برنامه «چراغداران» رادیو فرهنگ سه شنبه دهم خرداد بخش هایی از سرگذشت و فعالیت های حکیم خیام نیشابوری را روایت می کند.
عمر خیام در سدهٔ پنجم هجری قمری در نیشابور به دنیا آمد. فقه را در میان‌سالی در محضر امام موفق نیشابوری آموخت؛، حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت و ستاره‌شناسی را فرا گرفت.
سال ۴۴۹ (هجری قمری) زیر پوشش و سرپرستی ابوطاهر، قاضی‌القضات سمرقند، کتابی دربارهٔ معادله‌های درجهٔ سوم به زبان عربی نوشت با عنوان رساله فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله و از آن‌جا که با خواجه نظام‌الملک طوسی رابطه‌ای نیکو داشت، این کتاب را پس از نگارش به خواجه تقدیم کرد.
پس از این دوران خیام به دعوت پادشاه جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی و وزیرش نظام الملک به اصفهان رفت تا سرپرستی رصدخانهٔ اصفهان را به‌عهده گیرد. او هجده سال در آن‌جا مقیم شد.
در همین سال‌ها (۴۵۶) خیام مهم‌ترین و تأثیرگذارترین اثر ریاضی خود را با نام رساله «فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس» را نوشت. خیام آثار علمی و ادبی بسیاری را در زمینه ریاضیات، فلسفه، نجوم، فیزیک، جغرافیا، تاریخ، موسیقی و... تألیف کرده است.
در جهان خیام به عنوان یک شاعر، ریاضیدان و اخترشناس شناخته شده است. هرچند که اوج شناخت جهان از خیام را می‌توان پس از ترجمه شعر‌های وی به وسیله ادوارد فیتزجرالد دانست.
مرگ خیام را میان سال‌های ۵۱۷–۵۲۰ هجری قمری می‌دانند که در نیشابور رخ داد. آرامگاه وی هم‌اکنون در شهر نیشابور، در باغی که آرامگاه امامزاده محروق در آن واقع است قرار دارد.