ارش ، نوعی مجازات نقدی است که شخص مجرم در جنایت علیه تمامیت جسمانی اشخاص، باید به مجنی علیه یا قربانی جرم بپردازد.
ارش در ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به این ترتیب تعریف شده است: «اَرش، دیه غیر مقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می‌کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.»
به عنوان مثال، در شرع اسلامی برای دست دیه‌ای با مبلغ مشخص مقرر شده است، اما برای تاندون دست، دیه‌ای مشخص نشده است. پس در صورتی که شخصی به تاندون دست دیگری آسیبی وارد کند، باید به او ارش بپردازد.
مطالبه ارش شرایطی دارد که در ماده ۵۵۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. طبق این ماده: «هرگاه در اثر جنایت صدمه‌ای بر عضو یا منافع وارد آید چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش آن قابل مطالبه است»
بیشتر بخوانید: شرایط آزادی مشروط از زندان چیست؟
تفاوت ارش با دیه
ارش و دیه هرچند به هم شباهت‌هایی دارند و احکام آن‌ها در بیشتر موارد شبیه به هم است، اما تفاوت‌هایی هم دارند که آن‌ها را از هم متمایز کرده است. در زیر برای شما این تفاوت‌ها را بیان کرده‌ایم.
۱. اولین و مهم‌ترین تفاوت آن‌ها این است که مقدار دیه در شرع مقدس، معین شده است، اما مقدار ارش مشخص نشده و قاضی باید آن را تعیین کند. تعریف دیه در ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی از این قرار است: «دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.» در صورتی که همان طور که گفته شد، مقدار ارش در شرع مشخص نشده است.
۲. در پرداخت اَرش فرقی میان مبلغ آن برای زن و مرد نیست و هر دو به یک میزان ارش می‌برند، اما مبلغ دیه برای زن و مرد متفاوت است. ماده ۵۶۲ در این زمینه می‌گوید: «در موارد ارش فرقی میان زن و مرد نیست لکن میزان ارش جنایت وارده بر اعضاء و منافع زن نباید بیش از دیه اعضاء و منافع او باشد، اگرچه مساوی با ارش همان جنایت در مرد باشد»
۳. مبلغ ارش اصولا کمتر از دیه است به این معنی که ارشی که برای جنایت بر دست تعیین می‌شود، از دیه دست کمتر است. این نکته در ماده ۵۴۸ به روشنی بیان شده است: «در اعضاء و منافع، مقدار ارش یک جنایت، بیش از دیه مقدر برای آن عضو یا منفعت نیست و چنانچه به سبب آن جنایت، منفعت یا عضو دیگری از بین رود یا عیبی در آن‌ها ایجاد شود، برای هر آسیب دیه جداگانه‌ای تعیین می‌گردد.»
منبع: میزان