به اعتقاد برخی کارشناسان و مجریان" قانون سامانه‌های پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان"، اجرای کامل این قانون، نیازمند مهلت بیشتری است نسبت به آنچه در قانون پیش بینی شده. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است برای این منظور، مصوبه مجلس یا سران قوا لازم است.
برنامه میز اقتصاد امروز ۲۶ تیر ۱۴۰۱ میزان پیشرفت اجرای " سامانه ملی مودیان " را واکاوی کرد. شش روز است که این سامانه راه اندازی شده است و فعلا اتصال به آن برای مودیان اختیاری است. این برنامه با اجرای مصطفی بزرگ نسب میزبان جواد اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس، برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی و طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بود.
مجری: شما در تدوین قانون سامانه‌های پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان دخیل بودید، چرا تا الان اجرای این قانون، عقب مانده و هنوز هم به صورت رسمی رونمایی نشده است؟
جواد اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: ابتدا طرح مساله‌ای می‌کنم که چرا اصلا قانون پایانه فروشگاهی به سامانه مودیان تصویب شد، نکته خیلی مهمی که دغدغه قانونگذار بوده برای تصویب قانون وجود عامل انسانی در فرآیند مالیات ستانی بوده عامل انسانی وقتی دخالت می‌کند هم احتمال خطا در محاسباتش وجود دارد و هم احتمال اعمال سلیقه وجود دارد و این نتیجه اش ممکن است یک جا‌هایی اجحاف و ظلم در حق فعالان اقتصادی بشود و یه جا‌هایی ممکن است موجب فرار مالیاتی مودیان متخلف باشد. قانون گذار به درستی این بحث را شناسایی کرده و به دنبال حذف که نه، ولی به حداقل رساندن عامل انسانی بود. استقرار سامانه مودیان به معنای حداقل دخالت عامل انسانی است. نکته دوم درخصوص اسنادی است که عامل انسانی به آن‌ها براساس آن‌ها مالیات را محاسبه می‌کرد. هنوز در کشورمان فاکتور‌های کاغذی مرسوم معتبر است. یکی از کار‌های بسیار مهمی که در قانون پایانه فروشگاهی به سامانه مودیان انجام شده بی اعتبارکردن این فاکتور‌های مرسوم و جایگزین کردن با صورتحساب‌های الکترونیکی است. یعنی صورتحساب‌های الکترونیکی بعد از استقرار کامل سامانه مودیان، جایگزین فاکتور‌های معمول می‌شود.
مجری: چه نفعی برای خریدار یا فروشنده دارد؟
اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: صورت حساب‌های الکترونیکی به دلیل اینکه وصل می‌شوند به سامانه مودیان و به صورت هوشمند مالیات محاسبه می‌شود عملا اجازه دخالت عامل انسانی را نمی‌دهد و فساد و ظلمی که ممکن است در فرآیند مالیات ستانی باشد به حداقل می‌رسد.
مجری: تا الان چند نفر از مودیان آمدند و استقبال کردند وخودشان داوطلبانه ثبت نام کردند؟ شما که هنوز رونمایی نکردید قرار بود تا ۲۰ تیر باشد؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: موضوع قانون پایانه فروشگاهی به زبان ساده این است که همه فعالان کسب و کار در سطح کشور در بستر سازمان امور مالیاتی و قواعد اعلامی این سازمان صورتحساب صادر کنند. این صورتحساب‌ها به صورت الکترونیکی جمع آوری بشود و در کارپوشه مودیان قرار بگیرد. خیلی ساده است یعنی صدور صورتحساب الکترونیکی توسط تمام فعالین و ارسال صورت حساب‌های الکترونیکی به سازمان امور مالیاتی کشور و درج آن‌ها در کارپوشه اش. برای اینکه این اتفاقات بیفتد یکسری مقدمات لازم بود که انجام می‌شود یکی از مقدماتش تولید یک سامانه‌ای بود که مصطلح است به "سازمان ملی مودیان". این سامانه تقریبا نهایی شده و در مراحل نهاییش بسر می‌بریم. ۲۰ ام تیر مطابق قولی که وزیر اقتصاد و دارایی داده بود این سامانه رونمایی شد، ولی رونمایی رسمی لازم است که مقامات دعوت بشوند. روز ۲۱ تیر اطلاعیه رسمی را دادیم و این امکان فراهم شد که مودیان بتوانند کار ثبت نامشان را انجام بدهند عضویت در سامانه مودیان انجام بشود و کارپوشه تخصیص پیدا بکند تا امروز که تقریبا هزار و ۷۰۰ مودی کارپوشه بهشان تخصیص پیدا کرده از طریق ثبت نامی که از طریق قانون انجام می‌دهند. اما همزمان با تولید سامانه مودیان چند کار موازی باید انجام می‌شد. ۱ - ساماندهی ابزار پرداخت‌ها یا همان دستگاه‌های کارت خوان. با کاری که انجام شده بیش از ۹۶ درصد ابزارپرداخت‌ها در سطح کشور ساماندهی شده یعنی یک چیزی حدود مثلا هجده میلیون درگاه پرداخت و کارتخوان در سطح کشور داریم. بالغ بر ۸ میلیون و ۹۰۰ هزار تا از آن‌ها غیرفعال شده. در حدود ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تا هم الصاق شده به پرونده ها. چیزی در حدود مثلا ۸۰۰ تا دیگر هم ابزار پرداخت داریم که هنوز به پرونده ارسال نشده یا غیرفعال نشده که این‌ها با هماهنگی که با بانک مرکزی داریم در ده روز آینده یا باید به پرونده‌ها الصاق بشود یا غیرفعال.
مجری: یعنی با این فرآیند و تکمیل این فرآیند صددرصد دستگاه‌های پرداختی که در سراسر کشور دارند کار می‌کنند به سامانه امور مالیاتی وصل شدند.
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: بله.
مجری: چرا اجرای قانون به این مهمی (قانون سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی) تا الان به تعویق افتاده از دولت قبل به دولت فعلی. هنوز رسما رونمایی نشده و مودیان هنوز دارند به شیوه سنتی کارشان را انجام می‌دهند. مگر آن‌هایی که اختیاری آمدند الان به سامانه وصل شدند؟
طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس (ارتباط تلفنی): قانون سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی از قوانین به شدت پیشرو در کشورمان است که متاسفانه به دلیل پیچیدگی که داشته و لوازمی که باید برای اجرایش فراهم می‌شده ما امروز قریب به یکسال و دو ماه تاخیر داریم در اجرای قانون. نظام مالیاتی ما از جهت الکترونیکی بودن و هوشمندبودن عقب است. فاصله دارد با آن چیزی که در برنامه‌های توسعه و در سیاست‌های کلان نظام وجود دارد. این قانون از آن جهت که باید همه زیرساخت‌های لازم برایش فراهم می‌شده و به ویژه از جهت نرم افزاری، مقدمات جدی تری را باید برایش فراهم می‌کردند، تا امروز به طول انجامیده. البته در این دولت انصافا زحمات خیلی زیادی کشیده شد که جا دارد تقدیر و تشکر کنم.
مجری: البته شما در کمیسیون اقتصادی یکبار زمان را تمدید کردید برای قانون درست است؟
طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: تمدیدی اتفاق نیفتاده است.
مجری: مهلت دوباره‌ای داده شد و قرار شد که تا اردیبهشت باشد؟
طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: بله، مهلت اردیبهشت پارسال بود یعنی از اردیبهشت پارسال تا حالا یکسال و دو ماه تاخیر وجود دارد.
مجری: این به خاطر پیچیدگی کار است؟ اگر به این علت است چرا مهلت بیشتری به سازمان امور مالیاتی و دولت داده نشده است اگر به خاطر کم کاری دستگاه هاست چرا تا الان برخوردی اتفاقی نیفتاده است؟
طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: برای اجرا ۱۵ ماه در قانون پیش بینی شده. در مجلس دهم که این قانون مصوب می‌شده قانون گذار براساس شناختی که از امکانات کشور داشته، این پیشنهاد را داده است. متاسفانه در سازمان امور مالیاتی در دوره پیش عزم جدی هم برای اجرا وجود نداشت و اختلاف نظر‌هایی هم بود در داخل سازمان که اساسا این قانون چه شکلی باید اجرا شود و معماری سامانه خیلی بحث برانگیز شد. در دوره جدید این‌ها با یک وحدت مدیریت به خوبی پیش رفته و از این نظر هم سرعت خوبی دارد البته تکمیل نیست. هنوز هم احتمالا حتی بعد از رونمایی بخش‌هایی از کار باید انجام بشود. ولی ما چند هفته پیش که بازدید داشتیم به همراه برخی از اعضای کمیسیون از سامانه و سازمان تنظیم مقررات وضعیت نسبتا قابل قبولی است یعنی به نسبت زمانی که گذشته در این دولت تا حد خوبی پیش رفته است.
مجری: از نظر شما چند درصد کار تا الان پیش رفته است؟
طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: آقایان خودشان باید گزارش بدهند. اما به نظر من بالای ۵۰ درصد.
مجری: چرا تا الان این اتفاق اینقدر کند پیش رفته حالا پیچیدگی‌های فنی و مشکلات و اختلاف نظر‌هایی که وجود داشته این ۵۰ درصد کی ۱۰۰ درصد می‌شود و کار جلو می‌رود؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: این سامانه وقتی کامل و صددرصد شود، خیلی مشکلات را خیلی جا‌ها نخواهید داشت. یکی از مواردی که لازم است مثلا برای این کار استفاده کنیم این است که باید تمام کالا‌ها و خدمات در کل کشور شناسه کالا و خدمت داشته باشد. امروز ما مثلا حدود یک میلیون کالا و خدمت، شناسه کالا و خدمت دارد. این را هم وزارت صمت باید بدهد، اما برای اجرای یک همچنین قانونی با این همه کالا و خدمت، پیش بینی ما این است که بیش از ۷۰ تا ۸۰ میلیون شناسه کالا و خدمت می‌خواهیم، وقتی سامانه کامل بشود. همچنین باید بانک مرکزی حساب‌های تجاری و غیر تجاری را تفکیک کند. تاکنون حدود ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تا حساب تجاری مشخص شده است.
مجری: از چقدر؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: آمارش را باید از بانک مرکزی بگیریم، اما آنچه من در سازمان امور مالیاتی می‌دانم به ما به عنوان تجاری اعلام شده این کار باید انجام می‌شده است.
مجری: شما می‌توانید تخمین بزنید مودیان چقدر حساب بانکی تجاری دارند؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: حساب بانکی‌ها مال اشخاص است. ما حساب‌های تجاری را فقط می‌گیریم پس اشخاص می‌توانند حساب‌های غیرتجاری بانکی هم داشته باشند.
نکته بعدی در تاخیر اجرای این است که این قانون قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان قرار است بستر اجرایی قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد. این قانون باید در اردیبهشت سال گذشته اجرا می‌شد، ولی همه می‌دانیم که قانون ارزش افزوده دایمی در خردادماه سال گذشته تصویب شد لذا لازم بود که خود سامانه تغییراتی داشته باشد و یک نکته مهم را نباید فراموش کرد اینکه خود کسب و کار‌ها باید بیایند با این استاندارد حرکت کنند.
مجری: کسب و کار‌ها و صنوف باید چه کار‌هایی انجام بدهند همین الان؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: چند نوع فعالیت اقتصادی داریم. یکی این که یک فعال اقتصادی به یک فعال اقتصادی دیگر جنس می‌فروشد، کالا می‌فروشد، خدمت ارایه می‌کند. باید یک صورتحساب الکترونیکی بزند فروشنده برای خریدار. طبق این باید حتما باید بیاید پیش ما ثبت نام بکند، پایانه فروشگاهی برود بگیرد. پایانه فروشگاهی می‌تواند دستگاه کارت خوان باشد، درگاه الکترونیکی پرداخت باشد، یک نرم افزار باشد. ولی حسب قواعدی که سازمان مالیاتی اعلام می‌کند. مثلا یک شماره ۲۲ رقمی به عنوان شماره ۲۲ رقمی منحصر به فرد در صورت حساب درج بشود. خود اینکه بروند این نرم افزار‌ها را تغییر بدهند با قواعد و قوانین همین شناسه کالا. حتما باید صورت حساب درج بشود. نرخ مالیات بر ارزش افزوده براساس این شناسه کالا تعیین می‌شود. یعنی تمام واردکنندگان تمام تولیدکنندگان وقتی می‌گویم تولیدکنندگان فکر نکنید فقط تولیدکنندگان بزرگ، یک تولیدی در یک مغازه در یک صنف داره تولید می‌کند باید برود برای کالایش شناسه بگیرد و در زنجیره‌ای که آن کالا دارد حرکت می‌کند این شناسه باید تبیین بشود. فعال اقتصادی به فعال اقتصادی دیگر فروش دارد ما دیگر خریدی از هیچ فعال اقتصادی نمی‌بینیم به استثنای بند سه‌ی سه نقطه ماده ۵ که جهت اطلاع است کلا سمت حرکت از سمت فروشنده به خریدار است. یعنی فروشنده صورت حسابی که صادر کرد به صورت خودکار از طریق سامانه‌ها به کارپوشه خریدار منتقل می‌شود. یعنی اساسا ما دیگر عنوانی به عنوان خرید از کسی نمی‌گیریم. خب این یک الزاماتی دارد. باید صورت حساب طبق استاندارد صادر بشود. طرف خریدار حتما وقتی مراجعه می‌کند می‌خواهد کالایش را بخرد یا خدمتش را بگیرد حتما باید شماره اقتصادی بدهد. امروز که خدمتتان هستم تازه دستورالعمل صدور شماره شناسایی صادر شد و به فعالان اقتصادی اعلام شد که بیایند شماره اقتصادی شان را بگیرند و در مراوده شان استفاده کنند و از یک مهر هم الزامی می‌شود.
مجری: یعنی از یک مهر به بعد همه فعالان اقتصادی باید یک شناسه یکتایی داشته باشند.
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: الان تولیدشده است، ولی باید استفاده بکنند.
مجری: اگر نداشته باشند چه می‌شود؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: جریمه می‌شوند. جرایم ماده ۱۶۹ را داریم قانون جرایم پایانه فروشگاهی داریم. اساسا اگر صورت حساب‌های بنگاه به بنگاه شماره اقتصادی خریدار و فروشنده رویش ثبت نشده باشد برگشت می‌شود پذیرش نمی‌شود جرایم خاص خودش را در قانون برایش پیش بینی شده است.
مجری: ثبت نام در سامانه مودیان از چه زمانی الزامی است؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: ما در سازمان امور مالیاتی، نگاهمان برای اجرای قانون این است که باید یک دوره گذار پیش بینی بشود؛ لذا داریم با مراجع تصمیم گیر صحبت می‌کنیم، هماهنگی می‌کنیم و گزینه هایمان را اعلام می‌کنیم امیدواریم که با گزینه سازمان امور مالیاتی در قالب تدریجی تشویقی موافقت بشود.
مجری: این دوره گذاری که شما می‌گویید چقدر است؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: باید بنشینیم صحبت کنیم با مراجع تصمیم گیر. ایده‌های مختلفی است. اما نکته مهم این است این سامانه هر چقدر هم که کامل باشد، در حد اطلاعات موجود در سطح سازمان امور مالیاتی و جلسات با فعالان کسب و کار ایجاد شده است و به تدریج باتوجه به مواردی که بازخورد به ما می‌دهند حتما نیاز به اصلاح، توسعه و حتی بازنگری خواهد داشت.
مجری: الان فعالان اقتصادی، مودیان، اصناف باید بروند زیرساخت‌هایی را تامین بکنند؟ کار متفاوتی انجام بدهند؟ یا نه این قانون قرار نیست خیلی تغییر زیادی در فعالیتشان نوع فعالیتشان ایجاد بکند؟
اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: بحثی که شما فرمودید بسیار بحث مهمی است یک اشاره‌ای هم بکنم به دلایل عدم اجرای قانون تا الان. یعنی ضمن پاسخ به سوال شما به آن نکته هم اشاره کنم. رویکردی که در دنیا برای اجرای چنین قوانینی بوده رویکرد این بوده که مودیان تقسیم بشوند. مودیانی که کوچکند. این‌ها از جهات مختلفی باید حمایت بشوند. نباید قواعد مالیاتی به گونه‌ای وضع بشود که مودیان یا فعالیت اقتصادی انگیزه خودشان را برای شروع کار اقتصادی از دست بدهند و به واسطه اینکه این مودیان کوچک احتمالا توانایی آموزش و انجام تکالیف پیچیده را ندارند در دنیا برای این‌ها تسهیلاتی دیده شده است.
مجری: الان این قانون این اتفاق را رقم می‌زند؟
اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: تا یک حدودی این قانون اتفاق افتاده است بله، آنجایی از قانون که از مودیان کوچک نام می‌برد. مودیان کوچک منظور مودیانی که عمدتا مصرف کننده نهایی ارتباط دارد یک سوپرمارکت کوچک، فعالین اقتصادی که حجم معاملاتی شان در طول سال کم است ما پیشنهادمان این است براساس پژوهش‌هایی که در مرکز پژوهش‌های مجلس انجام شده پیشنهادمان این است که برای این مودیان تکلیف پیچیده یا تکلیف خاصی صورت نگیرد.
مجری: این‌ها باید چه کار بکنند میوه فروش مثلا چه کار باید بکند.
اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: صرفا ثبت نام در سامانه مودیان است. آن پوزی را که با آن کار می‌کنند هم که به سازمان امور مالیاتی اعلام کردند. فقط صرفا ثبت نام است. ما پیشنهادمان برای ثبت نام این مودیان مراعات دو نکته است. یکی این است که ثبت نام جدید یعنی کار جدید بهشان نسپاریم این‌ها ثبت نام بشوند.
مجری: خودشان راسا کاری انجام ندهند. باتوجه به پرونده‌ای که دارند هماهنگی بین بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی بتواند پرونده برایشان تشکیل بدهد.
اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: نکته دوم این است که در دوران گذاری که تعریف کنیم پیشنهاد ما این است که در این دوران گذار، برای این مودیان کوچک مشمول یعنی آن‌هایی که فراخوان هشت گانه نیستند، این‌ها تا زمانی که سامانه به یک ثبات کامل نرسیده، اطلاعات سامانه مبنای محاسبات مالیات قرار نگیرد. چون در فرآیند محاسباتی سامانه‌ای که تازه شروع به کار می‌کند احتمال خطا وجود دارد.
مجری: شما پیشنهادتان برای این دوره گذار چه مدت زمانی است؟ می‌تواند از یک روز تا ده سال باشد؟
اسکندری کارشناس اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس: پیشنهادی که دارم بررسی‌هایی که انجام دادیم این حداکثر یکساله باشد.
مجری: شما در سازمان مالیاتی پیشنهادتان چقدر بود؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: ما گزینه‌های متفاوتی داریم.
مجری: آنچه پیشنهاد کردید.
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: با معیار‌های مختلف گزینه‌های متعددی می‌دهیم. مثلا لازمه این کار این است که ذینفعان مختلف فعالیتشان را بکنند. کارکرد ذینفعان می‌تواند در زمان لازم برای دوران گذار موثر است. مثلا ما باید حتما شناسه کالا و خدمت داشته باشیم که به وزارت صمت مربوط است.
مجری: با همه این چیز‌هایی که این قانون وضع کرده پیشنهاد شما و آن زمانی که شما می‌گویید چقدر است؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: اصلا این طور نیست زمان خاصی را نمی‌شود تعیین کرد.
مجری:، چون به لحاظ قانونی عقب هستید.
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: برای اجرا باید اینقدر انعطاف داشته باشیم که متناسب با جامعه پیش برویم. این قانونی نیست که سازمان مالیاتی صرفا اجرا کننده آن باشد. تولید سامانه که کار سازمان مالیاتی بوده انجام شده، اما از این به بعدش برمی گردد به جامعه، به فعال اقتصادی برای اینکه این کار را بکند بستگی دارد. متناسب با رویکرد فعالان اقتصادی، همکاری فعالان اقتصادی ظرفیت و بستر‌های اجرایی الکترونیکی کشور.
مجری: بیش از یکسال است این چیز‌هایی که می‌گویید. به نظر خیلی زیاد نیست؟
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: اگر بستر‌های الکترونیکی اش کاملا ایجاد بشود، شناسایی کالا و خدمت کاملا ایجاد بشود، مردم آموزش کامل ببینند، فعالان اقتصادی آماده باشند، ظرف سه ماه می‌شود انجام داد. سامانه آماده است.
مجری: ولی به شرط اینکه وزارت صمت و بانک مرکزی و همه دستگاه‌هایی که نام بردیم خود سازمان مالیاتی آماده باشند.
برزگری رئیس مرکز تنظیم مقررات سازمان امور مالیاتی: وظیفه مان است که آموزش بدهیم.