دکتر شیرمردی ،معاون سازمان انرژی اتمی با اشاره به کلنگ زنی دومین سامانه پرتو دهی در شیراز گفت :با حمایت سازمان انرژی اتمی و به منظور توسعه صنعت پرتودهی، بدون شک می‌توانیم شاهد تبدیل شیراز به عنوان یکی از قطب‌های مهم پرتودهی در کشور و همچنین در منطقه باشیم.
مجری: در روز‌های گذشته خبر‌های خوبی را در حوزه توانمندی‌های کشورمان در توسعه انرژی صلح آمیز هسته‌ای و به ویژه توسعه دادن استانهایی که میزبان تاسیسات انرژی اتمی است شاهد بودیم، یک استان هم استان فارس بود که خبر‌هایی داشتیم. آقای دکتر شیرمردی معاون سازمان انرژی اتمی، خوش خبر باشید.
میهمان : ما در این هفته دستاورد خوبی را در راستای توسعه سامانه‌های پرتودهی در کشور داشتیم که کلنگ زنی نخستین سامانه پرتودهی در جنوب کشور است. در سند راهبردی سازمان، بخش‌های مختلفی را دیدیم، سندی که امسال به دست رئیس محترم جمهوری در سالن اجلاس سران رونمایی شد یک بخش آن در رابطه با حوزه کاربرد پرتو‌ها بود.
ما اگر فعالیت‌های مربوط به حوزه انرژی هسته‌ای را دسته بندی کنیم یک بخش آن مربوط به کاربرد‌هایی است که منجر به تولید برق می‌شود. مثلا حوزه چرخه سوخت هسته‌ای از مرحله اکتشاف تا مرحله تولید سوخت و نهایتا راکتور‌های هسته‌ای که تولید برق می‌کنند اگر این بخش را کنار بگذاریم بخش دوم بخش غیربرقی است فعالیت‌هایی که مرتبط با حوزه‌های کشاورزی، محیط زیست، سلامت و مباحث مربوط به غذا و موارد دیگر است. صنعت پتروشیمی و پلیمر و موارد اینگونه، سامانه‌های پرتو دهی تجهیزاتی هستند که برای این کاربرد‌ها استفاده می‌شوند مثلا در حوزه کشاورزی و مواد غذایی، پرتو دهی می‌کنند این مواد غذایی را که میزان آفاتشان کاهش یابد. ما تلفات زیادی را سالانه در حوزه مصرف محصولات کشاورزی داریم و آمار، آمار بالایی است معادل تقریبا ده میلیارد دلار سرمایه کشور است. چه کار باید کنیم که این میزان تلفات و ضایعات کاهش پیدا کند؟
یکی از روش ها، استفاده از پرتودهی است، این سامانه‌های پرتودهی پرتو را تولید می‌کنند و دو دسته هم هستند آن‌هایی که از چشمه‌های رادیو اکتیو استفاده می‌کنند مانند چشمه کبالت ۶۰ که چشمه‌ای با انرژی گامای بالاست و چشمه‌هایی که براساس یک سری مدارات الکترونیکی و یک سری تجهیزات مکانیکی است به آن‌ها میگوییم شتاب دهنده در این جا الکترون را تولیدمی کند و در یک فضایی قرار میگیرد و الکترونی که انرژی گرفته به ماده غذایی برخورد می‌کند و آفت را در آن ماده غذایی از بین می‌برد بدون اینکه ماده غذایی آسیب ببیند.
ما میگوییم بخش عمده‌ای از مواد غذایی و محصولات کشاورزی به واسطه آفات از بین میرود چه بهتر که از وسیله‌ای استفاده کنیم واین آفت را کمتر کنیم و غذایی که معادل غذای ۱۵ میلیون نفر انسان است و تلف می‌شود بتوانیم از تلفات بخشی از آن جلوگیری کنیم.
مجری: رقم خیلی بالایی است هم تعداد کسانی که می‌توانند استفاده کنند و هم رقم میلیارد دلاری که گفتید.
میهمان: محصولات کشاورزی فساد پذیر تقریبا ۳۰ درصد یا شاید هم بیشتر متاسفانه به دلیل انبارداری نامناسب دارد از بین میرود.یکی از روش‌ها استفاده از پرتو‌هاست وقتی ما می‌توانیم ابزاری را استفاده کنیم و میزان را کم کنیم و به امنیت غذایی کمک کنیم با توجه به شرایط اقتصادی امروز دنیا این کار کاریست که هم عقل حکم می‌کند و هم ظرفیت آن در کشور وجود دارد که به این سمت حرکت کنیم بنابراین ما در این بخش برنامه خوبی داریم.سندی که عرض کردم تهیه شده در این جا ۱۲ منطقه اولویت دار کشور مشخص شده که ظرفیت داشتن سامانه پرتودهی را دارند یعنی ما استان‌های کشور را کاملا آمایش کردیم، میزان ظرفیت تولید محصولات کشاورزی هرکدام را استخراج کردیم، لجستیک بودن منطقه را بررسی کردیم، میزان تولید محصولات کشاورزی استان‌های همجوار هر استان را مشخص کردیم، نوع محصولات و استراتژیک و غیراستراتژیک بودن را تعیین کردیم و شاخص‌های دیگری را هم داخل کردیم، ۱۲ منطقه ظرفیت داشتن سامانه‌های پرتودهی را به عنوان اولویت استخراج کردیم این ۱۲ منطقه می‌توانند سامانه داشته باشند در فاز اول ما در برنامه ۲۰ ساله، مثلا یکی از آن استان‌های خوزستان بود که استان اول بود ظرفیت داشتن این سامانه را دارد و استان دوم، استان فارس بود که این برنامه‌ای که این هفته داشتیم در راستای سند راهبردی آنجا حضور پیدا کردیم.
آیا این سامانه‌های پرتودهی فقط برای کار‌های کشاورزی است؟
میهمان : خیر برای پزشکی هم است امروز شاید بالغ بر ۴۵ درصد تجهیزات پزشکی یک بار مصرف دنیا استریلشان توسط پرتو انجام می‌شود.
مجری: استریل کردن را در ایام سخت کرونا که هنوز هم است، اما یکی دو سال گذشته خیلی روز‌های تلخ و سختی داشتیم حتی روز‌های اول ماسک هم نبود خیلی از شرکت‌ها که ماسک تولید کردند استریل کردن را به شما واگذار می‌کردند یعنی روی سبدهایشان و کارتن هایشان نوشته بود استریل شده بوسیله امواج پرتودهی گاما و مردم این جا ملموس‌تر با این موضوع آشنا شدند.
میهمان : بله کاملا درست است برخی از تجهیزات نمی‌توانند با روش دیگری پرتودهی شوند برخی‌ها ما می‌توانیم بگوییم بهترین گزینه برایشان گاما است. امروز بعنوان مثال سوزن‌ها و تیغ‌های جراحی، باند و گاز‌های پوشش دهنده زخم‌ها خیلی از پمادها، ایمپلنت‌های پزشکی که درون بدن قرار می‌گیرند و ظرف‌های آزمایشگاهی که آزمایشگاه‌های تشخیص طبی استفاده می‌شوند خیلی از این‌ها با روش‌های گازدهی استریل می‌شدند امروز در کشور ما این ظرفیت وجود دارد که با استفاده از پرتو‌ها این‌ها را استریل کنیم و یکی از مزایایش اینست که سرعت کار بالا میرود و دوم میزان اثربخشی پرتودهی، استریزاسیون بالا خواهد بود وقتی یک بسته را بخواهیم پرتودهی کنیم دیگر نیاز نیست این را باز کنیم تک تک مثلا این سوزن‌های جراحی و ایمپلنت‌ها را باز کنیم که گاز به آنهابرسد، در پرتودهی اینطور نیست شما بسته را زیر پرتو قرار میدهید بدون اینکه باز شود از زیر پرتو رد و استریل می‌شود در مدت زمان بسیار کوتاه و از لحاظ هزینه‌ای هم در حجم بالا خیلی بهتر است از لحاظ سلامت به دلیل اینکه ماده رادیواکتیو یا ماده شیمیایی در آن محصول به جا نمی‌ماند و خیلی از لحاظ سلامت ارزشمند است در حالیکه درروش‌های شیمیایی نمی‌توانید تضمین کنید.
مجری: ممکن است ضریب خطایی داشته باشد.
میهمان : بله ضریب خطا قطعا دارد، روش‌های دیگر هم آسیب می‌زند شما در یک روشی بعنوان مثال روش حرارت دهی که گاز‌های داغ یا مرطوب را وارد می کنید برخی از کالا‌ها نسبت به رطوبت وحرارت آسیب پذیر هستند، اما در پرتودهی گاما یا استفاده از پرتودهی الکترون این اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین امروز سهم ۴۵ درصدی دارد پرتو‌ها در دنیا برای استریل کردن تجهیزات پزشکی در حالیکه سهم کشور ما امروز کم است و برنامه داریم انشاالله درسند راهبردی که اشاره کردم ما این سهم را بالا ببریم سهمی که قابل قبول باشد و در مقیاس جهانی آن نسبت جمعیتی که داریم را بتوانیم رعایت کنیم.
مجری: یکی از موضوعاتی که الان مطرح است این است که این فراوانی استانها را که اشاره کردید بیشتر قرار است به غیر خوزستان، کدام استانها بهره‌مند شوند؟ چون یک فرآیند اشتغال زا هم است و سرریز دارد در بخش مستقیم و غیرمستقیمش تولید اشتغال را.
میهمان : انرژی هسته‌ای در اروپا حدود بیش از یک و یک دهم میلیون نفر شغل ایجاد کرده یعنی این صنعت یک صنعت اشتغال زاست، یک صنعت دانش بنیان است. ما کجا می‌توانیم در صنعت ایجاد شغل و کارآفرینی کنیم؟ یکی از بخش‌ها حوزه پرتودهی است. ما برای هر سامانه پرتودهی حدود ۵۰ نفر نیروی مستقیم داریم برای کارکردن می‌توانند حضور داشته باشند البته برخی سایت‌ها ممکن است کوچکتر باشند و تعداد کمتر باشد، اما یک سایت درجه یک حدود ۵۰ نفر و ۲۰۰ نفر هم بصورت غیرمستقیم و این مستقیم و غیرمستقیم بودن را حدود ۲۵۰ نفر در نظر گرفتیم یک مزیت دارد، این سایت‌های پرتودهی می‌توانند این خدماتی که خیلی از شرکت‌های دانش بنیان می‌دهند و تولید محصول می‌کنند می‌توانند در آن رابطه هم تولید شغل کنند یعنی یک صنعت زایشی است صنعت هسته‌ای یعنی یک مجموع نیست که شما فقط یک خدمات کوچک دهید. در نیروگاه‌های هسته‌ای هم همچنین در بخش اشتغال زایی اشاره فرمودید در بحث مسائل مربوط به تحقیقات همچنین و ظرفیت بسیار خوبی صنعت هسته‌ای کشور دارد که از این طریق بتوان اشتغال زایی کرد.
مجری: هر وقت موضوع پرتودهی می‌شود نکته‌ای که است برای بیماران صعب العلاج و بیمارانی که بیماری سختی دارند و انشالله شفا پیدا کنند موضوع پرتودهی در درمان سرطان و این بیماری‌ها در نظر گرفته می‌شوددر این حوزه اقدام جدیدی اگر انجام دادید یا تفاهم نامه‌ای با بیمارستان‌های دیگر انجام دادیدبفرمائید.
میهمان : امروز یکی از تولیدکنندگان برای تامین داخل و همچنین برای صادرات رادیودارو‌ها هستیم، امروز رادیو داروها بازار خوبی در دنیا دارد و کشور ما هم بی نصیب نیست اگر بعد اقتصادی را هم بخواهیم کنار بگذاریم و فقط از بعد سلامت به این موضوع نگاه کنیم تا چند سال پیش ما به خاطر تحریم‌ها رادیو دارو به ما نمی‌دادند و خیلی از بیمار‌های صعب العلاج و سرطانی و بیمار‌های دیگر در بیمارستان‌ها منتظر رادیو دارو برای تشخیص و درمان بیماری هایشان بودند، امروز می‌توانیم اعلام کنیم که کشور ما بخش عمده‌ای از رادیوداروهایش را خودش تامین می‌کند و ما به چند کشور هم صادرات داریم.
ما امروز در تولید کیت سرد رادیودارویی واقعا برای حرف زدن در دنیا حرف‌های خوبی داریم ما حدود ۳۰۰ هزار کیت سرد رادیو دارویی تولید می‌کنیم برای اسکن سرطان‌ها و اسکن بیماری‌های قلبی، کلیوی و بیماری‌های کبدی و گوارشی، مغزی بنابراین ما بخش عمده‌ای را از این حوزه رادیودارو‌ها برای تشخیص داریم و بخشی هم برای سرطان. لوتشیوم ۱۷۷ امروز یک رادیو ایزوتوپ بتادهنده است این می‌تواند برای درمان برخی از سرطان‌ها استفاده شود وقتی به یک ماده شیمیایی متصل شود که این رادیو دارو بیشترشان دو جزئی هستند یعنی یک پایه شیمیایی دارند و یک رادیو رادیو ایزوتوپ هستند که وقتی به هم متصل می‌شوند این پایه شیمیایی وقتی رادیودارو تزریق بدن شود این رادیو ایزوتوپ را می‌کشد و به جریان خون می‌برد و در جایی که سرطان یا تومور وجود دارد و می‌برد آنجا سرطان را درمان می‌کند یا اگر درد استخوانی وجود داشته باشد این ماده شیمیایی ایزوتوپ را با خودش می‌کشد می‌برد در استخوان قرار می‌دهد و باعث تسکین درد استخوان می‌شود ما از این بابت هم با استفاده از رادیو داروها حدود صد میلیون دلار در سال می‌توانیم صرفه جویی ارزی داشته باشیم و از طرف دیگر برای مردم کشورمان هم یک صرفه جویی در هزینه کردشان از لحاظ اقتصاد خانوار و هم اینکه یک کیفیت زندگی خوبی را می‌توانیم برایشان به ارمغان بیاوریم وقتی شما یک بیماری سرطانی که متاستاز کرده یعنی وارد استخوان شده باعث درد شدید استخوانی می‌شود به راحتی این درد استخوانی تسکین پیدا نمی‌کند مورفین می‌زنند دارو‌های مختلف می‌زنند منتها اثربخشی کم است یعنی بعد از چند روز دوباره اتفاق می‌افتد، این رادیودارو وقتی وارد بدن شد و داخل استخوان نشست با تابشی که انجام می‌دهد یک تسکینی به استخوان می‌دهد این تسکین چقدر است؟ خیلی بیشتر از آن زمانیست که شما داروی معمولی میزنید، مورفین یا مشتقات آن را میزنید بنابراین ما با استفاده از رادیو دارو‌هایی که معرفی کردیم، سازمان در این بخش هم به اقتصاد کمک کرده است و هم یک آرامش و یک کیفیتی را برای زندگی مردم عزیز به ارمغان آورده است.
مجری: افق پیش روی شما چه در نیم سال دوم ۱۴۰۱ و چه در سال‌های پیش رو چه است و قرار است سرمایه گذاری اصلی در چه حوزه‌هایی انجام شود؟
میهمان : حوزه هسته‌ای کشور باید بصورت متوازن رشد کند، ما برخی از حوزه‌های هسته‌ای را بخش‌هایی که مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ایست خیلی به آن دقت نکردیم یا کم دقت کردیم، ما بخش کاربرد پرتو‌ها، استفاده از آب سنگین برای کاربرد‌های درمانی و دارویی و کیت‌های غربالگری این‌ها را بیشتر توجه می‌کنیم مثلا کیت‌های غربالگری که سازمان تهیه کرده قادر است ۴۶ بیماری را شناسایی کند، یعنی بیش از ۱۲۰ پیش ماده ما توانستیم تولید کنیم که برای ساخت این کیت‌ها استفاده می‌شود.
بیماری‌هایی هستند که در روز‌های اول تولد نوزاد می‌توانند شناسایی شوند که برایشان طرح درمان ریخته شود و برایشان رژیم غذایی ریخته شود مثلا چه شیری به نوزادداده شود که بتواند بیماری را کنترل و جلوگیری کند ما توانستیم این را در کشور بسازیم و خط تولیدش راه اندازی شده و در بحث کشاورزی هم نگاهمان اینست که با سرعت پهنه جمهوری اسلامی ایران را سامانه پرتودهی نصب کنیم با همکاری بخش خصوصی، شرکت‌های دانش بنیان، ما در نمونه شیراز شرکت‌های دانش بنیان وابسته به اوقاف را به این قضیه ورود دادیم و انصافا جا دارد از این‌ها تشکر کنیم به هرحال درسیاست‌های جدیدی که سازمان انرژی اتمی برایش تعیین شده و رئیس محترم سازمان مهندس اسلامی دستور دادند ما به سرعت در حوزه کاربرد پرتو‌ها بخش‌هایی که مربوط به زندگی مردم است و بیشتر ملموس است و بیشتر دیده می‌شود بیشتر کار می‌کنیم، روی بخش رادیو داروها، در بخش حوزه محیط زیست مثلا پرتودهی پساب‌ها برای استفاده در بخش کشاورزی یکی از ظرفیت‌هایی که ما الان شروع کردیم کار می‌کنیم.
مجری: این را بیشتر باز کنید، چون بار‌ها شده در حوزه محیط زیست اعلام شده این انرژی صلح آمیز که در کشور ما هم بومی است خیلی کاربرد دارد. چقدر می‌تواند به رفع بحران‌های زیست محیطی کمک کند؟
میهمان :در حوزه محیط زیست ما با استفاده از پرتو چند کار مهم می‌توانیم انجام دهیم، یکی از کار‌ها پرتودهی گاز‌های خروجی نیروگاه‌ها است برای حذف ساکس و ناکس یا ترکیبات گوگردی و نیتروژنی، ذرات آلاینده سنگین را می‌توانیم حذف کنیم، در حوزه پساب ها، پساب‌ها هم مواد شیمیایی در آن‌هاست و هم میکروب‌ها که با پرتودهی که این پرتودهی الکترون باشد یا گاما بر روی این پساب‌ها یا شیرآبه‌ها این موادشیمیایی که درون این پساب است یا میکروب‌هایی که درون این پساب است کاهش پیدا می‌کند و می‌توانید یک آب سالم را برای استفاده در بخش کشاورزی یا صنعت بتوانید به کار ببرید.
مجری: ممنون. این دستاورد‌ها مردم را دلگرم‌تر می‌کند به این که قطار پیشرفت در کشور با سرعت روزافزون به پیش میرود.