده و نیز مدافع در مقابل موجودات موزی از جمله موش و سوسک می‌دانستند.
هدایای اعطایی به گروه از سوی صاحب خانه شامل پیسته گنده (شیرینی ویژه‌ای به حجم یک پرتقال که از ترکیبات آرد، برنج، مغز گردو همراه با ماده‌ای شیرین از جمله شکر، عسل یا دوشاب خرمالوی وحشی تهیه می‌شود) حلوای گندم (شیرینی به حجم یک عدد گردو که از آرد گندم و ماده‌ای شیرین آماده می‌شود) گردو، تخم مرغ، پشته زیک (شیرینی ویژه‌ای که از کنجد و شیره خرمالوی وحشی تهیه می‌شود)، سیب، میوه و در مواردی نیز پول نقد داده می‌شود که این کالا‌ها و مبالغ به فرد کیسه دار تحویل می‌شود.
به طور معمول در پایان مراسم افراد در منزلی گرد هم آمده و پس از تعیین کل میزان انعام، کالا و پول نقد و آن را بین افراد به نسبت لال دو سهم و سایرین هر کدام یک سهم تقسیم می‌کنند؛ اگر ترکه دار فردی خردسال باشد سهم او نیز کمتر از میزان بالا خواهد بود.