مقابله با باکتری‌های مقاوم بیمارستانی با نانوذرات حاصل از گیاه خرفه
محققان کشورمان در تحقیقی جدید که در حوزه تولید نانوذرات و استفاده از آن‌ها جهت مقابله با باکتری‌های مقاوم بیمارستانی انجام داده‌اند، گیاه دارویی خرفه را به‌عنوان یک واسط مناسب برای تولید چنین موادی معرفی کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، عفونت‌های بیمارستانی یکی از مهم‌ترین مشـکلات سلامت در نقاط مختلف دنیا به‌حساب می‌آیند. باکتری‌هایی که موجب بروز عفونت‌های بیمارسـتانی می‌شوند، گونه‌های متنوعی دارند و برخی از آن‌ها شامل اســتافیلوکوکوس اورئــوس، اســتافیلوکوکوس اپیدرمایــدیس، اشیریشــیا کلای، ســودوموناس آئروژینــوزا و انتروباکتر هسـتند. ایـن باکتری‌ها بـا سازوکار‌های مختلفی ازجمله دارا بـودن ژن‌های مقاومـت بـه آنتی‌بیوتیک، بیوفیلم و پمپ افلاکـس می‌توانند سـبب بـروز عفونت‌های بیمارستانی شوند. ازآنجاکه این باکتری‌ها توانایی بالقوه‌ای در مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها داشته و به‌راحتی در محیط اطراف باقی می‌مانند، بنابراین در بروز بیماری و مرگ‌ومیر در افراد مستعد نقشی ویژه دارند.
بنا بر گفته متخصصان، تاکنون تلاش‌های علمی متعدد و قابل توجهی برای مقابله با این عفونت‌ها انجام گرفته است. ازجمله این تلاش‌ها می‌توان به استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها اشـاره کـرد کـه از دیربـاز جهـت مقابلـه بـا عفونت‌ها و بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. امـروزه و بـا پیشرفت جوامع بشری، برخی داروهـای شـیمیایی جـایگزین گیاهـان دارویی شده‌اند که البته مشکلات عدیده‌ای از قبیـل مقاومـت چشمگیر میکروارگانیسم‌ها و کاهش تأثیر آن‌ها در اثر اسـتفاده پی‌درپی را با خود به همراه داشته‌اند. این در حالی است که در مقایسه با دارو‌های سنتتیک و صنعتی، گیاهان دارویی به دلیل عوارض جانبی کمتر و همچنین قیمت مناسب‌تر، توجیه بهتری برای استفاده دارند. ضمناً نانوذرات نیز این روز‌ها آوازه قابل توجهی در مقابله با عفونت‌های مقاوم پیدا کرده‌اند.
در این زمینه، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن اقدام به انجام تحقیقی کرده‌اند که در آن سعی شده نانوذرات نقره به کمک عصاره آبی گیاه دارویی خرفه، سنتز شوند و سپس تأثیر ضد میکروبی و آنتی‌اکسیدانی آن علیه باکتری‌های مختلف سنجیده شده است.
آن‌ها ابتدا محلول عصاره آبی گیاه خرفه را به محلول نیترات نقره اضافه کرده و از عصاره به‌عنوان عامل کاهنده و پایدارکننده نانوذرات استفاده کردند. سپس تأثیر پارامتر‌های مؤثر جهت بهینه‌سازی نانوذرات نقره را به‌وسیله تکنیک‌های متفاوت علمی ارزیابی کردند.
نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان داد که نانوذرات نقره سنتز شده با گیاه خرفه خاصیت ضد باکتریایی و ضداکسیدانی بسیار مناسبی دارند؛ بنابراین اصطلاحاً فیتوسنتز نانوذرات می‌تواند گزینه مناسبی در جهت درمان بیماری‌های عفونی ناشی از باکتری‌های گرم منفی باشد.
دراین‌باره، سیمین نبی زاده، محقق گروه زیست‌شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن و دیگر همکارانش در این تحقیق اظهار کرده‌اند: «نتایج ما حاکی از تأثیر pH قلیایی و همچنین غلظت نمک نقره بر کیفیت نانوذرات سنتز شده بود».
به گفته آن‌ها، «همچنین نتایج تست ضدمیکروبی نشان داد باکتری‌های گرم منفی، حساسیت قابل توجهی به نانوذرات سنتزی نشان دادند، درحالی‌که باکتری استافیلوکوکوس اورئوس بیشترین مقاومت را به این نانوذرات داشت. به‌علاوه، خاصیت ضداکسیدانی نیز علیه سویه‌های باکتری گرم منفی مشاهده شد».
طبق این یافته‌ها، ازآنجاکه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها با عوارض زیادی همراه است، این نانوذرات قادرند جایگزین قابل قبولی برای دارو‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها باشند.
به اعتقاد نبی زاده و همکارانش، «تکنیک به کار گرفته شده در این تحقیق جهت ساخت نانو ذرات نقره از عصاره آبی گیاه دارویی خرفه به دلیل به‌کارگیری منابع زیست‌محیطی کم مخاطره، مزایای متعددی دارد. این روش، یک تکنیک سبز و بیولوژیک به‌حساب آمده و با خصوصیاتی، چون زیست سازگاری مناسب، ارزان‌قیمت بودن، عدم حضور حلال‌های سمی و فعالیت ضد میکروبی اجازه می‌دهد تا در ابعاد کلان تجاری و صنعتی به کار گرفته شود».
از یافته‌های تحقیقاتی فوق یک مقاله فنی و علمی پژوهشی تهیه شده است که توسط فصلنامه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پزشکی تهران منتشر شده است.