عضو کمیسیون آموزش مجلس گفت: در حیطه مدیریت و به کارگیری نیرو هم مانند اقتصاد، نیازمند جراحی بر مبنای شایسته سالاری هستیم.
* مشروح گفتگو:
مجری: چرا گفته می‌شود میل به مهاجرت در بین دانشگاهیان و نخبگان ایرانی رو به فزونی است؟
ویس کرمی: عوامل متعددی در این دخیل هستند که حتما مسئله باید بر اساس پژوهشی جامع بررسی شود که بتوان سخن گفت. ما معمولا برداشت خودمان را بیان می‌کنیم. اگر شما نیرویی تربیت کنید و فکر آینده اش را نکنید که امیدی داشته باشد و نتوانید کار مورد علاقه در زمینه استعدادش را برای شکوفایی اش فراهم کنید به طور طبیعی یک حالت ناامیدی و یا امید کمتر ایجاد می‌شود و اگر جای دیگر جذابیت بیشتری داشته باشد یا بتواند آنجا موثر باشد به طور طبیعی این پدیده اتفاق می‌افتد.
متاسفانه ما برای فارغ التحصیلانمان بعد از دانشگاه فکر اساسی نکردیم یعنی عرضه و تقاضایمان تناسبی در رشته‌ها ندارد و این باعث شده که به طور طبیعی نخبگان ما نمی‌توانند معطل بمانند و به هر دلیل علیرغم میلشان میل به مهاجرت پیدا کنند.
مجری: نکته بدیهی که وجود دارد این است که چرا این طور شده. ما دانشگاه‌هایی را داریم که از فارغ التحصیلانشان یک نفر در کشور باقی مانده است.
سوال مهمان برنامه: مسائلی که در کشور وجود دارد و تحلیل می‌شود این‌ها قابل مهندسی و مهار و مدیریت هستند سوالم این است که واقعا بفرمایید در کمیسیون محترم آموزش و تحقیقات و دستگاه‌های دیگری که در عرصه حکمرانی آموزش عالی و مسائل تعلیم و تربیت و امثال این‌ها نقش دارند آیا خودتان این توان مدیریت و مهار را می‌بینید یا نه؟
ویس کرمی: اگر ما تصمیم‌های بزرگی در حیطه شایسته سالاری و اصلاح بعضی قوانین موجود نگیریم؛ نه. با این توان در وضعیت فعلی یعنی با این قوانین موجود و این مدلی که ما جلو می‌رویم به نظرم خیلی کار سخت است. شما بحث شایسته سالاری را مطرح می‌کنید. اگر کسی در جایگاه تخصصی خودش قرار نگیرد و افرادی دیگر بر اساس شاخصه‌های دیگری در این جایگاه قرار گیرند به طور طبیعی هم رئیس نا امید و سرخورده می‌شود، چون در جایگاه خودش نیست و هم کسانی که تحت امر او هستند.
به نظر بنده نه در استخدام هایمان نه در به کارگیری نیروهایمان و نه در مدیریت هایمان، ما عدالت را به صورت جدی نمی‌بینیم و همانطور که الان صحبت از جراحی اقتصادی می‌شود ما حتما در حیطه‌های مدیریتی هم نیاز به جراحی داریم و باید شایسته سالاری براساس شاخص‌های واقعی و هدفمند را مبنا قرار دهیم.
مجری: اقدام شاخص کمیسیون در این خصوص چیست؟ با توجه به اینکه شما مرتب با وزرا جلسه دارید و این موضوع را در دستورکار دارید و مطمئنا این مسئله، دغدغه همه دلسوزان نظام هست به ویژه نمایندگان محترم و اعضای محترم کمیسیون آموزش و تحقیقات. بفرمایید در دستورکارتان طرحی عملیاتی در نظر گرفته شده است؟ به هرحال ما در حوزه شایسته سالاری در انتصابات هم داریم می‌بینیم و مجلس هم دارد این مسئله را در دولت رصد می‌کند. اگر شایسته سالاری به موقع اتفاق بیفتد و ما اگر بتوانیم از ظرفیت نخبگانمان به درستی استفاده کنیم شاید بتوانیم جلوی خیلی از مهاجرت‌ها را به موقع بگیریم تا سرمایه انسانی ما که موتور محرک ماست به سادگی از کشور خارج نشود.
ویس کرمی: کمیسیون آموزش به نظر من یک جزء کوچک از این مجموعه‌ای است که باید تصمیم گیر باشد. یعنی کمیسیون آموزش نهایتا تصمیم گیر نهایی در این قضیه نیست و البته اثرگذار هست. مثلا در بحث قانون گزینش، گزینش ما یک گزینش تخصص محور نیست. اصلا کلا طبق بعضی آمار‌ها ۱۴ صدم درصد فیلتر می‌کند. در بخش گزینش کشور، یک مقدار بحث ارتقای شاخص های آموزش و کیفیت آموزش و یا شاخص‌هایی که در انتصابات مجموعه‌های آموزشی باید صورت بگیرد، این‌ها مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. من اعتقاد دارم بحث بازنگری اساسی باید در سهمیه‌های موجود انجام شود که به عناوین مختلف، شاخص‌هایی ایجاد می‌شود که لزوما این‌ها به شایسته سالاری نمی‌انجامد.
من احساس می‌کنم خیلی از مشکلاتی کهدر جای دیگر به دنبال حل آن هستیم به همین جا بر می‌گردد. به طور مثال الان در رشته‌هایی الان اصلا بیکار نداریم. از اول یک اهتمامی داشتند که کار پیش برود و یک جا‌هایی هم تقریبا دچار بیکاری و یک جا‌هایی هم دچار بی رغبتی شده است.
مثلا در پزشکی در بعضی تخصص‌ها اصلا ظرفیت آموزش پر نمی‌شود. یعنی بیهوشی، اطفال و طب اورژانس و ... که رشته پایه هستند، پزشکان ما به این سمت نمی‌روند. معلوم است که ما نتوانستیم آن انگیزه را ایجاد کنیم. همین رشته‌هایی که در ده سال پیش رقابت شدیددر آن‌ها وجود داشت.
معلوم است نتوانستیم این کار را انجام دهیم. دانشجوی ما احساس می‌کند در برابر تلاشی که می‌کند نتیجه نمی‌گیرد. یکی بدون تلاش دارای اولویت می‌شود. حالا به انگیزه‌های سیاسی، رابطه‌ای و یا دور زدن قانون و ما اگر با خودمان تعارف نداشته باشیم باید بنشینیم یک جراحی جدی همانطور که در اقتصاد هست در بحث جذب و ارتقاء و به کارگیری نیروی انسانی و در مدیریت هایمان باید انجام دهیم. باید حتما شاخص تعیین کنیم که کار بر اساس سلیقه‌ها نباشد.
مجری: ما هم با شما هم نظریم، اما درخواست و توقع ما از شما به عنوان عضو اثرگذار کمیسیون این است که کمیسیون یک مقدار جدی‌تر ورود کند.
ویس کرمی: مثلا در بحث سهمیه‌های مناطق محروم برای پزشکان، مجلس قانون نوشته، اما واقعا قابل اجرا نیست. می‌گویند یک پزشک باید ۲۲ سال برود در یک شهر محروم بماند. مجلس آمده یک قانون گذاشته روی دلسوزی، اما کارشناسی نیست. ما داریم این‌ها را اصلاح می‌کنیم. در کمیته‌ای که بنده مسئولش هستم تلاش بر این هست که موضوعات را طوری تنظیم کنیم که واقع بینانه باشد.
خدا را شکر ما با وزارت بهداشت به نتیجه هم رسیدیم که به نحوی این قانون را بنویسیم که هم پزشکان رغبت کنند بروند و هم مردم از پزشک محروم نشوند و پزشک هم بتواند آرمان‌ها و آرزو‌هایی که دارد دنبال کند و امید داشته باشد.
ما باید مسئله محور ورود کنیم. ما الان ۳۰ درصد ظرفیت پزشک در مناطق محروم داریم که پر نمی‌شود و کسی نمی‌رود و آن‌هایی هم که رفتند، سری اولشان
که دارند بیرون می‌آیند، آشفتگی دارند که چه باید بکنند.
مجری: دقیقا همین عامل باعث خروج نخبگانمان در این حوزه است. عدد قابل توجهی از پزشکان و پرستاران و رشته‌های مرتبط با علوم پزشکی را که به عنوان متخصص تربیتشان کردیم دارند از کشور می‌روند و در صورتیکه به موقع قوانین بازنگری و تصویب شاید کمک کند، چون واقعا موضوع نگران کننده است. ما که در بسیاری از رشته‌های پزشکی در منطقه حرفی برای گفتن داریم، خدای نکرده روزی را شاهد نباشیم که متخصصانی که خودمان تربیت کردیم، تقدیم همین دور و بر کردیم. بدون هیچ هزینه‌ای متخصصین ما را گرفتند وسرمایه‌های کشور را از دست دادیم.
ویس کرمی: یکی از کار‌هایی که باید بشود همین گفتمانی است که شما زحمت می‌کشید و دنبال می‌کنید. من به نظرم باید گفتمانی بشود که اگر ما فردا صحبت از اصلاح سهمیه کنکور کردیم یک پذیرش و زمینه‌ای ایجاد شو و همین فشاری که داریم می‌آوریم که مجلس ورود پیدا کند در جا‌هایی هم به مجلس فشار وارد شود. مثلا در بحث سهمیه‌ها به شورای انقلاب فرهنگی و به مجلس فشار وارد شود، در استخدام ها، در به کارگیری ها، در مدیریت‌ها و شاخص‌های مدیریت‌ها و. در این حوزه باید یک انقلابی راه بیفتد.
سوال مهمان دیگر: نکته‌ای را می‌خواهم به فرمایش شما اضافه کنم. اولا من همدل با فرمایش شما هستم، اما بحث تاثیرگذاری و بعد و میزانی که هر انسانی در هر موقعیتی که هست وجود دارد خیلی مهم است. من یک مثال ساده از عوامل کاهنده میل به بازگشت به کشور به ایرانیان خارج از کشور بگویم. بحث ساده تایید مدرک تحصیلی شان است. مثلا ۴ سال رفته در آنجا درس خوانده و دو سال طول می‌کشد که مدرکش تایید شود. یا مثلا بحث جذب که شما گفتید یا در مورد پزشکان که می‌فرمایید، این مورد نگران کننده را هم اضافه کنم که اگر میل به مهاجرت در بین پزشکان و پرستاران دارد زیاد می‌شود این خیلی نگران کننده‌تر است نسبت به بقیه به خاطر این که مدرک تحصیلی و مجوز فعالیت این دوستان در بقیه کشور‌ها به این راحتی قابل قبول نیست. یعنی باید دوره‌هایی را بگذرانند تا بتوانند جای دیگر فعالیت کنند. انگار یک بازگشت به عقب سنگین تری دارند نسبت به بقیه مشاغل. آیا در تصمیم گیری و در فضایی که در مجلس ایران حاکم است، در تصمیم گیری شورایی، درگرفتن مشورت از متخصصان بیرون از مجلس، چقدر به آن اهتمام ورزی شده و چقدر برای این موضوع هزینه شده است؟
ویس کرمی: به عنوان یک مسئله کلی نمی‌شود قضاوت کرد. در مسائل مختلف متفاوت است یک جا‌هایی بستگی به کمیسیون و بستگی به اراده آن گروهی که پیگیر هستند، کار‌های کارشناسی خوبی می‌شود و یک جا‌هایی هم نه. واقعا اعتراف می‌کنیم، وقتی می‌آیند در صحنه نپختگی اش را خود ما اذعان و باور داریم.