بافت قدیم شهرکرمان سالهاست که اسیر توسعه شهری گشته و هر روز بر فرسودگی آن اضافه می‌شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای کرمان، به بلوار جدید شهید سلیمانی "امام حسن (ع) " که می‌روم، رشد قارچ گونه ساختمان‌های چند طبقه شگفت‌آور است.
منطقه‌ای که تا چند سال قبل از ساخت سازدر آن خبری نبودو اکثر زمین‌های آنجا کشاورزی، پسته کار و محل چِرای گوسفندان بود.
با گذشت سه سال این منطقه شهر جدیدی برای خودش شده و تمام امکانات شهری و زیرساخت‌ها با هزینه‌های بالا به آنجا برده شده و هر چند روز ساختمان‌های جدید در حال ساخت است.
آقایی که پیمانکار یک ساختمان ۸ طبقه در اینجا است و با کارگرانش در حالی سروکَله زدن است می‌گوید: در این قسمت از شهر برای من هم عجیب است که چرا اینقدر ساختمان سازی شده و هزینه‌های شهر را افزایش داده است.
او می‌گوید: توسعه بی حد و اندازه شهر کرمان حساب شده نیست و به نظر می‌رسد هر کسی دلش می‌خواهد یه گوشه از شهر را گسترش دهد و این معقول به نظر نمی‌رسد و دستگاه‌های مسئول و نظارتی باید پاسخ و پیگیر این مسئله باشند.
نقشه شهر کرمان را که از گوشی همراهم می‌بینم وضعیت ناجور و ناهماهنگی از شهر جلوه گر است.
مرکزشهرر‌ها شده و اطراف شهر بسیار گسترش پیدا کرده است.
به عمل کار برآید به سخندانی نیست
سری به آرشیو خبرمی زنم و از ۱۵ سال قبل صحبت‌ها و اظهار نظرات مسئولان مربوطه را در مورد جلوگیری از گسترش شهر و توجه به بافت فرسوده و تاریخی پیگیر می‌شوم.
حدود چندین شهردارو مسئول اجرایی آمدند و رفتند و مدام از حمایت از بافت فرسوده و رها شد گفتند، اما اکنون که نگاه می‌کنم تغییر زیادی در این محدوده از شهر احساس نمی‌شود.
همه از" باید‌ها "گفتند و رفتند، اما کار بر روی زمین ماند و اکنون شهر کرمان مانده و هزار و یک مشکل که به هر کجایی آن دست بزنی صدایش در می‌آید.
ویرانه در دل شهر
اگرچه برای بافت فرسوده به خصوصیات و مکان‌هایی در روی کاغذ درج شده است اطلاق می‌شود، اما کسی که به حول و حوش بازار کرمان می‌رود به اطراف انجا نگاهی بکند، نیاز به بررسی و پرس و جو ندارد.
خیابان امام خمینی علی رغم آن همه زرق و برق عمده فروشی‌های معروفش، اما در پشت سرش انبوهی از خانه‌های دارای بافت فرسوده را در دل خود جای داده، خانه‌هایی که یا خالی از سکنه ویا با مستاجر‌های جدید وبیگانه.
هخانه‌های قدیمی، اما زیبا که روزگاری محل زندگی من و تو بود و اتاق‌های بزرگ و تو در تو با حیاط زیبا و بزرگ که جان می‌دهد برای دویدن وبازی.
اما اکنون اصالت فراموش شده آرام آرام فرسوده و متروک شده و ساکنان آن‌ها به جای دیگر رفته و هر روز بر ویرانه گی آن‌ها افزوده می‌شود.
"جان محمد" ساکن یکی از همین خانه‌ها است که هشت سال مستاجره واز اتباع بیگانه.
می‌گوید: خانه قبلی ام کوچک بود و ۵ اتاق داشت، اما اکنون ۷ اتاق دارم هر کدام از بچه‌ها یک اتاق برای خودشان دارند.
می‌پرسم: مگر چند زن داری؟
می‌گوید: یک زن، اما هشت بچه دارم.
به یکی از کوچه‌های خیابان امام که می‌روم آنقدر باریک و تَنگ است که به سختی می‌توان عبور کرد.
برخی خانه‌ها ویران شده و محل اجتماع معتادان.
آقای فرخی از اهالی اینجا که بسیار شاکی است می‌گوید: به اندازه مو‌های َسرَم به اینجا و آنجا رفتم که بیایند واین چند ساختمان را یا خراب کنند یا دیوارکشی تا ما از دست این افراد آسایش داشته باشیم، اما انگار نه انگار.
او اضافه می‌کند:کدام یک از مسئولان استان در این منطقه ساکن هستند، کجایند، گویی به آن‌ها بَر می‌خورد که بیاید و مشکلات را ببینند.
در این کوچه آنچه بیشتر به چشم می‌خورد حضور اتباع بیگانه است.
به انتهای کوچه که میرسم، چندین سُرنگ روی زمین افتاده و دو نفر نیز به دیوار تکیه داده و چُرت می‌زنند.
زیرساخت کامل، اما خلوت
بافت فرسوده و تاریخی شهر کرمان به علت نزدیکی به مراکز خدماتی ارتباطی از زیرساختی کامل برخوردار است و نیاز به سرمایه گذاری بیشتر ندارد و این یک امتیاز بزرگ برای این بخش از شهر است که چنین امکاناتی را داراست.
خانه‌هایی بزرگ که وسعت برخی آن‌ها با حیاطشان به ۱۵۰۰ مترمربع می‌رسد، اما آنچه که درد اور است خلوت بودن این مناطق نسبت به دیگر مناطق شهر است.
آقای رحیمی شهردار منطقه بافت فرسوده و قدیمی کرمان می‌گوید: شهر کرمان ۱۳ هزار هکتار وسعت آن است که جمعیتی حدود ۶۵۰ هزار نفر را در خود جای داده است.
از او پرسیدم به طور میانگین در هر هکتار از بافت فرسوده و تاریخی شهر کرمان چند نفر زندگی می‌کنند؟
می‌گوید: ۵۰ نفر و این خیلی پایین است و از طرفی هزینه‌های اداره امور شهر را هم برای ما بسیار بالا برده است.
در جواب این سوال که علارغم این همه زمین و خانه خالی در دل شهر، چرا شهر کرمان را با هزینه‌های بسیار زیاد توسعه ومناطق جدید ایجاد کرده‌اید، سکوت می‌کند.
میراث فرهنگی و حریم های آن
بخشی از خانه‌هایی که در بافت فرسوده و قدیمی شهری کرمان قرار دارد مالکان آن‌ها برای ساخت و ساز‌های خانه هایشان با موانعی روبرو هستند که یکی از آن‌ها میراث فرهنگی است.
خانم مباشرت که دوخانه در بافت قدیمی کرمان دارد می‌گوید: ۲۵ سال است که خانه هایش را رها کرده وخودش در بخشی دیگر ازشهر زندگی می‌کند.
وی با بیان اینکه بار‌ها و بار‌ها برای ساخت و بازسازی خانه‌هایش اقدام کرده، اما اجازه ساخت نمی‌دهند، می‌گوید: این دو خانه در مجموعه هزار و ۸۰۰ متر زیربنا دارند و بلا استفاده مانده اند.
می‌پرسم چرا؟
جواب می‌دهد که در صَد متری این خانه‌ها یک مسجد است که میراث آن را جز آثار تاریخی قرار داده و هیچ کس در این محله بیش از دو طبقه اجازه ساخت ندارد.
می‌پرسم یعنی تا ۷ و نیم مترارتفاع.
می‌گوید: بله و دراین گرانی فوق العاده روزگار اصلا به صرفه نیست که من این همه هزینه انجام دهم و فقط دو طبقه بسازم.
مسئولین مربوطه آیا حاضر هستند خودشان هم چنین هزینه‌ای انجام دهند آن هم فقط برای دو طبقه ، میراث برای ما خیلی سخت گیری می کند.
البته این مشکلِ تنها این شهروند نیست، بسیاری از مردم به علت حریم‌هایی که میراث برای خودش در نظر گرفته دچار مشکل شده‌اند و حتی در برخی مناطق اجازه بیش از یک طبقه نمی‌دهند و خیلی از خانه‌ها خالی از سکنه و یا رها شده‌اند.
در این زمینه مدیر کل میراث فرهنگی استان می‌گوید: ما باید از بافت قدیم شهر محافظت کنیم و حریم‌هایی هم برای آن در نظر گرفته‌ایم.
آقای فَعالی با تاکید بر اینکه تحریم‌ها به صورت قانون در آمده و کاری هم نمی‌شود کرد، می‌گوید: طبق شرایط در مناطق تعریف‌شده شهر کرمان اجازه ساخت خانه بیش از مقررات به کسی داده نمی‌شود و حتی در برخی مناطق اجازه تعریض هم ندارند.
در همین زمینه برای تشویق مردم و رغبت آن‌ها برای ساخت خانه‌های رها شده شهر، شهرداری کرمان قصد دارد عوارض صدور پروانه بافت تاریخی را رایگان کند و منتظر مجوز تایید شورای شهر است تا حدود ۳۰۰ میلیون تومان به مردم تخفیف دهد و ساخت یک طبقه تشویقی هم به آن‌ها داده می‌شود تا شاید مردم رغبتی برای ساخت وساز‌های خانه‌های فرسوده از خود نشان دهند.
بنا‌های لرزان در کشور
اینکه چه تعداد ساختمان در بافت فرسوده کشور قرار گرفته و دولت چه برنامه‌ای برای آن‌ها دارد، مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری در سفر به کرمان گفت: بیش از دو و نیم میلیون بنای ناپایدار در کشور شناسایی شده که این ساختمان‌ها باید تخریب شوند و البته دولت و شهرداری‌ها به تنهایی توان اجرای آن‌ها را ندارند.
آقای محمد آیینی با اشاره به اینکه بدون محدودیت‌های خاص برای بافت فرسوده ما تسهیلات ۲۰ ساله در نظر گرفتیم که ۱۵۰ میلیون تومان آن بدون بهره است، می‌گوید: تسریع در صدور پروانه و رفع موانع از دیگر اقداماتی است که در نظر گرفته شده است.
او اضافه می‌کند: طبق قانون همه دستگاه‌های کشور موظف هستند ۳۰ درصد از اعتبارات طرح تملک دارایی سرمایه خود را به محلات کم برخوردار اختصاص دادند که متاسفانه این کارضعیف است.
اینکه وسعت بافت فرسوده در استان چند هکتار است، مدیر کل راه و شهرسازی استان می‌گوید: ۲۷۸۴ هکتار و در کرمان حدود ۲۸ درصد مردم در این بافت زندگی می‌کنند و در مجموع ۴۵۵ هزار نفر در بافت فرسوده زندگی می‌کنند؛ و نیاز فوری به ساخت وسازجدید دارند.
نکته
گسترش بی حساب و کتاب شهر کرمان نشان از بی توجهی مسئولین به بافت فرسوده و قدیمی شهر است، مجموعه‌ای که هر روزفرسوده‌تر می‌شود و کسی هم به داد آن نمی‌رسد.
قوانین و حریم‌ها هم همانند زنجیر دست و پای مردم را بسته و با تورم بالای امروز کمتر کسی جرات می‌کند با تراکم پایین در این مناطق به ساخت و ساز بپردازد.
با هزاران خانه‌ای که در بافت فرسوده شهر کرمان قرارگرفته و معطل بازسازی هستند، تسهیل گری امور یکی از اقدامات فوری است که می‌تواند به مردم کمک کند تا خودشان پای کار بیایند و بدون دغدغه و مانع به ساخت وساز اقدام نمایند.
نویسنده: سید امان الله احمدی زاده