ایزدی کارشناس مسائل بین الملل معتقد است: در برخورد با اتفاقاتی که در یکی دو هفته اخیر در کشور‌های دانمارک و انگلستان افتاد ایران می‌بایست از عرف دیپلماتیک جدی تر باشد، اگر تعرض به ایران هزینه نداشته باشد این تعرضات ادامه پیدا می‌کند.
مشروح این گفتگو در ادامه آمده است:
سوال: تامین امنیت اماکن دیپلماتیک ما در کشور‌های دانمارک و انگلستان در اتفاقاتی که در یکی دو هفته اخیر افتاده را چطور ارزیابی می‌کنید؟ تعمدی بوده یا خیر؟
آقای محمد حسین قدیری ابیانه سفیر اسبق ایران در ایتالیا: طبق قوانین بین الملل اولاً سفارتخانه خارجی خاک آن کشوری است که سفارت در آنجا دارد، ثانیاً تامین امنیت هم با مقامات محلی است، که جزء مسلمات دیپلماسی است.
در دوره‌های مختلف تعرضاتی به سفارت‌های ما شده، خیلی از این حملات هماهنگ شده با دولت محل است، بلکه دولت محل است که از یک عده می‌خواهد که حمله کنند، به خاطر همین هم وقتی به آن‌ها خبر داده می‌شود حمله شده با تاخیر حضور پیدا می‌کنند که هم مثلا وظیفه خود را انجام داده اند که ما آمدیم و هم فرصت دادیم به کسانی که به سفارت ما که بتوانند دستاورد‌هایی از این تجاوز داشته باشند.
حالا یکی از دستاورد‌ها این است که خبری و سر و صدا می‌کند، اگر بتوانند چیزی بدزدند می‌دزدند، مثلا ۳۰ سال قبل بنده در استرالیا سفیر بودم منافقین حمله کردند همراه با دوربین تلویزیون بودند. ما هم قبلا یادداشت داده بودیم که احتمال حمله وجود دارد، پیش بینی کرده بودیم که حتماً این کار انجام می‌شود، چون ساعت استرالیا با ساعت کشور‌های اروپایی فرق دارد به اکثر سفارتخانه‌های ما در اروپا حمله کرده بودند. آن‌ها عمداً کوتاهی کردند.
پلیس، مقامات و رسانه‌های محل همسو هستند وقتی تعرضی صورت می‌گیرد شروع می‌کنند و اتهاماتی به جمهوری اسلامی می‌زنند، اما اگر چنین تعرضی قرار باشد در دانمارک علیه فرانسه صورت گیرد، اصلا اجازه این کار را نمی‌دهند یعنی کاملا مراقبت می‌کنند و رصد می‌کنند ایرانیان و اتباع خارجی کشور خودشان را.
ضد انقلاب آنجا در پناه دولت‌های کشور حضور دارد مثلا فرانسه و انگلیس را در نظر بگیرید، احزاب حاکم درآنجا حق ندارند آموزش به کارگیری ساخت سلاح منفجره را یاد دهند، دستور ترور دهند، اما منافقین و سایر گروه‌ها در آنجا کاملا آزاد هستند و این کار را می‌کنند، یعنی چیزی که احزاب حاکم آنجا حق ندارند این حق را غیر قانونی به منافقین می‌دهند و روش ساخت بمب و چیز‌های دیگر را می‌دهند این نشان می‌دهد که پشت صحنه کاملاً هماهنگ هستند، این گروه‌ها گروه‌هایی هستند که در خدمت سازمان‌های جاسوسی کشور‌های بیگانه هستند، مثلا منافقین، در خدمت اسرائیل، آمریکا و انگلیس هستند.
سوال: قواعد بین المللی اینجا به ما چه می‌گوید، باید چه اتفاقی بیفتد هم در خصوص حفاظت از اماکن دیپلماتیک هم اینکه بعد از آن چه اتفاقاتی می‌افتد و جبران آن چطور خواهد بود؟
آقای فواد ایزدی کارشناس مسائل بین الملل: ما کنوانسیون وین ۱۹۶۳ بند ۳۱ داریم که مربوط به اماکن دیپلماتیک و بند ۴۰ مربوط به دیپلمات‌ها است و افرادی که در محیط دیپلماتیک کار می‌کنند که این‌ها باید حمایت و حفاظت توسط دولت میزبان شوند.
زمانی که کشور مهمان با این برخورد کشور میزبان مواجه شد یعنی حفاظت از اماکن و افراد، به ضراحت در بند ۴۱ می‌گوید که نباید در امور داخلی کشور دخالت کند و اتفاقی که در لانه جاسوسی افتاد این بود که آمریکایی‌ها بند ۴۱ را نه تنها نقض کردند بلکه از طریق سفارتشان در ایران کودتا کردند، خود آمریکایی‌ها با نقض قوانین بین الملل کنوانسیون وین خودشان مصونیت خودشان را از بین بردند و همان ایام هم استادی در دانشگاه پرینستون آقای دکتر ریچارد فالت که آن زمان استاد تمام حقوق بین الملل بود مقاله‌ای نوشت و خیلی هم به او حمله شد، چون به نوعی با ادبیات خود تبیین کرده بود، از این جهت ضمن اینکه این مراکز دیپلماتیک و دیپلمات‌ها باید از آن‌ها حفاظت شود بند ۴۱ هم مربوط به داستانی است که در لانه جاسوسی داشتیم.
قبل ازاغتشاشات طرف‌های غربی صحبت از بهبود روابط می‌کردند که اگر برجام اتفاق بیفتد شرکت‌های دیگر می‌ایند فعالیت‌های دیگری محقق می‌شود، آقای مکرون رئیس جمهور فرانسه می‌خواست از طریق ایران در رابطه با جنگ اوکراین به طرف روسی پیام دهد، یک فضای تبلیغاتی ایجاد شده بود، اغتشاشات چند هفته گذشته ضرر خیلی زیادی به کشور زد، اما یک نکته مثبت داشت که چهره غربی‌ها الان مشخص می‌شود که این‌ها چطور برخورد می‌کنند، چطور به منافقین و گروه‌های معاند سالهاست میزبان آن‌ها هستند و کمک می کنند، زمانی که منافعی را احساس کنند بدون توجه به همین کنوانسیون‌هایی که خودشان در وین بدون توجه به قوانین بین المللی به اهدافی که می‌خواهند می‌رسند.
ما تجربه سال ۸۸ و موارد دیگری را داشتیم به نظر می‌رسد در چند سال گذشته نشسته اند و کار کرده اند، یعنی هم در رابطه با ابعاد تبلیغاتی، ٍ سیاسی، شبکه‌ای که درست کرده اند، فعالیت منظمی را مشاهده می‌کنیم که این یک پازل در مجموعه فعالیت‌هایی که علیه جمهوری اسلامی طراحی می‌کنند، دلیل هم این است که احساس می‌کنند اگر مورد آخر به نتیجه نرسد که نخواهد رسید و شکست خورده است، تصورشان این بود که ایران دیگر از دست می‌رود به این معنی که تحریم‌های اقتصادی در عمل بی تاثیر شده، هدف فروپاشی اجتماعی بود که یکماه خیلی به خودشان زحمت دادند و به جایی نرسیدند.
سوال: واکنش سایر کشور‌های غربی و کشور‌هایی که نسبت به تعرضی که به اماکن دیپلماتیک ما اتفاق افتاده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آقای قدیری ابیانه: ظاهراً ابراز تاسف و ناراحتی می‌کنند و اعلام می‌کنند آمادگی دارند با این افرادی که تعرض کردند برخورد کنند، این ظاهر قضیه است، اما باطن قضیه با آن‌ها هماهنگ هستند.
سوال: تجربه‌ای که شما در سال‌های گذشته به آن اشاره کردید و داشته اید، نتیجه اش چطور بوده است؟
آقای قدیری ابیانه: واکنش جدی از طرف خودمان بوده، اما آن کشور‌ها ظاهرا می‌گویند ما با آن‌ها برخورد می‌کنیم حتی ممکن است دادگاه فرمایشی هم تشکیل دهند، اما نهایتاً رها می‌کنند و به فعالیتشان ادامه می‌دهند.
سوال: در کشور‌هایی که در آن‌ها این اتفاق افتاده واکنش‌ها در چه سطحی بوده است؟
آقای ایزدی: طرف مقابل که بسیار ضعیف بوده و پاسخی نداشتند، اتفاقاتی که افتاده خیلی غیر منتظر نبوده، اگر دولت‌های اروپایی می‌خواستند کارشان را درست انجام بدهند، می‌دانید که سفارتخانه‌های آمریکا تعرض به آن‌ها خیلی سخت است به دلیل حفاظتی که وجود دارد، و دولت‌های میزبان به صورت گسترده و بسیار قوی در حفاظت از سفارتخانه‌های آمریکا فعال هستند، نسبت به سفارت جمهوری اسلامی هیچ کدام از این موارد دیده نمی‌شد، افرادی که این کار‌ها را می‌کنند با این دولت‌ها مرتبط هستند. افرادی که دستگیر می‌شوند راحت آزاد می‌شوند از این جهت کاملاً مشخص است که به صورت خیلی محدودی در حد رفع تکلیف که مثلا ما کاری کرده ایم.
ممکن است این سوال پیش بیاید که آن‌ها چرا درگیر این مسائل می‌شوند، چون نیازشان است که بحث ایران هر شب مطرح شود در رسانه‌ها نیاز به دلیل و بهانه دارند، یک بخشی از این بهانه را نیرو‌های داخلی شان در داخل کشور ایجاد می‌کنند گاهی اوقات نیاز است موضوع یک بعد محلی هم پیدا کند، به این صورت که طراحی داشته باشند به سفارتخانه تعرضی کنند و بعد خبرنگاران بروند در آنجا که خوراک تبلیغات پیدا کنند.
سوال: واکنش ما به این اتفاقات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آقای ایزدی: به نظرم ما خیلی دیپلماتیک برخورد کردیم، می‌توانست برخورد ما مقداری جدی‌تر باشد از عرف دیپلماتیک، اگر تعرض به ایران هزینه نداشته باشد این تعرضات ادامه پیدا می‌کند، طرف مقابل باید بداند که اگر سفارت ایران، خود ایران، دوستان ایران تعرضی صورت بگیرد باید هزینه‌ای بپردازد، کار‌های دیگری می‌توانست انجام شود.
آقای ابیانه: ما باید کاری کنیم که برایشان هزینه داشته باشد، ولی هزینه این نیست که یک عده بریزند سفارتخانه خارجی را در ایران بگیرند، چند باری به سفارتخانه عربستان و انگلستان حمله شد افرادی که از آن‌ها ناراحت بودند و شروع کردند که شیشه ماشین‌ها را خراب کردند، آن‌ها باید توجه داشته باشند ما مسئول امنیت آنهاییم، هر خسارتی به آن‌ها زده شود دولت ما پرداخت می‌کند، یعنی اگر زدند ماشین سفارت انگلیس را خراب کردند ما باید آن را بخریم، اگر کسی می‌خواهد ضربه بزند چرا در ایران، این ضربه را برود در کشور دیگری بزند که آن‌ها بدانند هزینه دارد در این تعرضاتی که می‌شود فقط ایرانی‌ها نیستند گاهی خود خارجی‌ها می‌آیند جمع می‌شوند و جلوی سفارت ایران شعار می‌دهند.
آقای ایزدی: سبکی وجود دارد که منافقین دارند می‌روند در شهری افرادی که فقیر زیاد است می‌گویند ما پول بلیط شما را می‌دهیم ناهار و شام و جا هم به شما می‌دهیم و یک سیاهی لشکری سالهاست درست می‌کنند، منافقین سالهاست در امریکا و کشور‌های اروپایی کنفرانسی برگزار می‌کنند، در جلو تعدادی ایرانی خود فروخته هستند که نشسته اند جمعیتی هم پشت وجود دارد که قالباً خارجی هستند.
آقای قدیری ابیانه: جلوی سفارت ما در رم تعدادی از خانم‌های ایتالیایی لخت مادرزاد شده اند و شعار زن، زندگی و آزادی، از این کار‌های احمقانه و مستهجن هم انجام می‌دهند، این‌ها پول می‌گیرند برای این کار‌های احمقانه، به هر حال ما باید کاری کنیم که برایشان هزینه داشته باشد، ضد انقلاب به اینکه به سفارت ایران حمله کند اکتفا نکرده، مثلا گفته اند سفرای ایران را اخراج کنید و سفارتخانه ایران را تعطیل کنید، یا تیم ملی فوتبال ایران را در جام جهانی راه ندهید.
سوال: ارزیابی و تحلیل به لحاظ حقوقی از اتفاقاتی که افتاده چیست؟
خانم مهدیه شادمانی کارشناس حقوق بین الملل: در خصوص ماهیت اقداماتی که علیه سفارتخانه‌های ایران در کشور‌های اروپایی رخ داده، احساس می‌کنم یک سناریویی هماهنگ و برنامه‌ای از پیش هماهنگ شده صورت گرفته، در ابتدا می‌بینید که حمایت دولت‌های اروپایی و امریکایی را از اغتشاشاگرانی که در کف خیابان‌های ایران مشغول تظاهرات هستند را می‌بینید در سمت دیگر وقتی حوادثی را که نسبت به سفارتخانه‌های ایران در کشور‌های اروپایی رخ می‌دهد، این حوادث وقتی رخ می‌دهد که تذکرات مختلفی از سمت سفرا به دولت‌های پذیرنده صورت گرفته مبنی بر تهدیداتی که در روز‌های گذشته علیه سفارتخانه‌ها صورت گرفته، ولی ما اهمال این دولت‌ها را برای انجام حفاظت و برقراری امنیت برای سفارتخانه‌های ایران می‌بینیم.
خانم شادمانی: به نظر می‌آید نشان ازیک سناریوی هماهنگ دارد برای حمله به سفارتخانه‌ها و یا در ادامه اخراج سفرای ما که این‌ها یک برنامه‌ای است برای انزوای ایران در نظام بین الملل، ما در دهه ۶۰ ما یک جنگ سفارتخانه‌ها را داشتیم که وقتی منافقین در فرانسه شورای ملی را تشکیل دادند اقدام کردند این هماهنگی با افرادی که در سفارتخانه‌های ایران حضور داشتند و آن‌ها را جذب خودشان کردند و آن‌ها اعلام پناهندگی کردند و خودشان را وابسته منافقین دانستند.
سوال: این اتفاقات به لحاظ حقوقی چه تبعاتی داشته و دارد؟
خانم شادمانی: ما باید از ظرفیت‌های خودمان استفاده کنیم، در سال ۹۰ حمله به سفارت انگلیس را در ایران داشتیم ظرف ۲۴ ساعت شورای امنیت قطعنامه علیه ایران صادر کرد و حتی ما می‌بینیم که تعطیلی سفارت ایران در لندن را داشتیم، اخراج سفیر، سفرای فرانسه، آلمان و سوئد سفرای خودشان را از ایران فراخواندند و حتی درخواست غرامت ازایران نسبت به اموال شد این اتفاقات در صورتی اتفاق افتاد که ایران با متخلفین برخورد کرد، اما الان این اتفاق صورت نگرفته نه کشور‌های دیگری محکوم کردند نه دولت‌های دانمارک و انگلیس خواستند محکوم کنند فقط دستگیری صرف بوده است، اگر بخواهیم از جنبه‌های حقوقی وارد شویم کاری که ما انجام می‌دهیم به جزء احضار سفیر یا رساندن اعتراض خودمان از نهاد‌های دیپلماتیک باید طرح از شورای امنیت هم داشته باشیم.
ولی با توجه به اینکه نهاد‌های ما در دست قدرت‌های بزرگ هستند احساس می‌کنم از طریق متحدین خودمان در شورای امنیت یا از طریق دولت‌هایی که نزدیک هستیم به آن‌ها یا منافع استراتژیک مشترک داریم مانند روسیه و چین، ما باید فشار دیپلماتیک وارد کنیم یعنی ازجنبه حقوقی این راهکار ما است یا اگر منافعی در روابط تجاری و اقتصادی با این کشور‌ها داریم ما می‌توانیم از این طریق وارد شویم و محدودیت‌هایی ایجاد کنیم.
خانم شادمانی: فکر می‌کنم اگر بخواهیم اقدامی کنیم طرح در شورای امنیت است وگرنه تا کی قرار است احضار سفیر داشته باشیم یا اعتراض خودمان را از طریق سخن در وزارت خارجه بیان کنیم این‌ها دیگر راهکار نیست، ما باید اقدم فوری داشته باشیم، اگر الان برخورد حقوقی محکم نکنیم قطعاً ادامه این سناریو اخراج سفرای ما از کشور‌های اروپاییست، این ادامه سناریو را ما باید همینجا قطع کنیم.
سوال: از نظر شما تا الان این اتفاق افتاده است یا خیر؟
خانم شادمانی: خیر ما فقط به احضار سفیر کفایت کردیم یا سخنگوی ما مصاحبه‌ای داشته، برخورد قاطع نبوده اگر برخورد قاطع در طی این سال‌ها در مسائل مختلف رخ می‌داد قطعا کار به اینجا نمی‌کشید که ما ببینیم که منافقین در کشور‌های اروپایی به راحتی سفیر زن ما بزنند، قائله‌ای که درایران رخ داده طبق مطالبی که وجود دارد قائله‌ای زنانه است، حتی تعرض اولیه که به سفارتخانه‌های ایران می‌شود تعرض به یک زن سفیر است من احساس می‌کنم این‌ها یک پیام به جمهوری اسلامی دارد، ما باید یک برخورد قاطع داشته باشیم و احساس من این است که بر اساس قواعد حقوقی طرح در شورای امنیت و فشار دیپلماتیک از طریق متحدین خودمان مانند روسیه و چین هستیم.
آقای قدیری ابیانه: در شورای امنیت اگر مطرح شود خوب است، چون اگر بخواهد چیزی تصویب شود آمریکا و انگلیسی‌ها وتو می‌کنند که دستشان بیشتر رو می‌شود، درهمان کشور ما می‌توانیم کسانی که شناسایی شدند را تحت تعقیب قرار دهیم، حتی اگر ما بتوانیم از اتباع آن کشور مثلا اتباع دانمارک مسلمانشان را بگوییم که شکایت کنند بگویند از وقتی که حمله صورت گرفته ما احساس امنیت نمی‌کنیم و پرونده‌های مختلفی در این کشور‌ها ایجاد کنیم.