ویژگی مهم ارائه خدمات اجتماعی یعنی تخصصی، به موقع و در دسترس بودن؛ در برنامه اورژانس اجتماعی مد نظر قرار گرفته است تا از این طریق ارائه خدمات اجتماعی به مردم در سازمان بهزیستی کشور محدود به زمان و مکان نشود و رویکرد فعال جایگزین رویکرد غیرفعال شود
برنامه اورژانس اجتماعی تلفیقی از مداخله در بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی (مرکز اورژانس اجتماعی)، خط تلفن اورژانس اجتماعی ۱۲۳ و گروه سیار اورژانس اجتماعی (خدمات اجتماعی سیار و پایگاه اجتماعی) است که هر کدام دستورالعمل مستقلی دارند.
ویژگی‌های برنامه اورژانس اجتماعی
در این برنامه ویژگی مهم ارائه خدمات اجتماعی یعنی «تخصصی بودن»، «به موقع بودن» و «در دسترس بودن» مد نظر قرار گرفته است تا از این طریق ارائه خدمات اجتماعی به مردم در سازمان بهزیستی کشور محدود به زمان و مکان نشود و رویکرد فعال جایگزین رویکرد غیرفعال شود و همچنین در برنامه‌ها عملیاتی شود.
این برنامه استفاده بهینه از منابع مادی و معنوی، کاهش دیوان سالاری اداری، تجمیع خدمات، هماهنگی بین واحدها، جامعیت و فراگیری را در پی دارد.
این برنامه قصد دارد تا مداخلات روانی، اجتماعی را قبل از مداخلات قضایی و انتظامی و حتی در کنار این نوع مداخلات جایگزین کند که این مسئله در پیشگیری از وقوع جرم نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. شناسایی آسیب‌های اجتماعی شایع و در حال شیوع به صورت کشوری و منطقه‌ای و محلی نیز از این طریق صورت می‌پذیرد. در واقع این نوع مداخلات زمینه‌ای برای توانمندسازی افراد در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی و بازگشت آنها به زندگی سالم است.
اصول برنامه اورژانس اجتماعی
اما در این میان اورژانس اجتماعی چند اصول دارد؛ اینکه حذف آسیب‌های اجتماعی ممکن نیست اما با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان آن را کنترل کرد.
خدمات در برنامه اورژانس اجتماعی باید حداقل دارای سه ویژگی تخصصی بودن، به موقع بودن، و در دسترس بودن باشد تا مصداق نوشدارو پس از مرگ سهراب نباشد.
به دلیل ماهیت فرابخشی آسیب‌های اجتماعی در اجرای این برنامه همکاری‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی نقش بهسزایی دارد، کار گروهی در این برنامه بسیار مهم است، به فرد، خانواده و جامعه توجه می‌شود، برنامه و مداخله باید با رویکرد علمی باشد، مسئله‌یابی به موقع، فعال بودن و پاسخگو بودن در این برنامه مهم است و به توانمندسازی اجتماعی محور با رویکرد منطقه و محلی توجه می‌شود.
در همین زمینه کنترل و کاهش بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی، در دسترس قرار دادن خدمات تخصصی و اورژانسی سازمان بهزیستی به آحاد جامعه، ارتقاء سطح دانش و آگاهی افراد در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی در خصوص مسائل و مشکلات اجتماعی و کمک به درک موقعیت خود در شرایط بحرانی، شناسایی مناطق و کانون‌های آسیب‌زا و انجام مداخلات تخصصی در جهت دسترسی برابر به خدمات اجتماعی، ایجاد زمینه مشارکت مردم و سازمان‌های غیردولتی، جایگزینی مداخلات روانی اجتماعی قبل از مداخلات قضایی انتظامی از اهداف و اصول اورژانس اجتماعی است.
با این تفاسیر می‌توان گفت که زوجین متقاضی طلاق و افراد دارای اختلاف خانوادگی حاد، زنان و دختران در معرض آسیب اجتماعی یا آسیب‌دیده اجتماعی، افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده‌اند، کودکان خیابانی و کار، دختران و پسران فراری از منزل و سایر افرادی که در شرایط بحرانی قرار دارند از افراد مشمول دریافت خدمات هستند.
اقدامات اجرایی این برنامه شامل پذیرش، خدمات تخصصی، ترخیص و پیگیری پس از ترخیص است که در مرحله پذیرش به صورت خود معرف و یا ارجاعی توسط خط اورژانس اجتماعی ۱۲۳، خدمات سیار اورژانس اجتماعی، سایر مراکز وابسته به سازمان بهزیستی در حوزه‌های مختلف، مراجع قضایی، انتظامی و سایر نهادها صورت می‌گیرد.
مرحله خدمات تخصصی نیز شامل خدمات مددکاری اجتماعی، روانشناسی، بهداشتی و درمانی، تربیتی، حقوقی، فرهنگی و آموزشی است که ارائه این خدمات به دو صورت سرپایی و یا نگهداری ارائه می‌شود.
در مرحله ترخیص نیز با توجه به شرایط مراجعین و خدمات ارائه شده، ترخیص مناسب صورت می‌گیرد. بازگشت به خانواده مهم‌ترین هدف این مراکز است. در مرحله پیگیری پس از ترخیص نیز مددکار اجتماعی مرکز موظف است پس از ترخیص پیگیری لازم را به دو صورت حضوری و غیرحضوری انجام دهد.