عوارض مختلف مصرف همزمان بعضی دارو‌ها

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، باید بدانید مصرف همزمان بعضی دارو‌ها با یکدیگر یا غذا‌های خاص می‌تواند عوارض مختلف و حتی بسیار خطرناکی داشته باشد! اگر در ادامه این مطلب با ما باشید به شما خواهیم گفت کدام دارو را با کدام غذا نباید بخورید و از چه دارو‌هایی با هم نباید استفاده کنید.

تداخل دارویی مفید هم داریم؟
بعضی تداخلات دارویی می‌توانند مفید باشند، در واقع بعضی دارو‌ها می‌توانند قدرت داروی دیگر را افزایش داده یا عوارض آن را کاهش دهند. برای مثال گاهی برای کاهش عارضه تهوع در گروهی از دارو‌های ضد درد، آن را با یک داروی ضد تهوع ترکیب می‌کنند. البته در بعضی تداخلات دارویی نیز یک دارو می‌تواند اثربخشی داروی دیگر را کاهش دهد.

برای مثال قرص‌های جلوگیری از بارداری می‌توانند اثر بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش دهند. گاهی نیز عوارض ناشی از تداخل دارویی می‌تواند خطرناک باشد. برای مثال وقتی فرد داروی ضدانعقاد مصرف می‌کند، اگر بدون مشورت با پزشک از دارویی گیاهی با اثر ضدانعقادی استفاده کند، ممکن است دچار خونریزی داخلی شود!

تداخلات متداول غذایی و دارویی که باید از آن اجتناب کنید
اگر این دارو‌ها را مصرف می‌کنید، ممکن است مجبور شوید در مورد لیوان شیر موجود در غلات یا آب میوه‌ای که می‌نوشید تجدید نظر کنید. چرا که برخی از آنتی بیوتیک‌ها و لبنیات با هم ترکیب نمی‌شوند.

مصرف یک داروی جدید ممکن است به معنای تغییر سبک زندگی شما باشد - و این شامل غذا‌هایی است که می‌خورید. به گفته جانز هاپکینز پزشکی، تداخل غذا و دارو به این معنی است که یک ماده مغذی یا ترکیب خاص در غذا نحوه متابولیسم دارو را در بدن تغییر می‌دهد و این می‌تواند دوز دریافتی بدن شما را افزایش یا کاهش دهد. نتایج بالقوه: افزایش خطر عوارض جانبی، که بسیاری از آن‌ها می‌توانند خطرناک باشند، یا دارو آنطور که در نظر گرفته شده است، کار نمی‌کند.

قبل از معرفی یک دارو، از داروساز خود در مورد تداخلات غذایی و هرگونه تغییریی که ممکن است مجبور باشید در رژیم غذایی خود انجام دهید، سوال کنید. در اینجا لیستی از دارو‌هایی که با غذا تداخل دارند، به علاوه آنچه که می‌توانید برای ایمن ماندن انجام دهید، آورده شده است.

آنتی بیوتیک همراه با لبنیات
برخی از آنتی بیوتیک‌ها را نباید در کنار شیر، ماست یا پنیر مصرف کرد.

محصولات لبنی به دارو متصل می‌شوند و در جذب آن در جریان خون اختلال ایجاد می‌کنند. " این امر برای فلوروکینولون‌هایی مانند سیپرو (سیپروفلوکساسین)، لواکین (لووفلوکساسین)، آولوکس (موکسی فلوکساسین) و تتراسایکلین‌های خاص صدق می‌کند. نوهاوندی توصیه می‌کند حداقل دو ساعت قبل و شش ساعت بعد از مصرف آنتی بیوتیک از خوردن آن کاسه ماست یا بستنی خودداری کنید.

اغلب آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله آنتی‌بیوتیک‌های خانواده «کینولون» مثل «سیپروفلوکساسین» و «لواکویین» در معده به کلسیم و آهن متصل می‌شوند و نمی‌توانند جذب بدن شوند

بنابراین اثرشان کاهش پیدا می‌کند و عفونت درمان نمی‌شود. پس از مصرف لبنیات، مکمل‌های حاوی آهن، قرص‌های کلسیم، قرص یا کپسول روی همزمان با این آنتی‌بیوتیک‌ها خودداری کنید. البته مصرف همزمان آن‌ها با مواد غذایی حاوی آهن خیلی مشکل‌ساز نخواهد بود.

آنتی‌بیوتیک‌ها همچنین نباید همزمان با دارو‌های ضداسید معده، آبمیوه، چای و نوشابه مصرف شوند و بهتر است همراه با آب فراوان، دو ساعت قبل یا شش ساعت بعد از مصرف موارد مذکور در بالا میل شوند.

مسدود کننده‌های کانال کلسیم و استاتین‌ها همراه با گریپ فروت

مسدود کننده‌های کانال کلسیم برای فشار خون بالا و آنژین صدری استفاده می‌شود. برخی از آنها، از جمله Plendil (فلودیپین) و Procardia یا Adalat (نیفدیپین) با آب گریپ فروت تداخل دارند. این همچنین در مورد استاتین‌هایی که برای کلسترول بالا استفاده می‌شوند، مانند لیپیتور (آتورواستاتین) و زوکور (سیمواستاتین) اتفاق می‌افتد. گریپ فروت حاوی ترکیبی است که آنزیم متابولیزه کننده دارو به نام CYP ۳ A ۴ را مهار می‌کند. Aaron Emmel، PharmD، بنیانگذار PharmacyTechScholar.com در سنت آگوستین، فلوریدا، می‌گوید: نوشیدن مقدار زیادی آب یا خوردن میوه، این آنزیم را مهار می‌کند و دارو در بدن شما تجمع می‌یابد، که می‌تواند خطرناک باشد. در مورد مرکبات دیگر این اتفاق نمی‌افتد، بنابراین می‌توانید با اطمینان به جای آن آب پرتقال بنوشید.

MAOIs همراه با پنیر‌های کهنه
اگر از دارو‌های ضدافسردگی که مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI) است، مانند مارپلان (ایزوکاربوکسازید)، ناردیل (فنلزین)، امسام (سلژیلین) یا پارنات (ترانیل سیپرومین) استفاده می‌کنید، باید غذا‌های پر تیرامین را در رژیم غذایی خود رعایت کنید. تیرامین یک اسید آمینه است که در تنظیم فشار خون نقش دارد. Emmel می‌گوید: «این ترکیب می‌تواند باعث یک بحران فشار خون بالا شود. او خاطرنشان می‌کند که غذا‌های پر تیرامین شامل پنیر‌های کهنه، انواع خاص شراب، شاه ماهی ترشی، مخمر آبجو و لوبیا فاوا هستند. MAOI‌ها به اندازه سایر انواع دارو‌های ضد افسردگی (مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) تجویز نمی‌شوند. واگر این تداخل برای شما نگران کننده است، در مورد گزینه‌های دیگر با پزشک خود صحبت کنید.

زیپراسیدون همراه با وعده‌های غذایی کوچک
ژئودون (زیپراسیدون) یک آنتی سایکوتیک است که برای درمان اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی استفاده می‌شود. اتحاد ملی در مورد بیماری روانی خاطرنشان می‌کند که می‌توانید این دارو را با یک وعده غذایی حداقل ۵۰۰ کالری مصرف کنید. هاوارد می‌گوید: «خوردن آن همراه با یک میان وعده یا وعده غذایی، جذب دارو را بهینه می‌کند تا بتواند کارآمدترین اثر را داشته باشد.

دارو‌های کم کاری تیروئید همراه با هر گونه غذا
اگر کم کاری تیروئید برای شما تشخیص داده شده است، احتمالاً برای بازیابی سطح خود از Synthroid (لووتیروکسین) استفاده می‌کنید. دلیلی وجود دارد که برچسب به شما دستور می‌دهد که این غذا را اول صبح با یک وقفه ۳۰ تا ۶۰ دقیقه‌ای قبل از مصرف هر غذایی مصرف کنید. حدود ۱۲ دوز مختلف وجود دارد که پزشک شما می‌تواند تجویز کند. به این دلیل است که دوز باید درست باشد تا تیروئید شما به درستی کار کند. غذا می‌تواند جذب دارو در روده کوچک شما را مسدود کند و به طور موثر دوز مصرفی شما را به گونه‌ای کاهش دهد که بر تیروئید شما تأثیر بگذارد.

اسپیرونولاکتون همراه با شیرین بیان
شیرین‌بیان حاوی «گلیسیریزین» است؛ ماده‌ای که فشار خون را افزایش می‌دهد بنابراین مصرف همزمان آن با داروی کاهنده فشار خون می‌تواند تاثیر دارو را کاهش دهد و فشار خون را در سطح خطرناکی بالا نگه دارد. همچنین کسانی که از دارو‌های مهارکننده ACE (کاهنده فشار خون) مثل «انالاپریل» و «کاپتوپریل» استفاده می‌کنند نباید از نمک پتاسیم (نمک رژیمی بدون سدیم) استفاده کنند، زیرا مهارکننده‌های ACE خود باعث افزایش اثر پتاسیم در بدن می‌شوند و می‌توانند باعث سکته شوند! مصرف همزمان این دارو‌ها با انار نیز اثر دارو را افزایش می‌دهد و می‌تواند باعث سبکی سر یا سرگیجه به دلیل کاهش فشار خون شود.

شیرین‌بیان با مهار سدیم و دفع پتاسیم باعث می‌شود عوارض ثانویه کورتون‌ها مثل پوکی استخوان، ورم و آب سیاه بالا برود. مصرف شیرین‌بیان با ادرارآور‌ها نیز ممنوع است، زیرا باعث دفع پتاسیم می‌شود و کمبود پتاسیم عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد. توصیه می‌شود اگر تحت درمان‌های دارویی هستید، بیش از ۱۰ گرم گیاه شیرین‌بیان به شکل چای یا سایر نوشیدنی‌ها مصرف نکنید.

آلداکتون (اسپیرونولاکتون) یک دیورتیک است که برای درمان کم پتاسیم و نارسایی قلبی استفاده می‌شود. الیس می‌گوید: شیرین بیان با همان گیرنده‌های اسپیرونولاکتون رقابت می‌کند و اثرات این دارو را بی اثر می‌کند. او توصیه می‌کند در صورت مصرف این قرص، از مصرف شیرین بیان به شکل غذا یا مکمل خودداری کنید.

وارفارین همراه با کلم پیچ
ویتامین K موجود در خوراکی‌هایی مثل کلم، کاهو، بروکلی، نخود، اسفناج، آووکادو و... می‌تواند برای کسانی که از دارو‌های رقیق‌کننده خون ازجمله وارفارین استفاده می‌کنند، خطرناک باشد. در واقع نوسانات این ویتامین در بدن می‌تواند وارفارین را بی‌اثر کند و آثار ضدانعقادی آن را کاهش دهد؛ در نتیجه احتمال شکل‌گیری لخته‌های خونی بالا می‌رود. پس سعی کنید هر هفته میزان مشخصی از این ویتامین را مصرف کنید. ویتامین K همچنین میزان تاثیر استامینوفن را پایین می‌آورد.

بدون عملکرد صحیح وارفارین، خطر لخته شدن خون در شما افزایش می‌یابد. لازم نیست از ویتامین K اجتناب کنید (این یک اشتباه رایج است). رژیم غذایی شما باید ثابت بماند. اگر به دلیل تغییر فصل بیشتر محصولی را مصرف می‌کنید یا به طور ناگهانی مصرف بسیاری از سبزیجات را متوقف می‌کنید، ممکن است دچار عوارض جانبی مانند لخته شدن خون یا خونریزی شوید. در این صورت، پزشک می‌تواند دوز داروی شما را تنظیم کند.

قبل از خوردن وارفارین بخوانید!
سیر از تشکیل لخته در خون جلوگیری می‌کند و باعث افزایش رقت خون می‌شود. بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند نباید بیشتر از یک حبه سیر در روز مصرف کنند، زیرا ممکن است باعث رقیق شدن بیش از حد خون‌شان و احتمال خونریزی در بدن‌شان شود.

مصرف چای سبز و فرآورده‌های لوبیای سویا باعث کاهش اثر ضدلخته‌ای وارفارین و افزایش احتمال بروز لخته می‌شود. در مقابل، مصرف فرآورده‌های انبه و آب آن باعث افزایش اثر ضد لخته‌ای وارفارین و احتمال خونریزی می‌شود.

مصرف فرآورده‌های پروبیوتیکی مانند ماست پروبیوتیک باعث افزایش تولید ویتامین K در بدن می‌شود بنابراین مصرف این‌گونه فرآورده‌ها باعث افزایش نیاز به مصرف وارفارین خواهد شد.

با استاتین، گریپ‌فروت نخورید
مصرف همزمان آب گریپ‌فروت با استاتین‌ها (گروهی از دارو‌های کاهنده کلسترول خون مثل لواستاتین و آتروواستاتین) باعث اختلال در عملکرد آنزیم متابولیزه کننده این دارو‌ها در بدن می‌شود؛ در نتیجه اثر دارو افزایش پیدا می‌کند.

پس اگر از این دارو‌ها استفاده می‌کنید بهتر است تا دو ساعت قبل و بعد از مصرف آن‌ها آب گریپ‌فروت ننوشید و روی هم رفته طی روز بیش از ۲۵۰ سی‌سی از این آبمیوه نخورید. آب گریپ‌فروت اثر و عوارض جانبی بعضی از دارو‌های دیگر را نیز افزایش می‌دهد. به‌طور کلی بهتر است همزمان با آن از مصرف دارو‌های مخصوص قلب، آلرژی، اضطراب، آسم، لخته‌های خونی، سرطان، سرفه، افسردگی، صرع، پرفشاری خون، عفونت، سکته‌های مغزی و قلبی خودداری کنید.

اثر قرص ضدبارداری کم می‌شود
مصرف همزمان قرص ضدبارداری با داروی ریفامپین (نوعی آنتی‌بیوتیک) و همچنین ترکیبات پنی‌سیلین و تتراسایکلین، فنوباربیتال، کاربامازپین، فنی‌تویین و بسیاری از ضدصرع‌های دیگر، دارو‌های ضدسل و دارو‌های ضدمیگرن باعث کاهش اثر این قرص می‌شود. علاوه بر این، قرص ضدبارداری باعث افزایش انعقادپذیری خون می‌شود و می‌تواند باعث کاهش اثر بعضی از دارو‌های ضدانعقاد خون همچون وارفارین شود. این قرص همچنین باعث کاهش جذب ویتامین B و اسیدفولیک می‌شود بنابراین در دوران مصرف آن نباید از منابع غنی ویتامین B مثل جگر و سبزی‌هایی با رنگ سبز تیره مثل اسفناج غافل شوید.

داروی ضدآکنه با آب هویج نمی‌سازد
مصرف همزمان داروی ضدآکنه «ایزوترتینوئین» (آکوتان و دکوتان) با دارو‌های داکسی‌سیکلین، مینوسیکلین، تتراسیکلین، متوترکسات، مکمل‌های حاوی ویتامین A و هر نوع مکمل برای افزایش یا کاهش وزن و بدن‌سازی ممنوع است. توصیه می‌شود از مصرف الکل هم خودداری شود، زیرا باعث عوارض کبدی خواهد شد. بهتر است در طول درمان این دارو از زیاده‌روی در مصرف آب هویج (بیش از دو لیوان در روز) خودداری کنید چراکه این دارو از مشتقات ویتامین A تولید شده است و زیاده‌روی در مصرف آب هویج همزمان با آن ممکن است باعث آسیب کبدی شود.

چای، استامینوفن را قوی‌تر می‌کند
مصرف چای، ۲۰دقیقه قبل از دریافت استامینوفن باعث افزایش اثربخشی این دارو می‌شود. کافئین موجود در قهوه، چای یا نوشیدنی‌های کولادار میزان جذب استامینوفن را افزایش می‌دهد، اما این را هم باید در نظر داشت که دوز بالای این ترکیب باعث آسیب کبدی می‌شود. مصرف بعضی دارو‌ها با نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز می‌تواند علائمی مانند لرزش، تعریق و لکنت در فرد ایجاد کند؛ برای مثال هرگز نباید دارو‌های ضدآسم مثل تئوفیلین را با نوشیدنی‌های حاوی کافئین مصرف کرد. به‌طور کلی اگر دارو می‌خورید، مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های کولادار را به یک فنجان تا یک لیوان در روز کاهش دهید.

نکته مهم: برای جلوگیری از عوارض تداخلات دارویی باید در مراجعه به هر پزشکی به‌طور دقیق او را از تمام دارو‌ها و مکمل‌های گیاهی یا شیمیایی مورد مصرف خود مطلع سازید. هنگام تحویل دارو از داروخانه نیز در مورد تداخل آن با دارو‌های دیگر و مواد غذایی خاص از دکتر داروساز سوال کنید. خواندن بروشور داخل بسته‌بندی دارو نیز کمک کننده است.

آسپرین را با ایبوپروفن نخورید
افرادی که سابقه سکته قلبی داشته و متخصص قلب مصرف روزانه آسپرین را برای آن‌ها تجویز کرده است در صورتی که به هر دلیلی برای کنترل درد، ایبوپروفن را در فاصله زمانی کمتر از ۸ ساعت قبل از آسپرین مصرف کنند، اثرات آسپرین در محافظت از قلب‌شان بسیار کم خواهد شد به خصوص اگر به دفعات یا به‌طور مرتب از این مسکن یا هم‌خانواده‌های آن استفاده کنند. شیر نیز می‌تواند اثر آسپرین را کاهش دهد، زیرا مصرف زیاد آن میزان اسیدیته ادرار را تغییر می‌دهد و باعث دفع بیشتر دارو می‌شود. بهتر است بین مصرف محصولات لبنی به‌خصوص شیر و این دارو دو ساعت فاصله بیندازید.

قرص را با قاشق له نکنید
بسته به نوع قرص، تاثیر کوبیدن و له کردن آن فرق می‌کند. له کردن بعضی از قرص‌ها روی خاصیت و اثرگذاری آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. پوشش یک دارو متناسب با نوع هضم آن انتخاب می‌شود و روی تاثیرگذاری آن نقش دارد. له کردن قرص می‌تواند به بروز عوارض جانبی از یک معده درد ساده گرفته تا زخم معده و بی‌اثری قرص منجر شود. اگر در بلع دارو مشکل دارید می‌توانید آن را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید.

برای بچه‌های زیر شش ماه هم به جای قرص، شربت‌های جایگزین وجود دارد. همچنین باز کردن کپسول و حل کردن پودر آن در آب به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. شکل ژلاتینی کپسول‌ها نقش مهمی در شیوه آزاد شدن محتویات آن در بدن دارد. بدون کپسول، پودر داخل آن بی‌واسطه وارد معده می‌شود و این خطر وجود دارد که با ترشحات معده در آمیخته و فاسد شود. در نتیجه امکان دارد اثر دارو کاهش پیدا کند.

داروی ضدافسردگی همراه با مسکن‌ها
بعضی از دارو‌های ضدافسردگی باعث افزایش ترشح ماده شیمیایی شادی‌زا موسوم به سروتونین در مغز می‌شوند. بعضی مسکن‌ها نیز تاثیری مشابه دارند، در نتیجه مصرف همزمان این دارو‌ها با یکدیگر باعث افزایش شدید این ترکیب در مغز می‌شود و فرد را دچار آشفتگی، تشویش، بالا رفتن دمای بدن و افزایش ضربان قلب و تنفس می‌کند.

مسکن همراه با داروی ضداضطراب و شل‌کننده عضلات
هر پزشکی می‌داند که ترکیب این سه دارو کشنده است، با این حال بعضی بیماران به دلیل مراجعه به پزشک‌های مختلف و تجویز همزمان این داروها، آن‌ها را به‌طور ناخواسته و تصادفی با هم مصرف کنند که در این صورت جان خود را به خطر می‌اندازند!

نکات مهم دارویی
در مورد دارو‌هایی که ممکن است باعث تحریک و ناراحتی دستگاه گوارش شوند توصیه می‌شود که همراه غذا مصرف شوند. برای مثال قرص ایبوپروفن که معمولا با نام بروفن شناخته می‌شود، بهتر است همراه با مقداری غذا یا خوردنی دیگر مصرف شود یا در شرایطی استفاده شود که ظرف یک ساعت گذشته غذا میل شده باشد.

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باید یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از آن باشد.

آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین، آزیترومایسین، آمپی‌سیلین، سفیکسیم، سفالکسین، مترونیدازول، ریفامپین، پنی‌سیلین و تتراسایکلین می‌توانند باعث اسهال شوند بنابراین برای جبران کمبود‌های بدن، مصرف میوه، سبزی، مایعات و سوپ‌ها در دوره مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها توصیه می‌شود.

دارو‌های ضد قارچ مثل گریزوفلووین و فلوکونازول که محلول در چربی هستند، در صورت مصرف با غذا‌های چرب، بهتر جذب می‌شوند.

هیچ‌گونه دارویی را تا دو ساعت پس از مصرف آنتی‌اسید مصرف نکنید. از آنتی‌اسید پس از مصرف غذا استفاده کنید.

شربت آلومینیوم ام‌جی‌اس را با معده خالی و یک ساعت پیش از غذا مصرف کنید.

چی رو با چی نخوریم؟
مصرف همزمان استامینوفن با غذا‌های غنی از کربوهیدرات مثل بیسکویت، خرما، مربا و... باعث کندی جذب دارو می‌شود.

مصرف همزمان قرص‌های پوشش‌دار بیزاکودیل (نوعی ملین) همراه با شیر یا غذا‌هایی که خاصیت بازی دارند باعث از بین رفتن پوشش قرص در معده و کاهش اثرات درمانی دارو می‌شود.

مصرف دارو‌های آهن‌دار مثل سولفات آهن (فروس‌سولفات) و خوراکی‌های حاوی آهن با چای باعث عدم جذب آهن می‌شود. پس افرادی که فقر آهن دارند نباید بلافاصله بعد از غذا، چای بنوشند.

همچنین مصرف همزمان حبوبات، تخم‌مرغ و لبنیات با مکمل آهن (فروس‌سولفات) مانع جذب آن می‌شوند. در مقابل، مصرف قرص‌های آهن با آب مرکبات به دلیل وجود ویتامین C باعث جذب بهتر آهن می‌شود.

مصرف همزمان دارو و مایعات داغ، باعث کاهش اثرات آن‌ها می‌شود.

مصرف همزمان استاتین‌ها (دارو‌های کاهنده کلسترول خون) با دارو‌های ضد قارچ مثل «فلوکونازول» می‌تواند باعث ضعف شدید ماهیچه‌ای یا آسیب کلیوی شود.

مصرف فیبر‌های غلات، سبوس، حبوبات، ریواس و اسفناج جذب قرص‌های کلسیم را کاهش می‌دهد.

ترکیبات اسیدی موجود در آبمیوه‌ها می‌توانند اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند پنی‌سیلین) را کاهش دهند.

مصرف سه تا چهار فنجان چای یا قهوه در روز ممکن است اثر دگزامتازون را افزایش دهد.