معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت:با رایزنی وزارت خارجه قطار‌های چین به کالا‌های ما به وسیله راه آهن وارد ایران می‌شود و کالا‌های چین از طریق ما به اروپا شکل خواهد گرفت که هیچ وقت این مسئله اتفاق نیفتاده بود.
اینطور دیده می‌شد که نگاه دولت سیزدهم تغییر نگاه از قبل به سمت شرق است در عمل دیدیم که بیشتر از سمت همسایه‌ها و دور و بر خومان توجه دارد شما بفرمایید الان نگاهی که دولت سیزدهم دارد و شما و همکارانتان در وزارت خارجه یک تصویری به ما بدهید.
صفری: همانطور که شما فرمودید سیاست دولت سیزدهم تمرکز همکاری هایش بخصوص در بخش اقتصادی با کشور‌های همسایه است، چون کشور‌های همسایه ما، ۱۵ کشور هست هر کشوری پتانسیل خاص خودش را دارد که این پتانسیل خفته و نهفته بوده و از آن استفاده نشده بود.
در یکسال گذشته تمرکز روی کشور‌های همسایه چه از کشور‌های جنوبی در خلیج فارس و دریای عمان، چه در شرق کشور پاکستان و افغانستان و چه در غرب کشور عراق و ترکیه و در شمال هم قفقاز با آسیای مرکزی.
به چه صورتی ما می‌توانستیم این پتانسیل‌ها را استفاده کنیم چه در جهت صادرات و چه در جهت واردات، محور اصلی این ترانزیت و همکاری‌های جاده‌ای ریلی و هوایی بود. بخاطر کرونا اغلب کشور‌ها مسیر‌های خاص خودشان را بخصوص در امور ترانزیت بسته بودند و مشکلاتی هم که ایجاد شده بود خود کرونا هم یک دلیل خاصی بود که دلیل مضاعف تلقی می‌شد و به آن دلیل کار اجرا شد.
در ابتدای کار اگر مستحضر هستید ما اولین حرکتی که شد در مورد ترکمنستان بود که ارتباط بازی ما قطع بود و ارتباط ما قطع بود با کل آسیای مرکزی و از طرف دیگر آذربایجان و ارمنستان متقاضی گاز بودند بعنوان ترانزیت.
با سفر‌های جناب آقای رئیس جمهور در آسیای مرکزی بخصوص اولین سفرشان در دوشنبه بخاطر مسئله شانگ‌های بود و ملاقات‌های دو جانبه‌ای که داشتند و به آن دستوراتی که دادند وزارت خارجه وارد عمل شد و داستان ترانزیت گاز ترکمنستان با آذربایجان و بعد هم با ارمنستان شکل گرفت؛ که وزارت نیرو جناب آقای اوجی در این زمینه با تمام قوا در کنار آن هم وزارت خارجه توانستیم این را شکل بدهیم این یک حرکتی شد در جهت رفع موانع ترانزیتی ما.
مجری: خود اجلاس شانگ‌های اجلاس متفاوتی بود
صفری:اجلاس اخیر در سمرقند، در آن اجلاس هم بود که پذیرفتند پرونده جمهوری اسلامی ایران را باز کردند با عنوان این که بتواند بعنوان عضو اصلی وارد کار شود پروسه اش را شروع کنند در آن جلسه؛ که مستحضر هستید در این جلسات چندگانه ملاقات‌های دو جانبه با روسای جمهور خودش مثل یک سفر مستقلی است که انجام می‌شود، تمام مسائل دو جانبه مرور می‌شود بخصوص بخش اقتصادی در زمینه ترانزیت، در حوزه کالا، صادرات، واردات، صدور خدمات و مهندسی یک خط شکنی هست در این جلسات که با پیگیری‌های آن می‌تواند آن مسائل شکل بگیرد.
این حرکت ایجاد شد ما از همه مهم‌تر بازارچه هایمان قطع شده بود در نقاط مرزی مختلف شما می‌دانید فقط ما با ترکمنستان سه استان خراسان شمالی و استان خراسان رضوی و گلستان ما با اینجا در ارتباط است فقط با خودش.
بازارچه‌های مختلفی دارد قومیت‌های مختلف مثل ترکمن، قزاق هستند که ارتباطات خاصی داشتند این‌ها همه قطع شده بود که با این تلاشی که ما کردیم خوشبختانه مثلا در مورد باج گیران ما که حدود سه سال، چهار سال بسته شده بود الحمدالله بازارچه‌ها باز شد ارتباط‌ها برقرار شد در مورد استان گلستان به همین صورت، اینچه برون، بازار مرزی و استان خراسان جنوبی که فکر می‌کنم فردا یا پس فردا استاندارش با ترکمنستان ...
ما یکی از تلاش‌هایی که داشتیم که استاندار‌های خودمان که در مرز‌ها هستند ارتباط شان را با استاندار‌های مرزی کشور همسایه‌ها وصل کنیم، اتصال بدهیم هیئت‌ها جابجا شود و این کار شکل بگیرد.
مثلا در مورد ترکمنستان در همین چند روز گذشته استان گلستان یک سفری آنجا داشت با هیئت بلندپایه، فردا از استان خراسان شمالی و احتمالا در چند روز آینده استان خراسان رضوی و بعد هم جنوبی. ارتباط‌ها را به این صورت وزارت خارجه با همکاری وزارت کشور با استاندار‌های مختلف در حاشیه وصل می‌شود؛ البته مستحضر هستید تا ما هماهنگی‌ها را با دولت مرکزی نکنیم توافقاتش را نگیریم، سفیر ما نرود و هماهنگی‌ها را نکند خود شما مستحضر هستید که این نمی‌تواند این سفر‌های دو جانبه مرزی شکل بگیرد.
البته علاوه بر سفر‌های مرزی تلاش ما این است که این استاندار‌های محترم با اعضای هیئت شان، هیئت‌های بازرگانی هستند، هیئت‌های تجاری و در مورد مسائل مرزی و بازارچه‌ها، به پایتخت آن کشور هم سفر کنند.
این حرکتی که شروع شد حرکت تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان در این مسائل شکل گرفت. ترانزیت ما ارتباطش برقرار شد یعنی کوریدور شمال و جنوبی که داستان رشت آستارا بود ما آمدیم از این پتانسیل‌های موجود از طریق اینچه برون و از طریق باکو و آستارا آمدیم این ارتباط کوریدور شمال به جنوب را به صورت ترکیبی برقرار شد و الان حدود دو ماه و نیم سه ماه است که کوریدور شمال و جنوب به هند بخصوص اجناسی که برود به صورت ترکیبی چه از طریق دریای خزر چه از طریق اینچه برون استان گلستان و چه از طریق استان گیلان که با آستارا هست این ارتباط برقرار شده است.
یکی از مسائل ترانزیت دیگر ما این بود که ارتباطات بین کشور‌های اکو ما پتانسیل‌های مختلفی داریم که خوشبختانه ارتباطات بین پاکستان، ایران، ترکیه یعنی از جنوب شرقی به شمال غربی کشور ارتباطات ترانزیتی جابجایی کالا. سه کشور مهم است، اما هدف اصلی ما از این ارتباط کالا از اروپا، ترکیه یکی از مسیر‌ها به ایران پاکستان و چین شکل بگیرد با آن اتوبانی که چینی‌ها در پاکستان ساختند. پس با حرکت ترانزیت ما صادراتمان شروع شد، الان ما حجم صادراتمان مثلا به تاجیکستان که چند بار گفتیم به ازبکستان، به قزاقستان مشکل واگن داریم یعنی کمبود واگن داریم، کمبود لوکوموتیو داشتیم که حالا نه فقط در کشور ما در کشور‌های همسایه هم موجود است پس یعنی حجم بار بالا رفته بود و بعضی از کشور‌های منطقه آسیای مرکزی ما تا ۶۰۰ برابر و ۶۰۰ درصد ما صادراتمان اضافه شده است و اگر امکانات ترانزیتی یعنی ریلی ما بیشتر بشود این امکان هست اگر یک کشوری که ماکسیمم حجم ارتباطات ترانزیتی اش تا ۱۵ میلیون تن بوده ماکسیمم، ما حالا این را بخواهیم به سی میلیون تن برسانیم زیرساخت‌های خاص خودش را می‌خواهد، اما ما منتظر این نیستیم که زیرساخت‌ها آماده شود بعد بخواهیم این کار را انجام بدهیم داریم به طور موازی چه آسیای مرکزی و چه قفقاز این کار شکل بدهیم.
اگر ملاحظه کردید در هفته گذشته ما اجلاس ۵ کشور آسیای مرکزی و کشور‌های سواحل دریای خزر را داشتیم در ایران یعنی چه؟ ایران که در هر دو مشترک است. قزاقستان و ترکمنستان هم در دریای خزر هستند و هم آسیای مرکزی و فقط روسیه و آذربایجان باید به این متصل می‌شدند که ما گفتیم ۲+۵ اجلاسی داشتند مهم‌تر از همه ۴ مطلب آنجا تصمیم گیری شد. اول تعرفه‌ها چطور بشود که یکسان سازی شود.
مجری: این بسته همان مجمع اقتصادی خزر هست؟ چون آن هم یک داستان جدا داشت
صفری: نه در این دو اجلاس ما این دو کشور را دعوت کردیم مثلا در اجلاس شانگ‌های ملاقات‌های دو جانبه‌ای که آقای رئیس جمهور با روسای کشور‌ها داشتند یکی از مطالب این بود که گفتند ما ترانزیت علاقمندیم از طریق شما منتها باید تعرفه‌ها یکسان شود آقای رئیس جمهور بلافاصله دستور دادند من هم در آن جلسه حضور داشتم به وزارت خارجه که این اجلاس را برگزار کنیم ما در عرض ۱۵ روز که بی سابقه بود یعنی نمی‌تواند هفت تا کشور را شما هماهنگی کنید در عرض ۱۵ روز خوشبختانه این هماهنگی شد و در آن اجلاس وزارت راه که ریاست این جلسه را داشت ۴ مطللب مهم را در آنجا تصمیم گیری شد اول تعرفه‌ها یکسان، یک کوریدور سبز گمرکی. شما مستحضر هستید اگر این کالا بخواهد از قزاقستان بیاید ترکمنستان و بیاید ایران و از ایران به هند برود در هر گمرکی بخواهد توقف خاص خودش را داشته باشد، یک زمان طولانی است چرا این مسیر انتخاب شده؟ برای کوتاهی راه، پس باید ما موانع را رفع کنیم که یکی از فاکتور‌ها اعلام شد که این میسر گمرک سبز است.
گمرک سبز تعریف خاص خودش را دارد، گمرک ایران همکاری خوبی داشته در این مورد، در مورد ایران آذربایجان و روسیه این گمرک سبز شکل گرفته است در این اجلاس هم توافق کردند در عرض دو ماه این مسئله گمرکات شکل بگیرد تعرفه‌ها یکسان شود مهم‌تر از همه آن مجور و ویزا برای رانندگان، ما علاوه بر ریلی، ما جاده‌ای هم داریم. ما جاده‌ای مان باید برود ترکمنستان، برود ازبکستان و قرقیزستان و تاجیکستان و برعکس. مثلا ما بیشترین ارتباطمان با ازبکستان کالا‌های صادراتی و وارداتی ترانزیتی مان جاده‌ای است، اما با قزاقستان هم جاده‌ای هم هست، اما بیشتر ریلی است. مانند این در قفقاز به این صورت است هم ریلی هست هم جاده‌ای. ما علتی که این پل آستارا که فکر کنم تا دو سه ماه دیگر آماده می‌شود در آستارا چای پل دوم است که بعداز ۵۲ سال در عرض یک سال دارد ساخته می‌شود که این پل موازی آن پل موجود است. آن پل بسیار قدیمی است که هر روز بین ۴۰۰-۵۰۰ تا هزار کامیون از این می‌خواهد عبور کند. این امکان می‌شود به صورت دو برابر. این چیز جاده‌ای ما است، اما آستارا – رشت هم ما دنبالش هستیم شکل بگیرد ما این کار را متوقف نکردیم هم از طریق دریای خزر که این منطقه آزاد کاسپین به رشت فکر کنم بزودی دارد آن تکه راه آهنش وصل می‌شود که بتواند رورو بیاید آنجا وصل شود برود مستقیما قطار به جنوب. اما این کار متوقف نشده از آستارا با کشتی بار می‌آید کامیونی می‌آید رشت، رشت سوار قطار می‌شود بندرعباس و از آن طرف هم ترکیبی با کشتی می‌رود که الان دو ماه است دارد این کار انجام می‌شود.
مجری: این هاب ترانزیتی که قرار بود برای ایران اتفاق بیفتد آن عدد صد میلیارد دلاری ... می‌خواهم ببینم چقدر از آن ظرفیت استفاده شده است؟
صفری: حالا اگر ۶۰ میلیارد را گفتند صد میلیارد اگر فول از آن ظرفیت استفاده شود. هنوز ما آستارا – رشتمان تکمیل نشده است
مجری: چقدر زمان می‌برد؟
صفری: این فکر کنم دو سال زمان ببرد. چندین سال آمدند فاینانس کنند از طریقی که اخیرا توافقاتی که شده بین ایران و روسیه و این ها، ولی خوشبختانه وزارت راه دو فاز آن را شروع کرده است، اما ما این را متوقف نمی‌کنیم. شما تعداد لوکوموتیو‌هایی که در کشور دارید یکی این زیرساخت راه آهنی شما برای سی میلیون تن تا پنجاه میلیون تن جابجایی نبوده است باید لوکوموتیو‌های مربوطه تهیه شود زیرساخت‌های مربوطه آماده شود.
الان همین است که کشور‌های آسیای مرکزی و قفقاز و کشور‌های جنوبی آمادگی این را پیدا کردند بیایند در بندرعباس و چابهار هاب درست کنند یعنی بیایند برای خودشان مکان‌هایی را بگیرند، کالاهایشان را دپو کنند و از این مسیر استفاده کنند این با یک پروسه‌ای دارد با آن ظرفیتی که شما فرمودید می‌رسد به ۶۰ میلیارد. صد میلیارد را من نشنیده بودم، ولی ۶۰ میلیارد شکی در آن نیست. در کنار این ۶۰ میلیارد درآمدی آن شغل‌هایی که در کنار این ایجاد می‌شود مسئله بسیار مهمی است. این یکی بود، اما کالایی که از چین به مسیر‌های مختلف می‌رفت و مسیر ایران نبود با رایزنی وزارت خارجه کاری که شده الان قطار‌های چین به کالا‌های ما به وسیله راه آهن دارد وارد ایران می‌شود و انشاالله کالا‌های چین از طریق ما به اروپا شکل خواهد گرفت که هیچ وقت این مسئله اتفاق در قبل نیفتاده بود. با رایزنی‌های مختلفی که شد و با ملاقات‌هایی که با طرف چین شد، چون می‌دانید وقتی مسیری بخواهد ترانزیت شود باید آن کشور مربوطه کشوری که مبدا هست سوبسید‌های لازم را بدهد آن کشور را هدف کند و تارگت خودش قرار بدهد و از این مسیر عبور کنیم که خوشبختانه این هم شکل گرفت.
مجری: بعد از کشور‌های همسایه، چون داریم بحث می‌کنیم درباره هاب ترانزیتی هم که شما کامل توضیح دادید
صفری: سیاست دولت سیزدهم اولویت را گفت همسایه، اما همزمان آفریقا و آمریکای لاتین و آمریکای مرکزی ما واردش شدیم به طور موازی. یعنی ما نگفتیم بزار همسایه تمام شود برویم سراغ آن‌ها ما یکی از کار‌هایی که شد به صورت هم زمان با کشور‌های آمریکای لاتین و آمریکای مرکزی. مثلا مثل نیکاراگونه مثل ونزوئلا مثل برزیل مثل اروگوئه و مثل کوبا. همکاری‌های انرژی ما، همکاری‌های دانش فنی ما مثل مکزیک، مثلا شما می‌گویید آقا مکزیک شما کار دانش بنیانی؟ بله. ما الان یک همکاری قوی شروع کردیم حدود شش ماه است با مکزیک که نمایشگاه تولیدات دانش بنیانی ما در آنجا خواهد بود.
توان ما در دانش بنیان‌ها بالاست یعنی تکنولوژی ما تکنولوژی‌های لبه است. در مرز دانش است می‌گویند فرض کنید این نانو مرز دانش است منتها چه کالایی از آن؟ مثلا نکته‌ای که هست ما در مورد تراکتورسازی قطعاتی که در تراکتورسازی ما کار می‌کند با همکاری ستاد نانو، قطعات یدکی نانویی ساختند با کورتینگ‌های نانویی. این کیفیت دو سه برابر بیشتر خواهد شد. الان اغلب کشور‌های منطقه و آن کشور‌ها دنبال این نوع قطعات هستند و دنبال ساخت آن. پس ما با نیکاراگوئه و با کوبا و با بخش ونزوئلا در زمینه‌های مختلف مثلا ما یک نمایشگاهی در ونزوئلا اخیرا داشتیم بیش از صد و خورده‌ای شرکت، شرکت کردند و تفاهم نامه و قرارداد‌های بزرگی را بستند که الان شرکت‌ها دارند پیگیری می‌کنند و این تفاهم نامه‌ها را به قرارداد برسانند و این را بتوانن شروع کنند کالا‌های مربوطه را به آنجا صادر کنند با برزیل ما در بخش انرژی در زمینه‌های مختلف همچنین کار‌هایی را نداشتیم فقط کالا می‌خریدیم الان فرآورده‌های ما به آنجا می‌رود ما ایجاد پول می‌کنیم که بتوانیم ... در مورد آفریقا هم به همین صورت
مجری: یک اتفاقی هم که افتاد بحث روسیه است بخصوص بعد از جنگ روسیه و اوکراین (صدا مفهوم نبود) خود روسیه هم نگاهش یک کم متحول شد بیشتر با ایران خیلی خوب کار کرد و یک دفعه رشد تجارت خوبی را با روسیه داشتیم روبل هم آن‌ها با توجه به سیاستی که داشتند تقویت شد در مقابل دلار و از این طرف ما بسته‌ای که بتوانیم روبل را تبادل کنیم می‌توانست مقوم اقتصاد ما باشد الان یک مسئله بحث خود روسیه است و یک بحثی هم که مطرح می‌شود می‌گویند روسیه مثلا تحریم شد داستان اوکراین هم بوجود آورد یک ظرفیتی را برای ما ایجاد می‌کند روی کشور‌های غربی و یکسری کشور‌های دیگر که قبلا تجارتمان با آن‌ها یک مقدار پایین‌تر بود و ایران از این بازار استفاده نکرده است و من ندیدم خیلی هم پاسخ داده شود. این را پاسخ بفرمایید و بحث آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران هم اشاره بفرمایید.
صفری: این پتانسیل که ایجاد شد روس‌ها دیدند منحای ترانزیت و این مسائل. در مورد صادرات ما کالا‌های ما فضای بسیار خوبی شد در روسیه، قزاقستان و کشور‌های مختلف. حتی تا ۵ میلیارد این‌ها گفتند ما آمادگی کالا داریم قزاقستان تا سه میلیارد بخصوص کالا‌های مصالح ساختمانی. من اخیرا نمایشگاه سرامیک و کاشی بوده بازدید در تهران داشتیم به اقایان گفتم آقای رئیس الان فضا، فضای بسیار خوبی است در روسیه، نیازمند است و کیفیت ما هم در این امور کیفیت بسیار بالایی است. این کار را سریعتر شروع کنید بروید صادراتتان، چون آن‌ها نمی‌نشینند منتظر ما باشند آن‌ها می‌روند کشوری مثل ایکس و ایگرگ و می‌روند این فضا را پر می‌کنند. در مورد آن چیزی که شما فرمودید بله پتانسیل‌هایی ایجاد شده ما الان مذاکراتی داریم با آن‌ها و انشاالله داریم در حالت رشد ارتباطی در زمینه‌های مختلف ما با کشور‌های غربی بخصوص کشور‌های اروپای شرقی، اروپای جنوبی و ایتالیا و این‌ها این پتانسیل‌ها در جهت صادرات و حتی واردات کالا‌هایی که مورد نیاز ما است.
مجری: پول‌های بلوکه شده چی؟
مذاکراتی در حال شکل گرفتن بوده الان هم داریم مذاکره می‌کنیم با آن کشوری که مطلع هستید و مذاکرات به جا‌های خوبی رسیده است و انشاالله این بزودی نهایی خواهد شد.
مجری: بحث می‌شود که با توجه به تحریم‌ها ما با ارتباط خارجی که داریم تهاتر داریم می‌کنیم و یا این که پول را از طرق دیگر وارد کشور می‌کنیم
صفری: این یک ترکیب است من مثال برزیل را برایتان زدم ما وقتی کالا می‌خریدیم بین دو میلیارد سه میلیارد هیچ کالایی به برزیل صادر نمی‌کردیم که بتوانیم الان ما داریم کالا تا یک و نیم میلیارد و دو میلیارد صادر می‌کنیم. این پول آنجا موجود است و ما خرید‌هایی که داریم نه این که بارتر کنیم از آن پتانسیل استفاده می‌کنیم پرداخت‌های خودمان را به آن صورت انجام می‌دهیم، اما با بعضی از کشور‌های همسایه به صورت بارتر. در وزارت صمت کد‌های بارتری را درست کردند مثلا برای مثال که چندین بار گفته شده با پاکستان ما سیب می‌دهیم، برنج می‌گیریم برای مثال. اما این که نه بگوییم این در مقابل آن ما صادرات خودمان را می‌کنیم پتانسیل پولی هست ... و خوشبختانه پاکستان هم در مجلس خودش و در ارگان‌های مربوطه بارتر با ایران را تایید کرده است شما مستحضر هستید ۱۶ سال سیب ما به پاکستان می‌رفت حالا همه می‌گویند چرا سیب ما تولید زیاد ۵/۴ میلیون تن سیب را داریم مرکبات الان فضای بسیار خوبی برایش ایجاد شده است و و و با آن کشور‌های هدفی که داریم.