۲۶ مرداد ماه یادآور بازگشت سرافرازانه آزادگان به میهن در سال ۱۳۶۹ و فرصتی برای مرور رشادت‌های این غیور مردان است.
آزادسازی اسرا از نگاه آمار
تعداد اسرای ایرانی در عراق حدود ۴۰ هزار نفر و تعدد اسرای عراقی در ایران ۷۲ هزار و ۱۱۳ بود.
اولین اقدام برای آزادسازی اسرا در تاریخ ۲۲ مردادماه سال ۶۹ رخ داد. مقامات عراقی با ارسال چند نامه به ایران اعلام کردند قطعنامه ۵۹۸ شورای امینت مبنی بر آتش‌بس را به رسمیت شناخته است. بنابراین، با عقب نشینی به مرز‌های بین المللی، روند آزادسازی اسرا را تسریع می‌بخشد.
پس از ترک خاک ایران توسط رژیم بعثی، ایران نظر مثبت خود را درباره تبادل اسرا اعلام کرد. سپس بیانیه دولت عراق برای آزادسازی انبوه اسرا در تاریخ ۲۴ مرداد ماه از اخبار رادیو ساعت ۱۱ صبح، به اطلاع عموم مردم رسید.
پس از دو روز، در ۲۶ مرداد ماه، حدود ساعت ۱۲ ظهر، هیئت ایرانی با ۳۵ دستگاه اتوبوس از مرز خسروی وارد منطقه «منظریه» عراق محل اسکان آزادگان شدند. اینجا بود که روند آزادسازی اسرا آغاز شد که این مسئله چند روز به طول انجامید.
در این ایام طی ۲۹ مرحله، ۳۷ هزار و ۵۳۲ نفر از آزادگان سرافراز ما به میهن اسلامی بازگشتند. همچنین در تبادل بزرگ نیرو‌های بعثی که از تاریخ ۶۹/۵/۲۷ تا ۶۹/۶/۲۴ ادامه داشت، طی ۴۵ مرحله، تعداد ۳۹ هزارو ۹۱۶ نفر آزاد شدند.
البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که پیش از این نیز تبادل اسرا در چندین مرحله انجام شده است. این مسئله شامل اسرای معلول، بیمار، مجروح و کهنسال بود.
مجموع اسرای آزادشده
از این تعداد، ۱۸ هزار و ۵۶۳ نفر اسرایی بودند که در اردوگاه‌ها توسط نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ثبت‌نام شده بودند. اما تعداد ۲۰ هزار و ۵۷۷ نفر از مفقودالاثر‌ها بودند که در زمان آزادسازی توسط نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ثبت‌نام شدند. تا پیش از این از سرنوشت آن‌ها هیچ اطلاعی در دست نبود و مفقودالاثر محسوب می‌شدند.
در مجموع از تاریخ ۶۰/۳/۲۶ تا ۸۲/۲/۱۵ طی ۱۱۸ مرحله، تعداد ۵۸ هزار و ۳۳۲ نفر از اسرای عراقی توسط نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تحویل مقامات عراقی شدند.
قدیمی‌ترین اسیر ایرانی
خلبان حسین لشگری، در نوزدهم مهرماه سال ۵۹ در سانحه هوایی آسیب دید و اسیر نیرو‌های بعثی شد. او پس از ۱۸ سال در تاریخ هفدهم فرودین ماه سال ۱۳۷۷ به کشور بازگردانده شد. خلبان لشگری تنها فردی است که این مدت طولانی را در اسارت گذرانده بود.
وی که پس از ده سال به علت عارضه قلبی ناشی از اسارت در تهران به شهادت رسید، لقب «سیدالسراء» را از مقام معظم رهبری دریافت کرده بود.
اسرای ایرانی پاره‌های تن این مرز و بوم بودند که پس از تحمل رنج اسارت به آغوش وطن بازگشتند. اینان کسانی بودند که درس صبوری و پایداری را به نمایش گذاشتند تا به همان بفهمانند که حتی در اسارت هم می‌توان مقاوم بود و مبارزه کرد. این پولاد مردان و این اسوه‌های صبر و مقاومت در دوران اسارت خود آزمون بزرگ پایداری را پشت سر گذاشتند و همچون اسرای دشت کربلا نه تنها تن به ذلت و سازش ندادند بلکه حتی الگویی شدند برای همیشه تاریخ ایران زمین.