خط سیاق یا سیاقت یا سیاقی نوعی خط و روش نگارش است که اهل دفتر و دیوان، اعداد، مقادیر و اوزان را با آن مینوشتند و حالا رو به فراموشی است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز اصفهان؛ قدمت بروز و ظهور دانش حساب سیاق دست کم به دوره ساسانی مربوط است و تا پایان دوره قاجار همه محاسبات دولتی و شخصی با اعداد سیاق نوشته میشد.
اوج رونق این دست خط از سال ۱۲۸۰ تا سال ۱۳۵۰ است و مردم و کسبه تا حدود ۳۰ سال قبل نیز حساب و کتاب خود را با این نوع خط ثبت میکردند.
در حال حاضر معدودی از کسبه محمدآباد در شهرستان آران وبیدگل از این هنر به فراموش رفته بهره میبرند و حساب و اوزان خود را با خط سیاق ثبت میکنند.
سابقه استفاده از دست خط سیاقی در محمدآباد مرکزی به بیش از ۱۰۰ سال میرسد و اساتیدی همچون مرحوم استاد علی اکبر غفوری قولنامهها و سندهای زیادی را به ثبت رسانده است. وی از کاتبان چیره دست زمان خود بود. مرحوم استاد قدرت الله مطلبی، استاد خیرالله آخوندی و استاد حاج محمد حقیقی را میتوان از نوابغ این هنر یاد کرد که آموزش خط سیاق را در محضر اساتیدی، چون مرحوم آقا شمسی، مرحوم حسن آقا شریف و مرحوم رقیه خانم که فقط سواد قرآنی داشتند، آموختند.
در حال حاضر دو نفر از استادان سیاق در قید حیات هستند و دیری نخواهد گذشت که از حضور این دانش و میراث معنوی بی بهره خواهیم شد. فرزندان استاد محمد حقیقی و مرحوم استاد قدرت الله مطلبی (علی حقیقی و حسین مطلبی) تنها کسانی هستند که آموزش اندکی از پدران خود دیده اند، که آن هم با گذشت زمان به فراموشی سپرده خواهد شد.
خط سیاق تلفیق و ترکیبی از الفبای عربی و فارسی و تا حدودی ابتکاری است که اعداد آن از راست به چپ نوشته میشود. شکل و شیوه آن بسیار شبیه اعداد پهلوی است.
تجار، بازرگانان، بازاریان، و کشاورزان و کسانی که به طریقی با داد و ستد سر و کار داشتند برای اینکه دیگران متوجه حساب و وضع تجاری آنها نشوند این خط را ابداع کردند.
نبود کاغذ، کمبود کاغذ وگرانی کاغذ از دلایل رونق این دست خط در زمان خود بود.
در ثبت محاسبات خط سیاق هیچگاه اشتباه رخ نمیدهد چرا که همیشه در حساب سیاق اشتباه کاملا معلوم و روشن است، از دیگر مزیتهای آن جمع و جور بودن مجموع ارقام محاسباتی است.
نکته جالب در این نوع دست خط نبود عدد صفر است که خود به تنهایی ضریب اشتباهات محاسباتی و نگارشی را از بین میبرد.