به گزارش خبرنگار
خبرگزاری صدا و سیما؛ در میز اقتصاد ۲۹ مرداد, " روند اسقاط خودرو‌های فرسوده" با حضور عبداله توکلی لاهیجانی مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت، محمد حسین گودرزی عضو هیئت مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور و کیوان پناهی مدیرعملیات فروش ایران خودرو و ضیا مقدم دبیر انجمن موتور سیکلت به صورت تلفنی بررسی شد.
آقای اصلانخانی مجری: در این برنامه به روند اسقاط خودرو‌های فرسوده نگاهی می‌کنیم ابتدا به قوانین در این بخش نگاهی داریم براساس ماده ۸ قانون هوای پاک مصوب تیرماه ۱۳۹۶ تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک و نیمه سنگین و سنگین، موتور سیکلت مکلفند وسایل نقلیه خودشون رو بعد از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج بکنند توی همین قانون بر سن فرسودگی خودرو بحث‌هایی پیش اومد و در نهایت معاینه فنی منجر شد، اما قانون به هدفی که داشت نرسید
خردادماه امسال قانون ساماندهی صنعت خودرو ابلاغ شد در ماده ۱۰ این قانون تردد وسایط نقلیه موتوری بعد از رسیدن به سن فرسودگی در کلان شهر‌ها ممنوع اعلام شد در این قانون تولید کنندگان خودرو و موتور سیکلت در داخل کشور موظفند به ازاء تولید هر ۴ دستگاه خودرو یا موتور سیلکت گواهی اسقاط خودرو رو معادل یا معادل آن را از مرکز اسقاط دریافت کنند شماره گذاری خودرو‌های موتور سیکلت منوط به ارائه گواهی اسقاط توسط خودروسازان و موتور سیکلت سازان هستش.
ابتدای شهریور ۱۴۰۱ دولت با پیشنهاد وزارت صمت یک تبصره به ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو الحاق کرد و در قالب لایحه دو فوریتی به مجلس فرستاد بر این اساس تولید کنندگان و وارد کنندگان می‌توانند در صورت نبود خودرو یا موتور سیلکت برای اسقاط با تشخیص وزارت صمت با پرداخت یک درصد قیمت خودرو یا موتور سیکلت تولیدی یا وارداتی به صندوق ملی محیط زیست مجوز شماره گذاری دریافت کنند دو فوریت این لایحه امروز در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید درباره این موضوع با میهمانان برنامه بیشتر گفتگو خواهم کرد ابتدا گزارش رو دوستان من تهیه کردند ببینید برمی گردیم با شما خواهیم بود.
آقای اصلانخانی مجری: آقای عبداله توکلی لاهیجانی مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت، تصویب لایحه دو فوریت دولت برای لایحه برای قانون ساماندهی صنعت خودرو چطور شد به این لایحه رسیدید مگر قانون مشکلی داشت؟
آقای عبداله توکلی لاهیجانی: دیدگاه حاکم در وزارت صمت در خصوص محصول و مدیریت محصول از جمله مدیریت حوزه خودرو کل چرخه عمر محصول را دربر می‌گیره یعنی از نیاز سنجی بازار تا طراحی و توسعه محصول، قطعه سازان، زنجیره تامین، تولیدخودرو، خدمات پس از فروش و اسقاط و بازیافت محصول یعنی این دیدگاه مدرنی است که در حقیقت در مدیریت محصول وجود دارد.
مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت: بنابراین بسیار مهمه که همه اجزای این زنجیره و این چرخه، توازن داشته باشه و عدم کارکرد یکی از این حلقه‌ها منجر به توقف این چرخه نشود پس این یک بخش ماجراست و کلیت ماجرا که بنابراین وزارت صمت با اسقاط و بازیافت خودرو به شدت موافق بوده و دنبال این است که این چرخه به طور روان کار کند، اما مساله‌ای از سال‌های دور تا کنون وجود داشت در حوزه اسقاط خودرو که عملا بحث اسقاط را با کندی مواجه کرده بود.
توکلی لاهیجانی: دو اهرم تشویق و تنبیه در حقیقت باعث می‌شود که چرخه اسقاط و بازیافت محصول سریع اتفاق بیفتد و این چرخه به نوعی متوقف نشود در اهرم‌های تنبیهی معمولا به این صورت که بیمه خودرو فرسوده بیشتر وضع می‌کنند و جلوی تردد آن را می‌گیرند، اما با وجود اینکه خودروی فرسوده با قشر آسیب پذیر جامعه ما سرکار دارد عملا کارکرد این اهرم در شرایط کنونی، قاعدتاً ملاحظاتی را در بر خواهد داشتم، اهرم بعدی اهرم تشویق است برای اینکه اهرم تشویق جواب دهد ما باید بتوانیم صندوق‌هایی را داشته باشیم، تسهیلاتی را در اختیار مالکان خودرو‌های فرسوده قرار دهیم تا بیایند خودروی فرسوده خود را با خودروی نو جایگزین کنند.
مجری:یعنی به نوعی صرفه اقتصادی داشته باشد؟
مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت: بله ماخذش هم می‌تواند مصارفی که از صرفه جویی سوخت اتفاق می‌افتد باشد مثلا ماده ۱۲ یا جا‌هایی که مصرف سوخت دیگر جایگزین می‌شود را به عنوان تسهیلات بدهیم متاسفانه این اهرم هم در سال‌های گذشته مغفول شده بود و صندوق‌ها یا بانک‌ها تامین مالی مناسبی انجام نمی‌شد بنابراین عملا بحث اسقاط خودرو‌ها با کندی مواجه شده بود.
توکلی لاهیجانی با بیان اینکه برای گذر از این بحران در طرح تحول صنعت خودرو، سه مرحله مختلف را پیش بینی کردیم افزود: مرحله نخست، تثبیت تولید و افزایش تولید است بطوری که تولید خودرو‌های کامل امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته, ۲۸۰ درصد رشد داشته است.
آقای اصلاخانی مجری:آقای توکلی هم اکنون در لایحه نقصی وجود داشت که لایحه جدید دادید؟
توکلی لاهیجانی: در قانون ساماندهی خودرو، پیش‌تر قانون هوای پاک فقط مشمول موتور سیکلت، خودرو‌های دیزلی و خودرو‌های تجاری بود در قانون ساماندهی، همه تولیدکنندگان موظفند که برای شماره گذاری محصول خود برگه اسقاط بگیرند؛ در سال‌های گذشته تولید گواهی اسقاط یا ایجاد برگه اسقاط به این میزان نبوده است.
مجری: نیاز چه قدر بوده؟
مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت: امسال بیش از ۴۰۰ هزار برگه اسقاط خواهیم داشت، تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو هدف گذاری شده جدا از بحث واردات و بحث موتور سیکلت ها، طبیعی است که پیش بینی شود یا قیمت گواهی اسقاط بالا رود و یا عملا گواهی اسقاط برای پاسخ دهی نیاز، وجود نخواهد داشت با توجه به اینکه اسقاط راهکار خوبی است، اما اگر عملیاتی نشود باید راهکاری پیش بینی شود که منجر به توقف تولید نشود.
مجری: آقای گودرزی آیا شما توانایی تولید گواهی اسقاط ۴۰۰ هزار دستگاهی که آقای توکلی اشاره کرد را دارید؟
عضو هیئت مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: قانون هوای پاک بر اساس تبصره ۱۳ از سال ۱۳۸۵ خودرو ساز را موظف کرد ۳۰ درصد تولیدات خود را جایگزین خودرو‌های فرسوده کند در این راستا متاسفانه خودروساز‌ها هیچ همکاری نکردند.
محمد حسین گودرزی: در ابتدا تعدا کمی خودروساز همکاری کردند، اما بعد از مدتی همکاریشان را قطع کردند و ظاهرا زور دولت به آن‌ها نرسید زورش به خودروساز نرسید، هم اکنون ۶ میلیون خودروی فرسوده در کشور در حال تردد است سالی ۴۰۰ هزار دستگاه هم نیاز است که نوسازی شود آیا تا امروز لحظه‌ای کار اسقاط با وقفه بوده است؟ هم اکنون بین ۴۰ تا ۵۰ هزار گواهی در صفحات ما موجود است ما در یکسال گذشته، حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار فقره گواهی را با سرمایه‌های شخصی مراکز تولید شده بود.
عضو هیئت مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: طبق قانون مجری و متولی اسقاط، خودروساز است، اما عملا خود را کنار کشیده و مراکز اسقاط با سرمایه شخصی خودشان گواهی تولید می‌کنند
مجری آیا توانایی تولید ۴۰۰ هزار گواهی اسقاط را دارید؟
رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: در سال ۹۱ یا ۹۲ با ۱۲۰ مرکز اسقاط , ۳۳۰ هزار گواهی اسقاط تولید کردیم؛ چرا هم اکنون با ۲۲۰ دستگاه مرکز اسقاط، نمی‌توانیم ۴۰۰ هزار تولید کنیم؟
مجری آقای گودرزی همکاری نکردن خودروسازان را برای تامین گواهی اسقاط مطرح کردند آقای پناهی مدیر عملیات فروش ایران خودرو در این باره توضیحاتی بفرمایید.
مدیر عملیات فروش ایران خودرو: ما به عنوان خودرو ساز قاعدتا در چرخه اسقاط خودرو‌های فرسوده و اینکه خودروی فرسوده از رده خارج بشود و روح قانون به نفع خودروساز و به نفع صنعت کشور و منافع ملی است مشکلی نداریم و حتی حمایت‌هایی هم کردیم..
آقای پناهی: اینکه دوستان می‌گویند خودروساز مشارکت نداشته است فقط ایران خودرو از سال ۸۴ تاکنون بیش از ۵۴۰ هزار خودرو را از رده خارج کرده و خودرو‌های جایگزین تحویل داده است پس خودروساز وظیفه خودش را در این خصوص ایفا کرده است در ۱۰ سال اخیر ما بیش از ۲۰۲ هزار دستگاه فقط خودروی تاکسی را جایگزین کردیم که خودتان می‌دانید نقشش در کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت بسیار برجسته‌تر از خودرو‌های شخصی است بنابراین ما نقش خودمان را در اسقاط خودرو‌های فرسوده ایفا کرده ایم.
آقای اصلانخانی مجری:آقای توکلی تکلیف ایران خودرو چه قدر بوده که اشاره می‌کنند حدود ۲۰۲ هزار دستگاه؟
آقای عبداله توکلی لاهیجانی: قبل از اینکه در مورد تکلیف خودروسازان د رخصوص اسقاط صحبت کنیم باید کل چرخه را ببینیم یعنی اسقاط وقتی اتفاق می‌افتد که مالکان خودرو‌های فرسوده بنا به رغبت یا اجبار بیایند و محصول خودشان را جایگزین کنند قاعدتا برای خودرو، ایران خودرو، سایپا و خودروسازان بخش خصوصی این یک فرصت در بازار است؛ بنابراین هیچ خودروسازی در هیچ کجای دنیا مخالف این نیستند که اسقاط اتفاق بیفتد مساله این است که آیا مالکان خودرو‌های فرسوده رقبتی یا انگیزه‌ای دارند مادامی که با خودروی فرسوده و آلاینده بشود در شهر‌ها تردد کرد و قیمت این خودروی فرسوده هم مدام بالاتر می‌رود، تازه عوارضی هم به آن اضافه نشود و بیمه اش هم اضافه نشود، مالک خودروی فرسوده انگیزه‌ای برای اسقاط خواهد داشت؟ انگیزه مالک خودروی فرسوده حلقه گمشده این ماجراست بنابراین به جای اینکه قسمت‌های مختلف این زنجیر را مقابل هم قرار دهیم کافی است با یک سیاستگذاری درست بتوانیم به صورت ارگانیک همه این زنجیره رو به حرکت در بیاوریم.
مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت: مشوق و محرک همان تسهیلاتی است که خودرو ساز می‌تواند برای رسیدن به آن هدف از ظرفیت‌هایی که در مراکز اسقاط وجود دارد استفاده کند و بتواند به صورت طبیعی مسائل خود را از منظر شماره گذاری محصولات رفع کند و بازار بهتری هم داشته باشد که در همه جای دنیا این چرخه وجود دارد.
مجری::آقای ضیا مقدم دبیر انجمن موتور سیکلت، برای تامین گواهی اسقاط با مشکلی مواجه بودید.
آقای ضیا مقدم: تامین گواهی برای موتور سیکلت چالش بزرگی بود به این دلیل که اوایل بحثی که در ماده ۱۱ و ۱۲ قانون هوای پاک ذکر شده بود تولید کنندگان رو مکلف کرده بود که بابت هر شماره گذاری موتور سیلکت یک دستگاه موتور سیکلت فرسوده از رده خارج کنند عملا در واقع هدفش از این کار تولید بود و این مسئله چالش بزرگی است، زیرا وضعیت خودرو با موتور سیکلت خیلی متفاوت است.
دبیر انجمن موتور سیکلت: استفاده کننده از موتور سیکلت معمولا قشر ضعیف جامعه هستند متاسفانه کسی از این طرح برای جایگزینی استقبال نکرد بنابراین مجبور شدیم طبق مکاتباتی که با سازمان‌های مختلف بویژه سازمان محیط زیست داشتیم منوط به این شد که گواهی معادل که همون خودرو باشد استفاده شود که عملا موفقیتی حاصل نشد.
آقای ضیا مقدم: اگر هدف از این قانون این است که کاهش آلودگی هوا است که باید اتفاق بیفتد ما هم از آن استقبال می‌کنیم، اما عملا در اجرا با مشکل برخورد کردیم و متاسفانه موفقیتی حاصل نشد و در سال ۹۸ ما توانستیم با توافقی که با واحد حقوقی نهاد ریاست جمهوری داشتیم برای اینک بتوانیم از معادل استفاده کنیم و با توجه به اینکه واردات خودرو ممنوع شده بود و گواهی‌های اسقاطی که در مراکز اسقاط وجود داشت و انباشت شده بود می‌تونستیم از آن برگه‌های انباشت شده مراکز اسقاط استفاده کنیم.
دبیر انجمن موتور سیکلت: طبق قانون هوای پاک قرار براین بود که موتور سیکلت‌هایی که فرسوده هستند و در حال تردد شهر‌ها مخصوصا کلان شهر‌ها هستند به این ترتیب از رده خارج شوند و مصرف نداشته باشند و این بازار تقاضای بسیار خوبی برای تولید کنندگان می‌شد و هم اینکه موتور‌های فرسوده از سطح شهر‌ها جمع آوری می‌شد، اما عملا تا این لحظه که دو سال اندی از این قانون گذشته یک دستگاه موتور سیکلت از رده خارج نشده و ما فقط از برگه‌های اسقاطی که در مراکز اسقاط وجود داشت استفاده کردیم بازار تقاضای خاصی هم به وجود نیاورد، چون به آمار تولید موتور سیکلت توجه کنید هیچ افزایش چشم گیری نداشته.
آقای ضیا مقدم: باید قانون قبل از اینکه بخواهد تصویب و اجرا شود حتما قانونگذاران با متصدیان آن صنعت نشست‌هایی داشته باشد در کارگروه‌هایی که تعریف شده باید نمایند انجمن یا نماینده تولید کنندگان در آن جلسه حضور داشته باشد که زمان اجرای این قوانین با مشکلی مواجه نشود من یک مورد دیگر هم که به عنوان انتقاد می‌توانم بگویم باید نظارت البته با تعیین قیمت گواهی اسقاط به وجود بیاید. چرا که ما از بدو شروع از دو میلیون برگه خرید موتور خریدیم تا الان که البته تو این ماه اخیر با توجه به این قانونی که پیش اومد مراکز اسقاط همکاری کردند حدودا ۲۰ میلیون تومان هم گواهی اسقاط رسید.
آقای اصلانخانی مجری:الان هر برگه رو ۲۰ میلیون خرید می‌کنید؟
آقای ضیا مقدم دبیر انجمن موتور سیکلت: الان نه الان ۱۶ میلیون تومان گواهی اسقاط باهاشون صحبت کردیم، ولی تا دو سه هفته قبل ۲۰ میلیون وجود داشت
مجری: این ۱۶ میلیون تومان برای گواهی اسقاط خودرو که شما معادل با ۶ تا، ۷ تا خودرو رو می‌تونید به ازاش شماره گذاری کنید
آقای ضیا مقدم دبیر انجمن موتور سیکلت: البته تو قانون جدید ساماندهی خودرو ما با هر برگه خودرو می‌توانیم ۲۸ تا موتور سیکلت شماره گذاری کنیم
مجری: این پرداخت یک درصد رو شما موثر می‌دونید؟
آقای ضیا مقدم دبیر انجمن موتور سیکلت: بله به نظر من با توجه به اینکه ما خودمون هم معتقدیم که هر صنعتی باید پویا باشد و هیچ صنعتی منجر به تعطیلی نشود تا الان هم خود مراکز اسقاط می‌توانند شاهد باشند یا انجمن شون که با تولید کنندگان موتور سیکلت تعامل داشته باشند و تا الان هم همکاری کامل کردند و به قول خودشون ما یکی از بهترین مشتری هاشون بودیم، ولی بحث اینکه با توجه به صحبت و فرمایشی که دوستان داشتند نیازی که الان با توجه به قانون جدید ساماندهی خودرو تصویب شد و اجرا داره می‌شود یا اگر قراره اجرا بشود قطعا با کمبود گواهی خودرو مواجه خواهیم شد.
مجری: آقای مقدم ممنونم از شما ما ادامه گفتگو رو داشته باشیم آقای گودرزی به این یک درصد شما می‌خواهید اشاره بکنید که آیا شما هم موافق هستید با این یک درصد شما الان گفتید که توانایی ۴۰۰ هزار تاحالا گواهی اسقاطش رو دارید با این یک درصد شما موافق هستید؟ لایحه‌ای که دولت داده به مجلس
عضوهیات مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: در خصوص فرمایش جناب پناهی که فرمودند ما ۵۰۰ هزار به اصطلاح گواهی اسقاط تولید کردیم، ۱۵ سال که کار اسقاط شروع شده اگر هر سال یک میلیون خودرو، ایران خودرو تولید کرده باشد می‌شود ۱۵ میلیون طبق قانون مصوبه دولت ۳۰ درصدش رو خوب بود این‌ها به امر اسقاط اختصاص بدهند ۳۰ درصد ۱۵ می‌شود ۵ میلیون دستگاه، یعنی اگر ۵۰۰ تا هم همکاری کرده باشند یک دهم وظیفه شون رو اجرا کردند پس این کم لطفی اینجا اثبات می‌شود.
آقای محمد حسین گودرزی:، اما مورد بعد می‌فرمایید یک درصد من سوالم از خود جناب وزیر است، یک درصد قیمت یک دستگاه پراید یا پژو رو در نظر می‌گیریم مثلا قیمت کارخونه پژو رو ۱۶۵ میلیون در نظر بگیریم، یک درصدش می‌شود یک میلیون و ۶۵۰ هزار تومان با این مبلغ قطعا خودروساز دیگه سراغ خودروی اسقاط نمی‌رود آن یک میلیون و ۶۵۰ هزار تومان مشکلش رو دارد حل می‌کند آن وقت به تبعش چی پیش می‌آید؟ هشدار‌های جاده‌ای سرجاش، قانون‌های هوای پاک از بین می‌رود ما آلودگی هوا رو داریم، مبلمان شهری مون به آن وضعیت اسفباری که بوده هنوز هم خواهم بود و مهمتر از همه ضرری که دولت روی سوخت این ماشین فرسوده می‌دهد
عضوهیات مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: اصلا تعجب می‌کنم این یک درصد چطور کارشناسی شده و مهمتر از این با دو فوریت می‌برند تو مجلس، خب شما که خودتون کارشناسی نکردین این موضوع رو یک فرصت بدهید مجلس کارشناسی کند حداقل با دو فوریت کارشناس مجلس هم انجام نمی‌گیرد از آن طرف ماده دو و سه قانون بهبود کسب و کار می‌گه هر تصمیمی که دولت برای بخش خصوصی بگیرد باید نظر بخش خصوصی رو لحاظ کند شما کجا نظر ما رو لحاظ کردید کجا ما رو خواستید؟ شما خودتون می‌برین خودتون می‌دوزین به بن بست که خورد فشارش روی ماهاست.
آقای اصلانخانی مجری: الان با این یک درصدی که به مجلس رفته وضعیت اسقاط چگونه خواهد بود؟
آقای محمد حسین گودرزی عضوهیات مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: خیلی بدتر خواهد شد
مجری: چطور
آقای محمد حسین گودرزی عضو هیات مدیره انجمن اسقاط خودرو و رئیس کارگروه اتحادیه صنایع بازیافت کشور: به دلیل اینکه مرکز اسقاط موقعی که الان داره می‌بینه که با یک درصد، اولا هر لحظه دنبال بهانه هستند که بگویند گواهی اسقاط نیست ما چه جوری داد بزنیم که نخیر هست، همین الان مگه نمی‌گویند گواهی اسقاط نیست، ۵۰ هزار گواهی اسقاط در صفحات ما موجود است این ستاد حمل و نقل سوخت آمار بگیرند خب می‌گویند نیست و می‌روند پول رو می‌ریزند آن جا پول اگر می‌خواستند چنین کاری هم بکنند راهش این بود گواهی اسقاط رو قمیت گذاری می‌کردند، معادل قیمت گواهی اسقاط بریزید به صندوق محیط زیست هر زمانی من گواهی اسقاطم رو تولید کردم بدهم تحویل محیط زیست پولم هم از محیط زیست بگیرم.
مجری: آقای توکلی حالا صحبت‌های آقای گودرزی رو شنیدیم انتقاداتی داشتند به نظرم این بحث هم مطرح می‌شود که مراکز اسقاط ممکن است ضرر بکنند تو این قصه نظر شما چیه؟
مدیر کل خودرویی وزارت صنعت، معدن و تجارت: باز تاکید دارم که به جای اینکه حلقه‌های مختلف این حلقه رو، رودرروی هم قرار بدهیم بیاییم منطق حاکم بر این چرخه نگاه کنیم مهم اینه که این تفاهم وجود دارد که چرخه باید کار کند مساله‌ای که ناشی می‌شود که ما در سالی که می‌خواهیم افزایش تولید داشته باشیم واشتغال آفرینی داشته باشیم در آن سال تولید رو گره بزنیم به موانعی که هم باعث می‌شود قیمت خودرو و موتور سیکلت در بازار بالا برود و همین که باعث بشود خودرو‌ها در پارکینگ‌ها بمانند، موتورسیکلت‌ها در پارکینگ‌ها.
عبداله توکلی لاهیجانی: حالا برادر عزیزمون که روی خط هستند می‌توانند گواهی بدهند به این مساله که ما تو تیرماه عملا توی موتور سیکلت ساز‌های متعددی انباشت موتور سیکلت داشتیم در حالی که بازار تقاضای فراوانی بود تو خودرو‌های دیزلی هم همین طور شما دقت کنید ما در اسفند سال گذشته گواهی اسقاط قیمتش ۴ میلیون بود در تیرماه قیمتش ۲۰ میلیون تومان رسید و این وقتی که قانون ساماندهی هنوز نیومده بود و اجرایی نشده بود با قانون ساماندهی تقاضا به یک باره به میزان بیشتر از ۱۰ برابر افزایش پیدا می‌کند یعنی تقاضای ۱۰ هزار تایی به تقاضای ۴۰۰ هزارتایی منجر می‌شود بنابراین طبیعی است که سیاست گذار فکر کند به این که اگر این مساله حل نشود راه کار دیگه چیه؟