سال ۱۵۳۴ تبری از امروز ۲ مرداد ۱۴۰۱ هجری خورشیدی آغاز شد.
گاهشمار طبری/ تبری/ مازندرانی، نوعی از گاهشمار ساسانی است که در آن سال برابر ۳۶۵ روز و شامل دوازده ماه ۳۰ روزه بودهاست.
درباره مبدأ تقویم تبری نظرات متفاوتی ارائه شدهاست و مبدأ آن را اسپهبدی (۲۴شمسی)، یزدگردی، خراجی (۱۱ق. ه) یا باستانی مینامند. اما آنچه امروزه مشهور است بر اساس محاسبات نصرالله هومند پژوهشگر تقویم تبری، آغاز آن باستانی و برابر با دوم مرداد ۱۳۳سال پیش از هجرت مصادف با حاکمیت فرزند قباد، کیوس بر ساتراپ تبرستان میباشد.
وی معتقد است که در این سال، مردمان تبرستان با برقراری یک روز کبیسه به نام ششک سال را از گردش بازداشتند و از این رو آن را مبدأ در نظر گرفتند. از این رو این تقویم با تقویم هجری خورشیدی ۱۳۳ سال تفاضل دارد که به علت تفاوتشان در سر سال از اول فروردین تا اول مرداد این تفاضل ۱۳۲ سال میباشد.
۲ مرداد - ۳۱ مرداد فردینه ما (سیو ما)
۱ شهریور - ۳۰ شهریور - کرچه ما
۳۱ شهریور - ۲۹ مهر - هره ما
۳۰ مهر - ۲۹ آبان - تیر ما
۳۰ آبان - ۲۹ آذر - مردال ما
۳۰ آذر – ۲۹ دی - شروینه ما
۳۰ دی – ۲۹ بهمن - میر ما
۳۰ بهمن – ۲۹ اسفند - اونه ما
۳۰ اسفند- ۵-۱ فرودین «پیتک»
فرودین - ۴ اردیبهشت ۶ ارکه ما
۵ اردیبهشت - ۳ خرداد - دِ ماه
۴ خرداد - ۲ تیر وهمنه ما
۳ تیر - ۱ مرداد نوروز ما (عید ما)
سال تبری دوازده ماه است با فردینه ما از ۲ مردادماه هجری خورشیدی آغاز میشود و هر ماه ۳۰ روز دارد. مانند تقویم باستانی دارای پنجه میباشد که «پیتک» نام دارد و با پنج روز اول فروردین هجری خورشیدی برابر است و در سالهای کبیسه ۳۰ اسفند با روز کبیسه «شیشک» برابر است. سرسال تقویم تبری با داشتن کبیسهگیری یکنواخت چهارساله نسبت به تقویم رسمی گردان بوده است و زمانی که به ۲ مردادماه خورشیدی رسیدهاست از نظر کبیسهگیری با تقویم رسمی هماهنگ شدهاست و سرسال آن تثبیت شدهاست. این روز به علت تناسب فصلی سرسال گرفته شده و تثبیت گردیدهاست؛ و از سویی روز کبیسه «شیشک» با این محاسبه با ۳۰ اسفند مطابقت دارد.
این گاهشماری با قرائتی دیگر (غیررسمی و قدیمیتر) در تطبیق با تقویم هجری خورشیدی، سال آن از ۳ مردادماه تثبیت شده و شروع میشود و در ماههای پاییز و زمستان با تقویم هجری شمسی مطابق است. در سالهای عادی روز اول فروردین با ۳۰ اونه ما تبری و پنج روز بعد با پیتک (۵ روزه) و در سالهای کبیسه شش روز اول فروردین برابر با شیشک (۶ روزه) برابر است.
نصرالله هومند نویسنده و پژوهشگر گاهشماری و تقویم تبری میگوید: «تقویم تبری به لحاظ علمی و دقت بسیار فراتر از تقویم میلادی است و باید به خود ببالیم که منجمان این خطه یک هزار و ٧٠٠ سال قبل از میلاد مسیح، تقویمی را تهیه کرده اند که کوچکترین خطایی در آن دیده نمیشود.»
مازندرانیها نخستین روز هر ماه را "مارماه" مینامند و در سپیده دم آن در هر خانه مرد یا زن یا کودکی خوش قدم، پا به آستانه خانه میگذارد تا به آن خانواده، آن ماه تا آخرین روزهایش خوش بگذرد. آنها در روز "مارما" هر ماه داد و ستد نمیکنند و چیزی به کسی نمیدهند یا نمیبخشند و چنین کارهایی را بدشگون میپندارند.
چگونگی هوای هر روز از پنج روز پیتک را نشانهای از هوای ماهی از پنج ماه پس از آن میدانستند. اگر هوای نخستین روز پیتک آفتابی باشد هوای روزهای "ارکما" را هم آفتابی میپندارند یا اگر هوای دومین روز آن بارانی باشد، هوای "دما" را بارانی میدانند، به همین گونه چگونگی "وهمن ما" و "فردین ما" و "نوروزما" میانگارند. همچنین هوای هر یک از روزهای طاق "کرچما" را تا چهاردهم، یعنی روزهای اول و سوم و پنجم مینامند.
سال نو تبری میتواند با توجه به قرار داشتن در فصل سفرها به مازندران و همچنین حضور پرتعداد گردشگران در مازندران به عنوان یک رویداد فصلی به کانون فرهنگی تقویم گردشگری ایران تبدیل شود. استفاده از چنین ظرفیتهای اجتماعی بومی که با خود مجموعهای از جاذبههای فرهنگی و اجتماعی را به همراه دارند، میتواند جامعه میزبان را به جامعهای بانشاطتر از گذشته تبدیل کند. تماشای فرهنگها و حاشیههای سال نو تبری از چند روز پیش از آغاز سال نو، میتواند برای هر گردشگری جذابیت داشته باشد.
در تقویم باستانی تبری فصل بهار ۱۰۰ روز شامل ۵۰ روز بهار سرد و ۵۰ روز بهار گرم، تابستان ۸۵ روز، پاییز سرد ۵۰ روز و زمستان هم ۸۰ روز است.
پنج روز اضافه هر سال در ماههای دوازدهگانه سال طبری محاسبه نمیشود، بلکه به عنوان ' پتک ' به آخر سال اضافه میشود و روز اضافه سالهای کبیسه هم ' ششک ' گفته میشود.
زبان تبری گویش نیست
یکی از استادان دانشگاه شهید بهشتی تهران گفت: مردم تبرستان در طول تاریخ ثابت کرده اند که وطن پرست و شیفته ایران هستند.
دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق افزود: زمانی که فردوسی بزرگ بعد از اتمام شاهنامه بزرگش در دربار غزنویان حضور یافت و آثارش را تقدیم دربار کرد، بشدت مورد سرزنش دربار قرار گرفت و به او اتهام رافضی و مرتد زدند، اما در همان مقطع مردم وطن پرست تبرستان به گرمی از فردوسی استقبال کردند و در زمان عبور این چهره فاخر علمی به خراسان او را مورد لطف و عنایات خود قرار دادند که این جلوهای از وطن پرستی مردم تبرستان بود.
وی اظهار داشت: از جمله ویژگیهای بارز مردم تبرستان داشتن یک زبان، تقویم و فرهنگ مستقل است و این یک اشتباه بزرگی است که ما زبان تبری را دارای یک گویش بدانیم، بلکه زبان تبری دارای گویشهای بابلی، ساروی، آملی و بهشهری است.
این استاد دانشگاه گفت: تبریها با سابقه چهار هزار ساله، یکی از قدیمیترین اقوام ساکن در ایران هستند که پیش از آریاییها در این منطقه زندگی میکردند.
تبرستان به لحاظ جغرافیایی شامل استان مازندران، بخشهایی از استانهای گلستان و گیلان، استان تهران و شمال استان سمنان بوده است که از قرن دهم هجری شمسی نام مازندران بر این سرزمین نهاده شد.
علت نامگذاری تبرستان یا ' تپورستان ' نیز در واقع به دلیل وجود قوم ' تپور ' بوده است که چهار هزار سال پیش در این استان زندگی میکردند.
هنوز در برخی از مناطق مختلف استان مازندران، جشن آغاز سال نو تبری برگزار میشود و مردم این روز را پاس میدارند.