نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: تمرکز رئیس جمهور بر تقویت ارتباط با کشور‌های همسایه در اجلاس ازبکستان به ثمر نشست و ایران از عضو ناظر شانگهای به عضو اصلی تبدیل شد.
مجری: یکی از مهم‌ترین اتفاقات روز‌های اخیر، موضوع پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای بود. اسم، اسم بزرگی است. کشور‌های بزرگ و ظرفیت‌های بزرگ در آن قرار دارند. این که چقدر از این ظرفیت استفاده کنیم، موضوع مهمی است.
در آغاز عضویت ما در سازمان شانگهای چگونه است و چه کار‌هایی باید انجام دهیم؟
مقتدایی: سلام. سازمان‌های بین المللی کمک می‌کنند در تعامل با یکدیگر منافع بیشتری کسب کنند. اتحادیه اروپا این کار را انجام می‌دهد. در آسیا سازمان‌ها و نهاد‌های متعددی وجود دارد و یکی از این‌ها پیمان شانگهای است که بعد تبدیل شد به سازمان شانگهای که کمک می‌کند کشور‌های آسیایی با تعامل بهتری با همدیگر بتوانند سهم خودشان را از مناسبات برد-برد در سطح بین المللی به دست آورند.
ایران کشوری است که ۱۵ کشور در همسایگی و اطراف خودش دارد. اگر بتواند با همین کشور‌های اطراف خودش کارهایش را تنظیم کند، سطحی از منافع را برای کشور ایجاد می‌کند. چه طور در اوپک کشور‌های صادرکننده نفت دور هم جمع می‌شوند.
در خود سازمان ملل شورای اقتصادی اجتماعی وجود دارد و چندین سازمان مثل سازمان بهداشت جهانی، مثل سازمان فائو که مربوط به کشاورزی است، زیرمجموعه اش هستند؛ همین مدل را که براساس مفاهیم حقوق بین الملل و مفاهیم مندرج در منشور ملل متحد - اساسنامه سازمان ملل- است، می‌توانیم در سطوح منطقه‌ای هم داشته باشیم.
پیشینه قبلی دارد. سازمان "نیتو" که در فارسی "ناتو" می‌گوییم، آن هم کار می‌کند. سازمان "ورشو" در مقطعی در قالب یک پیمان بوده و الان این کشور‌ها دور هم جمع شدند. کشور‌های ۸ گانه‌ای که الان هستند و قدرت‌های نوظهور منطقه‌ای در آن‌ها وجود دارند، می‌توانند با همکاری موانع و مشکلات را برطرف کنند. همچنین اگر یک کشور نقطه ضعفی دارد، آن ضعف را برطرف کنند.
آن فضا در شانگهای وجود دارد و دولت آقای رئیسی یک کار حرفه‌ای و ضربتی سریع انجام داد. ما ۱۵ سال بود که می‌خواستیم به این مجموعه بپوندیم، ولی نمی‌پیوستیم. آقای رئیسی در مرکز گفت من تمرکزم را بر دیپلماسی همسایه و تقویت ارتباط با کشور‌های آسیایی می‌گذارم.
این تمرکز ثمر داد؛ یعنی آن کاری که چندین سال بر زمین مانده بود، در اجلاس ازبکستان رقم خورد. آن‌ها پذیرفتند که ما از عضو ناظر به عضو اصلی تبدیل شویم؛ چون ایران هم ظرفیت‌های عظیمی دارد که می‌تواند کمک کند. یعنی آن‌ها هم در مباحث انرژی، بازار و اقتصادی نواقصی دارند که ایران پوشش می‌دهد.
در این اجلاس ازبکستان، ما به عنوان عضو اصلی از جانب آن‌ها پذیرفته شدیم و اسناد مربوطه را آقای وزیر امور خارجه امضا کرده و آن امضا‌ها باید در قالب یک لایحه از مجلس مجوز و مصوبه لازم را بگیرد. مجلس اگر این را متناسب با منافع ملی تشخیص داد، تصویب می‌کند.
مجری: در این پیمان نامه‌ها موردی وجود دارد که مجلس تایید نکند؟
مقتدایی: بررسی‌های مورد به مورد در کمیسیون‌های تخصصی انجام می‌دهیم. اولین قدم حفظ منافع ملت ایران است.
چون این‌ها قبلا در کمیسیون‌های مربوطه در دولت و وزارت امور خارجه کار شده و خودم هم صحبت کردم و همه جوانب را دیده اند؛ اما با این حال مطابق قانون اساسی باید مجوز مجلس را هم بگیرد.
مجری: این سازمان شانگهای در مرحله اول سازمان امنیتی و سیاسی است و ابعاد اقتصادی آرام آرام به این سازمان اضافه می‌شود. این پیمان نامه‌ها و توافق‌هایی که ذیل پیوستن ماست، بیشتر شامل چه مواردی است؟
مقتدایی: نقاط امنیتی در شروع شکل گیری، این فضا را جلو بردند. هر چه جلوتر رفتیم، کشور‌ها دیدند که امنیت موضوع تک عاملی نیست و مناسبات بین المللی را تغییر داد. ما موارد ناظر از سوی سازمان را گذراندیم و سازمان در همین چند روز گذشته تصویب کرد که ما عضو اصلی باشیم و در موارد داخلی خودمان باید به سرعت این فرآیند را دنبال کنیم.
مجری: می‌دانید این موارد چیست؟ می‌دانید توافق نامه‌هایی که باید الان در مجلس تصویب شود، چیست؟
مقتدایی: هم اکنون بیش از ۴۰ سند را پیش روی خودمان داریم که قبلا توسط سازمان امضا شده است. وقتی ما می‌خواهیم وارد این مجموعه شویم، شامل موضوعات علمی، مباحث مربوط به مسایل فناوری‌ها و موضوعات فرهنگی می‌شود. به همین علت در وزارت خارجه در چند ماه گذشته چند کارگروه شکل گرفته که آن کارگروه‌ها به صورت تخصصی این اسناد را طبقه بندی کنند. هر کارگروه متشکل از همه اعضای دولت و نمایندگان تام الاختیار و نیز اگر موضوع فرهنگی است، وزارت خانه‌های مربوطه است.