گسترش و نفوذ روزافزون رسانه های اجتماعی در کنار فرصتهای بی نظیر تهدیدهای قابل توجهی همچون تولید و انتشار اخبار جعلی داشته است.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مک گونال خبر جعلی را اینگونه تعریف می کند. خبر جعلی اطلاعاتی است که با هدف فریب دادن و گمراه کردن دیگران تولید و منتشر می شود، این اطلاعات در پی آن است تا باورهای غلطی را به مخاطبان عرضه کند و یا در باورهای درست قبلی آنان تردید ایجاد کند. این اطلاعات گمراه کننده در قالب خبر واقعی دیده می شوند.
چرا افکار عمومی از اخبار جعلی استقبال می کنند؟
برخی از کارشناسان ارتباطات معتقدند این مسئله به علت آثار دوران پسا حقیقت است. یعنی در دوره ای که مخاطبان با میزان انبوهی از اخبار و اطلاعات و داده ها سر و کار دارند و به ناچار به سمت دسته بندی و از بین داده های بسیار زیاد، اطلاعاتی را انتخاب می کنند که با ذائقه و احساسات و اعتقادات شخصی شان همخوانی داشته باشد.
پساحقیقت مربوط به شرایطی است که حقایق عینی تأثیر کمتری نسبت به احساسات و باورهای شخصی در شکل گیری افکار عمومی دارند. گویا رابطه محتوای در دسترس کاربران با واقعیت عینی جهان واقعی، به صورت کامل منقطع شده باشد.
پساحقیقت اصول اساسی و تاریخی همزیستی انسانها، همچون صداقت و راستگویی را از اساس تغییر داده و مفهوم حقیقت را تحریف و شرایطی ایجاد می کند که طی آن افراد مغرض، با ساخت حقیقتهای مجازی و موازی، در سطح و با شیوه هایی که در طول تاریخ دیده نشده، بتوانند از مسیر تولید انبوه اطلاعات جعلی، منافع و اغراض شخصی و گروهیشان را دنبال کنند.
پسا حقیقت دوره ای است که در آن اصل پر بازدید شدن، جلب توجه و شهرت با هر کیفیتی مهمتر از اعتماد، اقناع و حتی تاثیر در معنای شناخته شده آن در رسانه های مدرن شده است.
در این باره، جهانی را تصور کنید که متخصصان زیادی داشته باشد و نخبگان، تولیدکننده اطلاعات باشند. حال، جهان دیگری را تصور کنید که در آن خبری از اطلاعات کارشناسانه نیست و بازاری از نظریه های توییتری درباره مسری بودن نوع جدیدی از آنفلوانزای مرغی یا نقش گازهای گلخانه ای در فرایند گرم شدن کره زمین مطرح شود. در این جهان که اعتبارسنجی کلام و محتوا مختل شده، قدرت کاذب با گروههایی است که بیشترین سروصدا، قدرت جلب توجه و نفوذ را در رسانه های اجتماعی داشته باشند.
سرعت گسترش اطلاعات غلط به حدی است که « انجمن جهانی اقتصاد» گسترش اطلاعات غلط برخط را، یکی از 10 مسئله مهم جهان در سال 2013 مطرح کرد.
بررسی های تارنمای پولیتی فکت که به راستی آزمایی ادعا‌های چهره های سیاسی آمریکا می پردازد حکایت از آن دارد که طی انتخابات سال 2016 آمریکا، 70درصد از صحبتهای دونالد ترامپ و 26درصد از صحبتهای حریفش، هیلاری کلینتون، دروغ بوده است. در چنین جهانی است که پدیده خبر جعلی به وجود می آيد و به مفهومي تأثیرگذار در زندگی انسانی تبدیل می شود.
خبر جعلی مولود دوران جدید یعنی پساحقیقت است که با مفاهیمی که پیش از این در حوزه رسانه با آن مواجه بودیم، نظیرشایعه یا پروپاگاندا، به طور کلی متفاوت است.
خبر جعلی، زیر روکشی از مشروعیت پنهان می شود، و تلاش می کند تا به جای خبر واقعی ظاهر شود. بزرگترین لطمه اخبار جعلی تضعیف خبر حرفه‌ای و کاهش اعتماد به رسانه‌های جریان اصلی و کمرنگ شدن نقش رسانه‌ها برای مدیریت موثر افکار عمومی در شرایط خاص و بحرانی است. تبعات این مسأله به اکوسیستم رسانه‌ای و گردش صحیح اطلاعات صدمه زده و می‌تواند به سردرگمی مخاطبان و کاربران در تشخیص رسانه و منبع معتبر، تأثیرات منفی بر روان جامعه، اختلال در اتخاذ تصمیمات و... بینجامد.
برای مقابله با خبر جعلی چه اقدامی می توان کرد ؟
با این اقدامات پیشگیرانه می توان آثار خبر جعلی را در سطح جامعه کاهش داد و مقابله با این پدیده را راحت تر ساخت..