چالش ماشین آلات فرسوده در صنعت نساجی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ دستیابی به رتبه سوم منطقه و رسیدن به رتبه پنجاهم در جهان با تکیه بر رقابت‌پذیری و ارتقای بهره‌وری عوامل تولید، هدفی است که در افق ۱۴۰۴ برای صنعت نساجی و پوشاک در نظر گرفته شده است. یکی از پیش نیاز‌های اصلی تحقق این هدف که ارتباط مستقیمی با ارتقا کیفیت و رشد تولید دارد، بازسازی و نوسازی ماشین آلات و تجهیزات در این صنعت است.

 

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس,‌ از مجموع ماشین آلات این صنعت, ۱۱ درصد در صنعت پوشاک و ۸۹ درصد در صنعت نساجی استفاده می‌شود که در صنعت نساجی، حدود ۴۶ درصد شامل شامل ماشین آلات رنگرزی و تکمیل، ۱۳ درصد شامل ماشین آلات بافندگی، ۱۱ درصد شامل خطوط ریسندگی و ۳ درصد شامل ماشین آلات حلقوی و گردباف همچنین ۱۶ درصد شامل بقیه موارد می‌شود که به طور میانگین، حدود نیمی از مجموع آن‌ها فرسوده هستند به طور نمونه، از کل تعداد ماشین آلات بافندگی ۴۵ درصد دارای عمر بالای ۲۰ سال، ۳۳ درصد دارای عمر بین ۱۰ تا ۲۰ سال و کمتر از ۲۲ درصد، دارای عمر کمتر از ۱۰ سال هستند. در زنجیره تولید پارچه لباسی نیز ماشین آلات فرسوده‌تر و از رده خارج شده‌تر هستند. این چالش در کنار مشکلات دیگری که این صنعت با آن درگیر است باعث شده تا هم توان تولید کاهش یابد و هم به لحاظ کیفیت قدرت رقابت از بین برود. 

 

 

فشار بالای ناکارآمدی ناشی از ماشین آلات و تجهیزات قدیمی و فرسوده در حالی امروز به چالش اصلی صنعت نساجی تبدیل شده که در بند ح ماده ۴۶ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه، بر نوسازی و بازسازی صنایع پیشران و اولویت دار از جمله صنعت نساجی تاکید شده است؛ اما مشاهده وضعیت این صنعت و میزان سرمایه گذاری صورت گرفته در حوزه ماشین آلات وارداتی نشان می‌دهد که در آستانه تدوین برنامه هفتم توسعه، اجرای این ماده قانونی از برنامه ششم همچنان بر زمین مانده است.

 

براساس آمار رسمی منتشر شده، میزان سرمایه گذاری در ماشین آلات وارداتی نساجی از ۳۸۳ میلیون دلار در سال ۱۳۹۰ به حدود ۱۹۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۸ رسیده است که نسبت به حجم سرمایه گذاری مورد نیاز این صنعت برای بازسازی بسیار پایین است. این در حالی است که میزان سرمایه گذاری ماشین آلات وارداتی نساجی در ترکیه، بیش از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود؛ یعنی رقمی معادل ۱۰ برابر ایران.

 

گزارش‌های سازمان تجارت جهانی نیز، متوسط سرمایه گذاری ماشین آلات نساجی و پوشاک وارداتی به ایران را طی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۱، ۲۰۰ میلیون دلار برآورد کرده که در همین بازه زمانی این رقم برای ترکیه یک و نیم میلیارد دلار، معادل ۷ برابر سرمایه گذاری ایران بوده است.

 

 

براساس گزارشی که اخیراً اتاق بازرگانی ایران نیز منتشر کرده است، در سال ۱۳۹۶ صنعت نساجی با سهم ۱۳.۷ درصدی از مجموع ماشین آلات وارداتی، دومین صنعت از منظر این شاخص بوده و همچنین، سهم ماشین آلات وارداتی از داده‌ها در این صنعت نیز ۰.۷ درصد بوده است.

 

در مجموع این آمار نشان می‌دهد، صنعت نساجی حال و روز خوبی ندارد و قدرت رقابت را از دست داده است و اگر حمایت جدی از این صنعت صورت نگیرد یکی از ظرفیت‌های بالقوه اقتصاد کشور برای درآمدزایی و ایجاد اشتغال در چارچوب اقتصاد مقاومتی از بین خواهد رفت.

 

کارشناسان و فعالان این صنعت معتقدند مهمترین و نخستین گامی که برای حمایت از این صنعت باید برداشته شود، نوسازی و بازسازی این صنعت با از بین بردن محدودیت‌ها در حوزه ماشین آلات نساجی است.

 

امین مقدم، عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی با مقایسه وضعیت سرمایه گذاری در ماشین آلات این صنعت میان ایران و ترکیه می‌گوید: بستر تولید سرمایه گذاری مناسب است؛ سرمایه گذاری مناسب یعنی تولید درست با ماشین آلات درست؛ اما این موضوع یکی از بزرگترین مشکلات این صنعت است و در کشور نمی‌توان ماشین آلات را به روز کرد، در حالی که در ترکیه هر ۵ سال یکبار ماشین آلات به روز می‌شود؛ بنابراین تولیدات به مراتب با کیفیت‌تر و بهنگام‌تر است، در عین حال بهره وری نیز افزایش می‌یابد.

 

علیرضا نوری، رئیس کارگروه بافت انجمن صنایع نساجی با اشاره به اهمیت نوسازی ماشین آلات در صنعت نساجی معتقد است: متاسفانه در کشور نساجی قوی گذشته را دو دستی تقدیم کشور‌های همسایه کردیم. با یک ماشین به روز در صنعت نساجی می‌توان به اندازه ۳۰ ماشین دهه‌های قبل تولید انجام داد. 

 

 

عباس سرشارزاده، رئیس کمیته رنگرزی، تکمیل و چاپ انجمن صنایع نساجی نیز با انتقاد از نظام تعرفه گذاری نامناسب، این موضوع را مهمترین عامل در ایجاد محدودیت برای واردات ماشین آلات عنوان می‌کند و می‌گوید: تعرفه، قیمت تولید را افزایش می‌دهد، افزایش قیمت نیز فرصت رقابت بین المللی را از تولیدکننده سلب می‌کند؛ علاوه بر آن، افزایش قیمت تمام شده، منجر به ورود کالا به شکل قاچاق می‌شود؛ بنابراین، در همه جا نظام تعرفه گذاری با هدف حمایت از تولید صورت می‌گیرد، اما نظام تعرفه گذاری در ایران از افزایش هزینه تولید حمایت می‌کند.

 

وی همچنین به تعرفه ۵ درصدی واردات ماشین آلات صنعت نساجی اشاره کرد و گفت: واردات ماشین آلات صنعت نساجی با هدف سرمایه گذاری همیشه از تعرفه‌های گمرگی معاف بوده است و تنها کسانی که برای خرید و فروش اقدام به واردات می‌کردند مشمول حقوق گمرکی می‌شدند، اما در حال حاضر با تعیین حقوق گمرکی برای ورود ماشین آلات به نام حمایت از تولید داخل، در عمل صنعت نساجی که یکی از نیاز‌های اصلی آن تجهیزات و ماشین آلات به روز است، صنعتی مقرون به صرفه نخواهد بود.

 

سرشارزاده افزود: آیا با تعیین ۵ درصد تعرفه، سرمایه گذار ماشین آلات داخلی را جایگزین ماشین آلات وارداتی می‌کند، در حالی که توان ساخت همه ماشین آلات و تجهیزات این صنعت در کشور وجود ندارد؟ این موضوع باعث شده فقط ۵ درصد هزینه بی مورد به سرمایه گذار تحمیل شود و شرایط سرمایه گذاری در کشور سخت تر. 

 

 

رئیس کارگروه رنگرزی، چاپ و تکمیل، این باور را که باید همه کالا‌های واسطه‌ای مورد نیاز در صنعت را خودمان تولید کنیم نیز درست ندانست و گفت: ساخت ماشین آلات نساجی در فضای بعد از انقلاب شکل گرفت و به دنبال آن ۲ کارخانه غدیر یزد و کارخانه دیگری در تبریز راه اندازی شد که ماشین آلات نساجی ایرانی با میزان تولید و کیفیت پایین مانند ماشین‌های بافندگی خانگی تولید می‌شد یعنی با وجود حمایت‌های زیادی که از این ۲ واحد تولیدی انجام گرفت، به دلیل آنکه انتقال فناوری به درستی انجام نشد و در داخل نیز فناوری مورد نیاز این صنعت وجود نداشت، هر دو کارخانه امروز به جای تولید ماشین آلات نساجی تبدیل به کارخانه تولید قطعات خودرو شده اند.

 

مجید نامی، نائب رئیس اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک نیز با اشاره به سهم ماشین آلات در هزینه تمام شده تولیدات نساجی گفت: برای اینکه بتوان یک محصول باکیفیت و قابل رقابت با مشابه خارجی را تولید کرد نیازمند ماشین آلات به روز هستیم و قیمت یک دستگاه بافندگی حدود ۵۰ هزار یورو است و یک کارخانه متوسط نیز نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ دستگاه نیاز دارد؛ با توجه به این شرایط، تاکنون چه حمایتی برای تامین مالی و سرمایه گذاری یا نوسازی این صنعت انجام شده است؟

 

البته فرسودگی ماشین آلات نساجی، موضوعی نیست که فقط فعالان این صنعت از آن گلایه داشته باشند، بلکه مسئولان وزارت صمت نیز بر این موضوع اذعان دارند و یکی از ضرورت‌های تحول در صنعت نساجی و پوشاک را نوسازی ماشین آلات می‌دانند.

 

محمد مهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت با اذعان به این موضوع گفت: براساس قانون بودجه مصوب مجلس، معافیت مالیاتی واردات ماشین آلات حذف شده است، اما دولت براساس راهکاری که دنبال می‌کند به دنبال این است که تعرفه را به حداقل برساند تا بحث باسازی صنایع را دنبال کنیم؛ زیرا بحث ایمن سازی صنایع و کیفیت بحث مهمی است که به ماشین آلات گره خورده است و وجود ماشین آلات فرسوده و مستعمل در این صنعت جای نگرانی دارد.

 

افسانه محرابی، سرپرست سابق دفتر نساجی و پوشاک وزارت صمت نیز یکی از عوامل مهم در تولید باکیفیت و قابل رقابت را ماشین آلات دانست و افزود: در صنعت نساجی و پوشاک باید حداقل هر ۱۰ سار یک بار بازسازی و نوسازی صورت گیرد؛ اما امسال حذف معافیت مالیاتی ماشین آلات باعث شد مشکلاتی برای سرمایه گذاران ایجاد شود و برای ورود به این حوزه دچار تردید شوند. 

 

وی با بیان اینکه یکی از مشکلات بحث قاچاق پذیر بودن پوشاک در این صنعت است، افزود: ما باید تلاش کنیم هزینه تمام شده را پایین و در مقابل کیفیت را افزایش دهیم تا بتوانیم با قاچاق مبارزه کنیم که از اولویت‌های مهم برای این اتفاق، نوسازی ماشین آلات است. به همین دلیل در تلاش هستیم تا تعرفه ماشین آلات را کاهش دهیم.

 

بحث واردات ماشین آلات صنعتی از جمله ماشین آلات مورد نیاز صنعت نساجی با توجه به نیازی که این صنعت به نوسازی و بازسازی دارد، یکی از موضوعاتی است که در چند ماه اخیر انتقادات زیادی نسبت به آن وارد بوده است، تا جایی که اخیراً به دلیل پیگیری‌های فعالان صنعتی قرار است مجلس شورای اسلامی در تعرفه ماشین آلات تجدیدنظر کرده و تعرفه گذاری برای ماشین آلات به گونه‌ای صورت گیرد که بتوان نوسازی و بازسازی صنایع را براساس قانون برنامه ششم توسعه تحقق بخشید.

 

از آنجا که به اعتقاد کارشناسان ایران ظرفیت صادرات بیش از ۱۲ میلیارد دلار انواع منسوجات، پوشاک، کفش و چرم را در سال دارد، برای آنکه بتوان صادرات بیش از یک میلیارد دلاری در این صنعت را تا ظرفیت پیش بینی شده افزایش داد، یکی از اقدامات مهم بحث نوسازی ماشین آلات است تا با افزایش تولید و تولید کالای صادرات محور، سهم صنعت نساجی از صادرات غیرنفتی افزایش یابد. حال فعالان این صنعت منتظرند تا ببینند مجلس و دولت چه تصمیمی برای حمایت از این صنعت با اصلاح نظام تعرفه گذاری در حوزه ماشین آلات خواهد گرفت.