به گفته مسئولان دستگاه قضا، کاهش جمعیت کیفری و محکومان زندان‌ها، بر اساس سند تحول قضایی از اولویت‌های قوه قضائیه است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، رئیس قوه قضائیه در این باره بر استفاده از توانایی افرادی که ضرورتی به زندان رفتن آنان نیست تاکید دارد. معاون اول قوه قضائیه نیز با اشاره به راهکار‌هایی که قانون گذار برای جلوگیری از حبس افراد در نظر گرفته است می‌گوید: آزادی مشروط، مجازات‌های جایگزین حبس، تعلیق مجازات و ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری برای افرادی که تحمل حبس ندارند از جمله این راهکارهاست.
بر اساس راهبرد قوه قضائیه در خصوص کاهش جمعیت کیفری، مدتی است که از مجازات‌های جایگزین حبس برای محکومان واجد شرایط استفاده می‌شود.
رئیس سازمان زندان‌ها در این باره می‌گوید: در سال ۱۴۰۰، در مجموع ۱۰۴ رأی جایگزین حبس صادر شده که نسبت به سال ۹۹، سیزده و هشت دهم درصد رشد داشته است.
برخی قضات هم بر اساس قانون و با توجه به نوع جرم و شخصیت مجرم، از مجازات‌های جایگزین حبس استفاده می‌کنند که از جمله آن محکومیت یک مجرم به خدمات عام المنفعه به میزان ۵۵۰ ساعت (روزانه شش ساعت کار در اورژانس یکی از بیمارستان‌های دولتی) است.
این احکام راهکاری است برای اصلاح محکومانی که دارای سوء سابقه کیفری نیستند تا با زندان نرفتن فرد، خانواده او هم از آسیب‌های اجتماعی دور باشد.
یکی از محکومان در این باره می‌گوید: به جای سه ماه حبس، به پاکسازی یکی از پارک‌های جنگلی به مدت دو ماه محکوم شده است.
محکوم دیگر نیز به جای حبس، به تبلیغات به نفع اسلام در فضای مجازی و خواندن کتاب زندگی نامه شهید مطهری محکوم شده است.
قاضی غضنفرنژاد رئیس دادگاه شهرستان بختگان استان فارس درباره محکومیت تعدادی از محکومان حوزه محیط زیست می‌گوید: این محکومان به جای رفتن به زندان، به خریداری یک دوربین تله شکاری محکوم شدند که با فیلم برداری از شکارچی ها، این افراد شناسایی و احضار شوند.
بر اساس سند تحول قضایی، ایجاد سامانه اطلاعات نهاد‌های ارفاقی برای مشخص شدن آمار استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس، از جمله راهکار‌های کاهش جمعیت کیفری است که باید تا پایان خرداد عملیاتی شود.