میرکریمی گفت: ما سه برابر و در بعضی از سال‌ها چهار برابر میزان صادراتمان به روسیه، از آنجا واردات از آنجا انجام می‌دهیم.
مجری: بحث روبل و ریال اخیرا اتفاق افتاده و یک ماه تقریبا گذشته است و می‌خواهیم ببینیم نتایج تا به اینجا چگونه بوده است. در این تقریباً یک ماه این بحث پیمان دوجانبه عملیاتی شد؟
میرکریمی: بله البته خیلی از شرکت‌ها مطلع نبودند؛ کلا بحث پیمان دوجانبه مسبوق به سابقه است و بحث جدیدی نیست از زمان شوروی سابق ما نظام تهاتر را داشتیم صادر کننده ایرانی جنس را به کشورهای شوروی سابق صادر می‌کرد و ریالش را از بانک مرکزی می‌گرفت و از آن سمت هم به همین صورت صادر کننده روس جنساش را به ایران صادر می‌کرد و روبلش را از آنجا می‌گرفت و بعد از آن هم یک پیمان دوجانبه در چارچوب تهاتر بین احداث پروژه نیروگاه اتمی بوشهر و متعاقبا ارسال کالا به وجود می‌آمد و آنجا هم یک نظام پولی دوجانبه طراحی شد و تهاتر کالا در آن چارچوب پیش‌بینی شد
سامانه نیما سامانه‌ای بود که چند سال پیش طراحی شد و صادرکنندگان ارزشان را آنجا را عرضه کنند و واردکنندگان هم ارزشان را از آن را تامین کنند این سامانه قیمتش بسته به اینکه چه مقدار با بازار آزاد فاصله دارد همیشه استقبال‌ها متفاوت بوده است. عده‌ای گلایه می‌کردند چرا صادرکنندگان ایرانی ریالشان و ارزشان را به نظام بانکی بر نمی‌گردانند یا خود صادر کنندگان هم گلگی داشتند، واردکنندگان گلگی داشتند که چرا ارزمان را ارزان باید در سامانه نیما بفروشیم؟ این اتفاق در ایران و روسیه افتاده، چون در هر دو کشور محدودیت در حوزه انتقال ارز وجود دارد. یک راهکار این بود که همیشه میگفتند ارز باید تک نرخی شود که تا کسانی که سالم کار نمیکنند نتوانند با شرکت‌هایی که سالم کار میکنند رقابت کنند.
بازار متشکل ارزی شکل گرفت و این بازار، بازاری است برخلاف سامانه نیما، چون در سامانه نیما حجم عظیمی ارز‌های پتروشیمی، ارز‌های صادرکنندگان معدن و یا مواد و مصنوعات است که حجم بالایی عرضه میشود و طبیعتاً نرخش در همان سطح ۲۷ هزار تومان مانده است در صورتی که یک صادر کننده که مثلا میوه صادر میکند نمی‌تواند رقابت کند با ارزی که صادر کننده پتروشیمی در حجم بالا عرضه میکنند و متقاضیان و واردکنندگان طبیعتا سراغ همان ارز می‌روند همچنین در بازار نیما روبل به اندازه کافی نبود و تقریبا روبل وجود نداشت، چون صادرکنندگان ایرانی و تاجران بین ایران و روسیه مجبور بودند مراجعه کنند به کشور ثالث مانند ترکیه یا دبی و پول هایشان را آنجا مبادله کنند. ما سه برابر و در بعضی از سال‌ها چهار برابر میزان صادراتمان به روسیه، از آنجا واردات از آنجا انجام می‌دهیم.
مجری: آماری که آمار منتهی به اردیبهشت ۱۴۰۱ است و در ۲۶ ماه نشان میداد میزان صادرات ما یک میلیارد و ۱۵۲ میلیون دلار و واردات ما سه میلیارد و ۱۲ میلیون دلار است.
نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه: اجازه دهید این سه چهار ماه اخیر را خیلی تحلیل نکنیم، چون شوک‌های سنگین به نرخ روبل وارد شد و یک بلاتکلیفی ایجاد شد. روبل، پول باثباتی است یعنی کنترل خوبی را دولت روسیه با اختیارات خوبی که بانک مرکزیشان داده میشود گفت یکی از واحد‌های پولی است که میشود روی آن حساب کرد و تجار می‌توانند با آن معامله انجام دهند. مدت‌های طولانی هر دلار ۶۲ تا ۶۳ روبل بود تا جنگ اوکراین و بعد از آن تحریم‌هایی که به روسیه وارد شد باعث شد یک جهش تا ۱۳۰ روبل داشته باشد و در این شرایط ناگهان جنس‌های روسی برای واردکنندگان ارزان شد. ایرانی‌ها شروع کردند به قرارداد‌ها و مذاکرات برای خرید اجناس روسی شرکت‌های روسی خیلی استقبال کردند که کالایشان را صادر کنند و بعد از آن ناگهان قیمت برگشت حتی به روز‌های قبل از حمله بعد از آن هم پایین‌تر آمد هر دلار به ۵۷- ۵۸ روبل هم رسید. ناگهان این معاملات همه به هم خورد ما افتی را در این سه چهار ماه اخیر داشتیم، ولی روند یک روند صعودی است چه در واردات و چه در صادرات.
مجری:در بازار متشکل الان چه اتفاقی می‌افتد؟
میرکریمی: وارد کننده ترجیح می‌دهد ارزش را از بازار نیما تهیه کند، چون آنجا حجم عظیمی از ارز‌های پتروشیمی و ارز‌های صادرکنندگان است و میتواند با نرخ مناسب‌تر از بازار آزا، د ۲۶ تا ۲۷ هزار تومان، نوسانات جدی هم نداشته است. عمده محصولات صادر کنندگان ایران به روسیه محصولات کشاورزی است و آن‌ها برایشان صرف نمی‌کند این ارقام، چون حاشیه سود پایینی دارد.
یک بازار ایجاد شده که متقاضیان دیگری در آن بازار وجود دارد که متقاضیان ارز‌های خدماتی، متقاضیان ارز مسافرتی، دانشجویی هستند و در این بازار دلار و یورو بود و روبل نبود، در سفر اخیر که رفتند روبل در نماد معاملاتی قرار گرفت نرخ آن الان به نرخ بازار خیلی نزدیک شده و صادرکنندگان که من صحبت کردم استقبال کردند آن‌ها می‌توانند، چون رابطه بانکی بین روسیه برقرار است، درست است سوئیفت وجود ندارد، ولی ارتباط بانکی برقرار است و تمام شبکه‌های بانکی متصل هستند و تجار می‌توانند معاملات را انجام دهند در نتیجه این انگیزه که یک کشور ثالث بیاید و ارز را در کشور دیگر مبادله کنند و صادر کننده ایرانی بخواهد به شرکت‌های خریدارش بگوید شما درهم بفرست یا یورو برای من به شرکت من در دبی بزن دیگر آن حذف میشود و هزینه نقل و انتقال پول کاهش پیدا میکند، مشکل دوم بحث اینکه روبل شاید توقع داشته باشیم کم بیاوریم اگر متقاضی زیاد بیاید و فعلا خریداران در بازار متشکل ارزی محدود هستند گام به گام جلو می‌رود، الان ارز دانشجویی هم اضافه شده بالاخره ما دانشجویان زیادی داریم نه فقط در حوزه روسیه در حوزه کشورهای مشترک المنافع.
مجری: بازار متشکل که شکل گرفته، الان چه تاثیری میتواند در توسعه تجارت ما با روسیه داشته باشد؟ چون عزم دو کشور هم بر همین است.
نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه: ۳، ۴ سال است که زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری برای توسعه تجارت دو کشور فراهم شده است این مسائل ۵،۶ سال پیش نبود اولین حرکت مهم، ایجاد موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و این جدی‌ترین موافقت نامه‌ای است که همه دنیا با کشورهای همسایه شان ترتیبات تجاری بسیار جدی دارند.
همه کشورهای دنیا سعی میکنند مرز‌های اقتصادشان را کمرنگ و کمرنگ‌تر کنند، اما ما در منطقه خاورمیانه کمتر شاهد این اتحادیه‌ها در سطح گسترده هستیم، در جنوب خلیج فارس ما کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را داریم که با هم اتحادیه ایجاد کرده‌اند، در اتحادیه اقتصادی اوراسیا پنج کشور آن بالا هستند که برای خودشان مرز‌های گمرک اقتصادی‌شان را کمرنگ‌تر کرده‌اند و تجارت کالا خیلی راحت‌تر است یا در مرز‌های یکدیگر دسترسی دارند روسیه، بلاروس و ارمنستان، تاجیکستان و قزاقستان ایران یک مقدار از این پیمان‌ها منزوی بود یعنی سعی کرد با کشورهای اکو پیمان‌های همکاری اقتصادی، تجارت ترجیحی و تجارت آزاد ایجاد کند و پیش نرفت.
خوشبختانه موافقتنامه تجارت آزاد که بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا شد و سال ۹۸ اجرا شد یک جهش صادرات داشتیم که حدود ۶۱ درصد بود. سال ۹۹ که اوج کرونا بود همه صادرات افت کرده بود، ولی باز آنجا ادامه پیدا کرد و صادرات ما از ۲۸۰ میلیون دلار به ۴۰۰ و خرده‌ای و ۵۰۰ خورده‌ای الان ۵۲۰ را رد کرده است بنابراین یک روند جهشی داریم که به زیرساخت احتیاج دارد، در این زیرساخت‌ها یکی از مشکلات این بود که میگفتند ارز دو نرخی است و تبادل آزاد، چون روابط بانکی برقرار شده، ولی رغبت نمیکنند، این پیمان پولی آن انگیزه که بخواهند تجارت رقابت از بین برود و شرکت‌هایی بخواهند سراغ کارت‌های یکبار مصرف بروند و جنسشان را صادر کنند و ارزشان را به مملکت برنگردانند این از بین می‌رود، پس هم تجارت رسمی تقویت میشود و هم بازار رقابتی میشود یک رقابت سالم و این رقابت واقعاً شرط توسعه در هر کاری است. حتما باید قوانین و مقررات کشور زمینه‌ای را ایجاد کند که رقابت یک رقابت آزاد و سالم باشد که شرکت‌های سالم بتوانند رشد کنند و به کارشان ادامه دهند.
مجری: الان در روسیه چند نفر رایزن بازرگانی داریم؟
میر کریمی: یک نفر داریم که البته خیلی کم است، سال‌ها است واردات روسیه بین ۲۳۰ میلیارد تا ۲۷۰ میلیارد دلار در نوسان بوده است، وقتی ما صحبت از رشد میکنیم حدود ۲،۳ سال اخیر است زیرساخت‌ها ۳،۴ سال است درست شده است ویزا، بحث روابط تجاری، امکان تردد کامیون‌ها از مسیر زمینی در کریدور شمال -جنوب.
مجری: شما پیشنهاد ندادید به دولت و سازمان توسعه تجارت البته یک بحثی هم رئیس سازمان توسعه و تجارت مطرح کرده است بحث سفارت تجاری، تاسیسش در روسیه؟
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه: سازمان‌ها و تشکل‌هایی که بتوانند خدمات تجاری بدهند اشکال مختلفی دارد ما در اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه بعضی از طرح‌های تجاری ایرانیان را انجا تقویت کردیم و آنجا پرسنل روس هستند و به شرکت‌های ایرانی کمک میکنند، از آن سمت شورای بازرگانی مشترک روسیه و ایران را داریم که در روسیه ثبت شده است و متقابلا اتاق بازرگانی مشترک ایران روسیه که بسیار قدیمی است و قبل از فروپاشی شوروی سال ۱۳۵۶ ایجاد شده.
تشکل‌های مختلفی هستند، ولی این تشکلها مانند کشورهای اروپا یا ترکیه نیستند که بتوانند خیلی سازمان یافته خدماتشان را انجام دهند، این شرکت‌های خدمات دهنده، سازمان‌های متولی توسعه تجارت احتیاج هست به خاطر گستردگی بازار روسیه که دارد و آن عدم شناخت کافی، چون واقعا نمی‌توانیم بگوییم یک کشور، متشکل از جمهوری‌های مختلف و استان‌های مختلف با پتانسیل‌های مختلف است بنابراین هر سازمان تلاش میکند نهادی را ایجاد کند در حد و وسع خودش ایجاد دارد وجود یک رایزن بازرگان یک نفر قطعاً کافی نیست.
مجری: پیش بینی شما این است که ما چند نفر رایزن باید آن جا داشته باشیم؟
میرکریمی: رایزن باید تخصصی باشد از نیرو‌های بومی رایزن‌های حرفه‌ای و آموزش یافته از اینجا اعزام میکنیم و از آن سمت باید جذب انجام شود، چون متقابلاً نماینده روسیه این جا نیرو‌های فراوانی دارد.
مجری: رایزن از روسیه اینجا چند نفر دارند؟
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه: فکر می‌کنم حدود ۱۲ تا ۱۳ نفر در حوزه‌های مختلف نهاد‌های کشاورزی، نفت و گاز در بخش‌های مختلف به صورت کالا‌های تخصصی دارند و به زبان فارسی مسلط هستند و متقابلا ما هم آن طرف احتیاج داریم. نیرو‌های تاجیک هم فارسی زبان هستند و هم تحصیل کرده‌های روسیه هستند، از ان‌ها به راحتی میشود با حداقل هزینه استفاده کرد، نیرو‌هایی هستند که از بچگی آن جا بزرگ شده‌اند و پتانسیل‌هایی است که ما به آن احتیاج داریم، من می‌گویم این نیرو را در ترکیه احتیاج نداریم ترکیه به قدر کافی سازمان‌های متبحر و متولی حضور دارد؛ اتاق بازرگانی و شورای مشترک که آن جا هستند به اندازه کافی خدمات میدهند و نیازی نیست ایران آنجا تشکل ایجاد کند. ولی در روسیه احتیاج است؛ روسیه شما حتی برای داشتن اطلاعات صادر کنندگان و تولیدکنندگان عادی در روسیه باید کلی هزینه کنید.
مجری:خود اتاق این ساماندهی تجار و افزایش شناخت برایشان چه کار کرده است؟
مهمان: اتاق بازرگانی یکی از کارهایش بحث شبکه سازی در چند حوزه است که انجام میشود و اینجا تشکل‌هایی ایجاد کرده است و متقابلاً تشکل‌های متناظر آن جا دارند و یک سری برنامه‌هایی دارند، بحث اتاق‌های بازرگانی کشورهای دریای خزر را طراحی کرده‌اند و موافقتنامه تهیه کردند؛ بانی‌های این موضوع اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه بود و اتاق‌های بازرگانی کشورهای منطقه دریای خزر یک شبکه ایجاد کردند و سالیانه دور هم جمع می‌شوند؛ یک شبکه مذاکرات بی تو بی را انجام میدهند و این بحث شبکه و نت ورکینگ، بحث برگزاری نمایشگاه‌ها در روسیه و روسیه در ایران، کار‌های روتین است که در حال انجام است.
مجری: چند پیشنهاد عملیاتی برای اینکه ما یک جهش جدید داشته باشیم و فکر میکنید ظرف چه مدت می‌توانیم به آن بهش برسیم؟
مهمان: مهمترین کار ثبات در تجارت است و پیش بینی پذیری است، این پیش‌بینی پذیری مهم است الان شرکت‌هایی هستند که برای کشت فراسرزمینی علاقه‌مند هستند وارد روسیه شوند به خاطر تنش‌های آبی که در اینجا است و ممکن است کشاورزی ما در مقاطعی تعطیل شود این فضا را با استفاده از نهاده‌های تولید در روسیه انجام دهند برای کالا‌های مورد نیاز ایران است.
مجری: یعنی وزارت جهاد میتواند روی این حساب کند؟
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه: وزارت جهاد و بخش خصوصی هم ورود کردند و خیلی علاقه‌مند است و آنجا هم امکانات را دارند میدهند. زمین‌هایی با اجاره ۴۹ ساله و ۹۹ ساله در اختیار قرار میدهند. موافقتنامه تجارت آزاد، خودش یک ثبات دستوری ایجاد میکند یعنی دستگاه اجرایی نمی‌تواند در ایران و روسیه صادرات یا واردات را متوقف کنند. شما نمی‌توانید یک شبه تصمیم بگیرید صادرات کالایی متوقف شود، چون سرمایه گذاری سنگین دارد انجام میشود و اگر این حرکت‌ها انجام شود کسی سرمایه گذاری سنگین نمی‌کند،
تجارت لازمه‌اش سرمایه گذاری است، سرمایه گذاری سنگین بلند مدت است که تجارت ایجاد میکند و لازمه آن، این موافقتنامه است که ایجاد شده است. زیر ساخت‌های تجاری ایجاد شده و ایرانی‌ها ۵۶ درصد یکی از بنادر بزرگ آستراخان را خریده‌اند؛ بنابراین یک زیرساخت جدی در حوزه تجاری آنجا داریم، کشتی‌هایی سفارش داده شده که در این مسیر فعال شود و حتی پرواز مستقیم. پرواز‌های ما محدود بود، ما جنوب روسیه خیلی تردد داریم، ولی پرواز‌ها باید میرفتیم مسکو در شمال روسیه از آنجا بر می‌گشت به جنوب روسیه با هزینه گزاف، این پرواز اخیرا افتتاح شد و حتی اتاق گیلان هیئتی را اعزام کردند.
ما ثبات داخلی می‌خواهیم، می‌خواهیم این تک نرخی بودن ارز و بازار متشکل ارزی تقاضا‌های بیشتری به آن وارد شود و روبل به میزان کافی آنجا ایجاد شود و بانک‌های مرکزی میتواند آن را تهیه کنند که روبل میزان کافی برای واردکنندگان موجود باشد که سراغ ارز‌های دیگری نروند. رایزن حتماً باید تقویت شود؛ میدانید نمایشگاه بین المللی بسیار پرهزینه است در مسکو و روسیه بازاری بزرگ و متقاضی برای نمایشگاه‌ها بسیار زیاد است. شرکت‌های کوچک و متوسط را تشویق کنیم یارانه دهیم، ببینید زیرساخت‌ها فراهم شده الان این ارزش دارد شما هزینه بازاریابی کنید، نه فقط ایران، کشور آمریکا آلمان، اروپا، کانادا من دیدم در این نمایشگاه تا ۹۰ درصد یا ۷۰ درصد یارانه میدهند و شرکت هایشان را تشویق میکنند در این نمایشگاه شرکت کنند.
مجری: فکر میکنید اگر همه این‌ها محقق شود، این الان ۵۰۰ میلیون دلار است فکر می‌کنم؟
میرکریمی: این ۵۰۰ میلیون دلار تا چهار یا پنج میلیارد دلار هم عددی نیست، ما کشورهای همسایه داریم که از طریق دریای خزر به هم متصل هستیم زمینی، ریلی، جاده و قطعاً این رقمی نیست.