چمچمه گلین، آیین سنتی باران‌خواهی مردم سنجد شیروان

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، آیین چمچه گلین، چمچمه خاتون، باران لی، کوسه کوسه و کوسه گلین از جمله آداب‌ورسوم اقوام خراسان شمالی در خصوص باران خواهی محسوب می‌شود و از جمله آیین‌های است که در این منطقه کشاورزان هنگام خشکسالی که برای کشت دیم منتظر بارش بودند و برای مدتی باران نمی‌بارید، این مراسم شکل می‌گرفت و بسیار بر این باورند که پس از انجام آن بارش به امر خدا رخ می‌داد.
این رسم نیک معمولاً در هنگامی که بارش رحمت الهی کمتر صورت می‌گیرد و یا زمانی که مزارع، مراتع، باغ‌ها، کوه‌ها، دشت‌ها و چشمه‌ها که نیاز شدیدی به نزولات آسمانی و باران دارند، با مشارکت زنان و دختران و کودکان کم‌سن‌وسال انجام می‌شود و استعانت از ایزد خالق و دعا، بخش مبنی بر نزول باران همراه با پخش انواع نذری‌ها و اطعام اهالی و رهگذران اجرا می‌شود.
چوم چومه گلین (عروس باران):
چمچمه گلین از آیین‌های بسیار رایج باران‌خواهی است که مردان و پسران برای طلب باران، عروسکی را با ظاهری مردانه می‌سازند عروسک باران است، در فصل بهار موقعی که زراعت دیم نیاز به آب دارد و باران نبارد عده‌ای از جوانان چوبی را که دو سه متر طول دارد فراهم می‌کنند و پارچه‌ای به آن می‌بندند این چوب و پارچه روی آن نام "چولی قزک"دارد سپس این چولی قزک را در دست گرفته به کوچه‌ها می‌روند و شعر را به طور دسته‌جمعی می‌خوانند:
چولی قزک بارونه کن بارون بی پا کن
گندم به زیر خاکه از تشنگی هلاکه
در گویش کُرمانجی:
کَلمَه کُت دو کُلّه هوای گُرمه گُرمه
گندم به زیر خاکه از تشنگی هلاکه
در زبان ترکی:
کُو سم کُو سم یار اولسن
یاقوش یاغسون بار اُولسن
اجرای مراسم «چولی قزک» و خواندن ترانه‌های باران و در واقع خواسته کشاورزان و دامداران برای بارش باران بیان می‌شود. در این آیین، یک نفر عروسک را به دست می‌گیرد و اطراف او هم عده‌ای از مردان سال‌خورده و جوانان راه می‌افتند و به در خانه‌ها می‌روند و ضمن خواندن اشعار باران‌خواهی، نیاز‌هایی را از مردم طلب می‌کنند. اهل هر خانه نیز پس از پاشیدن آب روی عروسک، خواستۀ بچه‌ها را می‌دهند. بچه‌ها این نیاز‌ها را که موادی خوراکی مانند آرد، روغن، گندم و یا برنج است، یا برای تشخیص گناهکاری به کار می‌گیرند که فکر می‌کنند باعث نباریدن باران شده است، یا با نیت اینکه باران زودتر بیاید، آن‌ها را میان مستمندان تقسیم می‌کنند و بدین‌وسیله برای زراعت دیم طلب باران می‌کنند تا زراعت از تشنگی در آید، اهالی هر منزل با شنیدن صدای آنان با کاسه‌های پر آب به استقبال آنان می‌شتابند و کاسه آب را به روی افراد گروه می‌پاشند، به‌طوری‌که لباس‌های بیشتر آن‌ها خیس می‌شود. در بعضی از محل‌ها خوراکی نیز به افراد گروه می‌دهند، علاوه بر این عمل، در تکایا و مساجد نیز، آش مخصوصی به نام آش (ره خدا) معروف است می‌پزند و بین مستمندان تقسیم می‌کنند تا عنایتی بشود و باران ببارد.
در روستا‌های ترک‌نشین این منطقه در اواسط بهار یا پاییز که محصولات دیمی نیاز به آب دارند، دختر دَم بختی سوار الاغ شده، همراه با زنان روستا به درب خانه‌ها رفته و با خواندن شعر باران و صلوات کشیدن، و گرفتن نذورات هر خانه و جمع‌آوری آن آش درست کرده و در بین همسایگان پخش می‌کنند. به در هر خانه که می‌رسند، صاحب‌خانه مقداری گندم، پول، آرد شیرینی به آن‌ها می‌دهد این دسته جلوی درِ هر خانه‌ای توقف می‌کند یکی از افراد آن خانه ظرفی را پر از آب کرده و می‌آورد و روی کوسه (چوم چومه) گلین می‌ریزد و از خداوند بارش باران را طلب می‌کنند و به زبان ترکی می‌خوانند:
چمچه خاتون چم اوسته الله دان یاقوش ایستده
الیم قالوب خمیرده بیرچه قاشق سوایسته
چاخ داشوچاخماخ داشو یاندو ورکلر باشو
الله جان بیر یاقوش گندر ایسلادا داقو وداشو
((گلین)) واژه ترکی است و اینجا به معنای مشهور، عروس است گویا که این واژه را برازجانی‌ها از ترکان قشقایی اخذ کرده باشند.
آیین چوله چغل (چولی چغل) معمولاً در فصول بهار و پاییز برگزار می‌شود.
پختن آش، یکی دیگر از آیین‌های باران‌خواهی، پختن آش یا حلیم و تقسیم آن میان اهالی یا مستمندان است که به‌صورت گروهی و با مقدمات و تشریفات خاصی انجام می‌گیرد.
آیین باران خواهی چمچمه گلین روستای سِنجد شهرستان شیروان با شماره ۱۶۸۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.