وصله‌های ناجور در حاشیه شهر

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای کرمان، می‌گوید دلم میخواست جای بزرگتری زندگی کنم، مثل دیگران، مگر من با اونا چه فرقی داشتم.

از روستا خسته شده بودم، همه چیزش تکرار و تکرار، حتی آسمانش هم برایم کوچک شده بود، تا جایی که از خانه پدری هم بدم می‌آمد.

نامش "ثریا" است، خواستگار که برایش آمد، تصمیم می‌گیرد به کرمان بیاید بدون مشورت وهر گونه پشتوانه و البته به قول خودش چشم بسته.

پس از سه سال رویاهایش او را به منطقه‌ای در حاشیه شهر کرمان کشاند، شوهرش بیکار و معتاد و خودش هم تازه اعتیاد را ترک کرده است.

دو اتاق که با آجر روی این آلونک را روی هم کرده اند، او یا نمی‌دانست یا نمی‌خواست بداند که در شهر بزرگ زندگی کردن، مستلزم داشتن درآمد و پرداخت هزینه‌های سرسام آور آن است.

حالا او مانده و آرزوهایش، نَه روی برگشت دارد و نَه...
"ثریا" که در آسمان رویا پردازی می‌کرد همان داشته‌های روستایی خودش را هم از دست داد و به دنبال نداشته‌های رفت که به ناکجا آباد ختم شد.
آنهم در حاشیه یک منطقه در کرمان که نه امکانات شهر را دارد و نه شبیه همان روستای پدریش که از آن بیزار بود.
اینجا "ثریاهای" زیادی زندگی می‌کنند که حال روزشان همه شبیه به هم است.


شهرک صنعتی


اینجا قرار بود مرکز صنعت و توسعه شهر کرمان باشد و برخی نیاز‌های شهر در این منطقه تولید و روانه بازار شود.

اما ۳۰۰ متر جلوتر که بروید دیگر خبری از صنعت و مناسب با نام آن به چشم نمی‌خورد.

خیابان‌هایی کج، ناقص و ناهموار، کوچه‌هایی که هرکس طبق میلش آن را کشیده، تَنگ و سخت گذر.

ساعت ۱۴ و سی دقیقه است وسه جوان در یک دورهمی در زیر یک درخت نشسته اند و در حال پُک زدن به پریان.
آنقدر سرگرم و شاید بی خیال که حتی ایستادن من را هم در کنار خودشان متوجه نشدند.

یکی شان نگاهی می‌کند و می‌گوید: چی می‌خوای عمو؟
هر نوع جنسی دارم.
نفر بعدی می‌گوید:شاید اتاق میخوای برای کرایه؟
مستاجری؟ چند تا اتاق خوب دارم.

آن‌ها دنبال مستآجر هستند من دنبال صاحب خانه‌های اینجا که چگونه در این منطقه ساکن شده‌اند و خانه ساخته‌اند.
کنارشان می‌نشینم، می‌گویم و می‌گویند.
این گفتگو‌ها تا ۵ عصر طول میکشد، در این مدت دوبار زغال قلیان عوض و حدود یک بسته سیگار هم دور میشه و به هوا می‌رود.

اما آنچه به دست می‌آید شامل موارد زیر است.

افراد اینجا از استان کرمان و قومیت‌های مختلف کشور هستند که ساکن اینجا شده اند، هم مجرد وهم متاهل.
جمعیت آن‌ها حدود شش هزار نفر میشودو اکثر آن‌ها مشاغل کاذب دارند.

خانواده‌های این افراد پر جمعیت است .

حدود ۵۰ درصد ان‌ها از خدمات آب و برق و گاز کاملا رایگان استفاده می‌کنند.

تمام زمین‌های این منطقه کشاورزی و منابع طبیعی بوده که توسط مردم گرفته شده است.

ابتدا دو اتاق در زمین می‌سازند و چند سال بعد حکم مالکیت برای آن‌ها دارد.

ساخت ساز‌های اینجا همه شبانه، غیراصولی و حتی بدون مجوز است.

وصله‌های ناجور بر پیکر شهر

افزایش سریع شهرنشینی بدون همراهی رشد و توسعه شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی شهر‌ها را با مشکلات و حواشی متعدد مواجه کرده است که یکی از آن‌ها شکل گیری محلات حاشیه نشین است.
ظهور این مجموعه‌ها که وصله‌های ناجور نامیده می‌شوند به علت استقرار تعداد زیادی از افراد و نبود خدمات شهری و کیفیت پایین زندگی شهر‌ها را به چالش کشیده است.
خانم محمدی کارشناسی جامعه شناسی استان می‌گوید: تحقیقات نشان می‌دهد که مهمترین عوامل ایجاد گسترش این محلات در شهر کرمان، مهاجرت از محیط‌های کوچک روستایی است که خود ناشی از جاذبه‌های اقتصادی شهر‌های بزرگ است، مثل دسترسی به شغل بهتر و افزایش درآمد زایی.
وی می‌گوید:، اما آنچه به عنوان دافعه‌های اقتصادی شهر‌های کوچک و روستا‌ها می‌توان ذکر کرد، شامل: درآمد کم، امکانات کمتر، پایین بودن ارزش کار، خشکسالی‌های پی در پی، فراهم نبودن زمینه برای پیشرفت و فقرفرهنگی است.


این کارشناس اضافه می‌کند: این مناطق اطراف شهر قابلیت بالایی برای انواع آسیب‌ها و مسائل اجتماعی دارند و در مجموع ناهنجاری‌های حاشیه‌نشینان شامل: آلودگی محیط زیست و، بهداشت، اشتغال آن‌ها در مشاغل کاذب، افزایش جرم و جلوه‌های زشتی که ساخت و ساز‌های غیرمجاز وغیر اصولی به شهر می‌دهند.

مناطق حاشیه نشین شهر کرمان

کرمان در کنار شهر‌های بزرگی مثل:تهران، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و لرستان جزو شهر‌های با درگیری بالا درزمینه حاشیه‌نشینی است.
حاجی زاده مدیرکل راه و شهرسازی استان می‌گوید: کرمان در چهار نقطه درگیر محلات ناکارآمدی شهری است که شامل:منطقه فیروزآباد، شرف آباد، الله آباد و شهرک صنعتی است و در مجموع در این مناطق ۱۹ محله شناسایی شده که محدوده آن‌ها نیز تعیین شده است.

وی می‌گوید: مناطق مورد نظر برخی از آن‌ها از لحاظ قانونی جز محدوده شهر محسوب نمی‌شوند، اما چسبیده به شهر هستند و انبوهی از مهاجران دیگر مناطق در آن جمع شده اند.
وی اضافه می‌کند: برای جلوگیری از تشکیل محلات ناکارآمد شهری عزم وهمکاری همه دستگاه‌های مسئولیت دار را می‌طلبد و این محلات در طی ۲۰ سال گذشته به تدریج شکل گرفته‌اند و هزینه‌های زیادی هم برای شهر ایجاد می‌کنند.
مدیرکل راه و شهرسازی استان تاکید می‌کند: در یک سال گذشته ۱۰۳ مورد در این مناطق را رفع تصرف کرده ایم که مساحت آن‌ها حدود ۱۳۰ هکتار می‌شود و ارزش ریالی آن‌ها ۷ هزار میلیارد ریال می‌شود.


نظارت بر زمین‌های دولتی


زمین‌های تصرف شده توسط حاشیه‌نشینان یا دولتی هستند یا با تغییر کاربری شکل گرفته است، این را آقای تیموری کارشناس دادگستری استان می‌گوید و تاکید می‌کند: دستگاه‌های دولتی که مسئولیت حفاظت از زمین‌ها را دارند باید پایش بیشتری نسبت به اموال دولت داشته باشند و اجازه ندهند برخی سودجویان به راحتی زمین‌ها را تصرف کنند.

وی می‌گوید: از هشتاد هکتاری که در چند ماه گذشته رفع تصرف کرده ایم بخشی از آن مربوط به تغییر کاربری است که زمین‌های کشاورزی را قطعه قطعه کرده و با ساخت دو اتاق در آن قصد سکونت و مالکیت دارند که اجازه این کار با آن‌ها نشده است.
ازوی در مورد کمربند سبزی که قرار بود در ۱۰ سال گذشته برای کنترل شهر کرمان برای جلوگیری از حاشیه نشینی اجرا شود، پرسیدم؟
می‌گوید: در مجموع ۱۵ درصد این کار اجرا شده، اما از آنجایی که کرمان شهری کم آب است واین کمربند نیاز به تامین آب دارد، اجرای آن عملی نشد.
اما با ایجاد دیوار‌های بِتونی و حَفر خَندق تا حدودی در برخی مناطق توانستیم از گسترش شهر جلوگیری کنیم.

پیشنهاد

کارشناسان می‌گویند: یکی از بهترین و موثرترین روش‌ها برای جلوگیری از تشکیل محلات ناکارآمد (حاشیه‌نشین) تقویت جوامع بومی و به خصوص روستا‌ها است.
آنگونه که از جمعیت ساکنان این مناطق مشخص است اکثرآن‌ها از روستا‌های دیگر شهر‌ها به اینجا روی آورده و ساکن شده اند.

درصورتی که مشاغل خُرد روستایی و اقتصاد آن‌ها تقویت و تثبیت مهاجرت صورت گیرد، ما شاهد مهاجرت معکوس نیز خواهیم بود و هرساله شاهد تصرف اراضی وتغییر کاربری شهر‌ها نخواهیم بود.

جدای ازهزینه‌های که این کار برای مردم ودولت دارد، خود مردم هم که مبادرت به این کار می‌کنند، باید داشته‌های خود را حفظ و آن را تقویت کنند و در پی نداشته‌هایی که شاید هرگز با آن نرسند، نباشند.
نویسنده: سید امان الله احمدی زاده