متاسفانه این روزها کام تولیدکنندگان عسل به‌علت مشکلات مانند استفاده کشاورزان از سموم آفت کش ،ریزگردها، خشکسالی، ورود عسل‌های تقلبی به بازار و نبود زیرساخت های تولید و عرضه تلخ‌تر از همیشه شده است.
تعداد قابل توجهی از اهالی کهگیلویه و بویراحمد در صنعت زنبورداری در حال فعالیت هستند، بنابراین بخشی از پایه‌های اقتصادی این خانواده‌ها بر میزان درآمد در این حوزه بستگی دارد، اگر حمایت لازم از این قشر در شرایط خشکسالی و بلایای طبیعی صورت نگیرد، قطعا با مشکلات فراوانی مواجه خواهند شد.
آقای عزیزی معاون امور دامی جهاد کشاورزی استان در خصوص میزان سرمایه مورد نیاز برای تولید عسل می‌گوید؛ حدود یکصد میلیون تومان برای ۵۰ کلونی سرمایه نیاز است و متقاضیان می‌توانند به مراکز آموزش سازمان جهاد کشاورزی و همچنین کارشناسان مراکز خدمات کشاورزی مراجعه کنند.
وی با اشاره به تعداد زنبورداران و همچنین کلونی‌های زنبور عسل در استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: زنبورداران فعال استان بالغ بر ۳ هزار نفر هستند و تعداد کلونی زنبور عسل ۳۵۰ هزار عدد است.
این مسئول با بیان اینکه میزان تولید سالانه عسل بیش از ۲ هزار تن است گفت: حدود نیمی از این مقدار در بازار‌های استان و نیم دیگر به استانها و خارج از کشور صادر می‌شود و در صورتی که مشکل بسته‌بندی و فرآوری حل شود می‌توانیم عسل را به خارج از کشور صادر کنیم. ضمن اینکه سرانه مصرف عسل هر فرد در سال یک کیلو است.
این افراد نیمی از سال را در مناطق قشلاقی استان‌های فارس، بوشهر و خوزستان و نیمی دیگر را در بویراحمد، دنا ("کاکان"، "آب نهر"، "کوه گل"، " سی سخت"، "شبلیز"، "دشت روم "، "سقاوه"، "مارگون "و "مداب ") مستقر می‌شوند.
گلایه‌های زنبورداران استان
یک پرورش دهنده زنبور عسل در دهستان "کاکان "بویراحمد برداشت عسل پارسال هنوز روی دستم مانده و خرده فروشی می‌کنم مشتری نیست و من مشکل مالی دارم.
حدیث درفشی با بیان اینکه برداشت عسل بهاره از روز‌های آینده شروع می‌شود افزود: پارسال در همین مرحله حدود ۵۰۰ کیلو گرم عسل مرغوب تهیه کردم که تنها بخشی از آنرا فروختم.
وی با بیان اینکه مشکل اغلب زنبورداران تقریبا یکی است اظهار داشت: مشتری برای خرید نیست، چند مورد خرده فروشی داشتم، این مشکل مرا حل نمی‌کند.
وی از هزینه‌های بالای حمل و نقل در موقع ییلاق و قشلاق، گرانی کندو، موم و بالا بودن قیمت شکر و سایر ابزار‌ها گلایه داشت.
به گفته حدیث درفشی، نرخ عسل نسبت به سایر کالا‌ها پایین است، اما مشتری قیمت ۲۰۰ هزارتومان برای هر کیلو را که قیمت سال گذشته است، پیشنهاد می‌کند.
او اضافه کرد:در استان کهکیلویه و بویراحمد خریدار کلان وجود ندارد، به صورت خرده فروش مشتری داریم که مقرون به صرفه نیست.
حدیث درفشی قیمت هر عدد " کندوی " بدن زنبور این حشره را ۳۰۰هزار تومان، طبق ۲۲۰ هزار تومان و" قاب " را ۲۰ هزار تومان ذکر کرد و گفت: موم و شکررا از قرار کیلویی ۱۲۰ هزار تومان و ۲۴ هزار تومان خرید می‌کنم تازه هزینه‌های سیم، استراکتور و سایر هزینه‌ها هم سربه فلک کشیده است.
وی با بیان اینکه بسیاری از باغداران با قراردادن زنبور در باغ هایشان مخالفت می‌کنند گفت: این در حالی است که وجود زنبور در باغ موج افزایش گرده افشانی و انتشار گرده و به تبع آن افزایش تولید محصول می‌شود.
حدیث درفشی از دیگر مشکلات این قشر را ریزگردها عنوان کرد و گفت: بسیاری از زنبور‌ها به دلیل گردوغبار و غلظت بالای آن در مسیر برگشت با مشکل مواجه می‌شوند و یا دیگر به کندو برنمی گردند.
وی اضافه کرد: در سال‌های اخیر برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند که امواج دکل‌های ایرانسل و همراه اول نیز برای بسیاری از کندو‌ها ایجاد مشکل کرده است.
سمی که شیرینی عسل را به کام زنبورداران تلخ کرد
حدیث درفشی با گلایه و حسرت در حالی که به زنبور‌های مرده در کنار کندو‌ها اشاره می‌کند این جمله را (سمی که شیرینی عسل را به کام زنبورداران تلخ کرد) بیان می‌کند و می‌گوید: استفاده از آفت کش‌ها و سموم کشاورزی نامرغوب و خطرناک در سال‌های اخیر موجب شده تا هر ساله زنبورداران متحمل زیان‌های مادی بسیاری شوند، از طرفی هم باقی ماندن این سموم در محصولات عسل و سایر فرآورده‌های کشاورزی موجب شده تا محصول غذایی ناسالمی به مصرف کنندگان عرضه شود.
وی می‌گوید: با این حال علی‌رغم اینکه به نقش زنبور عسل در گرده افشانی و تولید محصول با کیفیت آن چنان توجه نمی‌شود حتی برخی کشاورزان نگاه منفی به حضور زنبور عسل در مزارع و باغات خود نیز دارند و گاهی حتی با به‌کارگیری سموم مختلف آفت کش و قارچ‌کش خواسته یا ناخواسته این حشرات ارزشمند را از بین می‌برند که نمونه بارز این اتفاق در چندین منطقه کهگیلویه روی داده است.
درفشی می‌گوید: متاسفانه این سموم زیر نظر جهاد کشاورزی در حالی در مراکز عرضه و فروش سموم توزیع شده است که اثرات آن‌ها در جانداران به خصوص دام‌ها و حشرات مورد آزمایش قرار نگرفته است.
وی از کشاورزان خواست تا به اصول کشاورزی و زمان و مکان آن دقت کنند و اگر در صدد سم پاشی هستند در صورت وجود زنبورستان در اطراف صاحبان این کندو‌ها را از اقدام خود مطلع کنند.
روح الله فلاحت کارشناس امور دام هم می‌گوید: براساس بررسی‌های انجام شده به دلیل آنکه از سمومی مانند «فیبرونیل»، «سایپرمترین»، «دلتا مترین» و «فن والریت» در سمپاشی مزارع کشاورزی به خصوص مزارع یونجه استفاده شده است زنبورستان‌هایی که در جوار این مزارع بودند همگی دچار تلفات سنگینی شده اند.
عسل‌های تقلبی بلای جان کندوداران
این روزها یکی از گلایه‌های اصلی زنبورداران واقعی ورود عسل‌های تقلبی و با کیفیت پایین به بازار است، عموما بسیاری از افراد نمی‌توانند عسل تقلبی را از عسل ارگانیک و طبیعی تشخیص دهند و این کار زمینه سودجویی را برای عده‌ای فراهم می‌کند، ورود عسل‌های تقلبی به بازار به تولیدکنندگان واقعی در این حوزه آسیب می‌رساند.
نبود استاندارد‌های لازم در تولید عسل، نبود نظارت بر عرضه عسل‌های تقلبی، نبود نظارت کافی بر قیمت‌گذاری عسل، خام فروشی عسل، نبود کارخانه‌های فرآوری و بسته‌بندی عسل، نبود آزمایشگاه مجهز برای تشخیص بیماری‌ها و آفات زنبورعسل، نبود بازار فروش مناسب و نبود آزمایشگاه‌های پیشرفته برای تشخیص عسل طبیعی از تقلبی از جمله مشکلات زنبورداران در کهگیلویه و بویراحمد است.
ژل رویال یکی از فرآورده‌های زنبور عسل در کهگیلویه و بویراحمد است، باتوجه به اینکه ژل رویال کاربرد‌های بسیاری در حوزه پزشکی و درمانی دارد، توجه به این ظرفیت می‌تواند برای کشور ارزآوری به‌همراه داشته باشد و فعالان این حوزه نیز درآمد خوبی از طریق تولید این ماده کسب کنند.
قطعا خشکسالی شدید در سال‌های اخیر و امسال و کاهش پوشش گیاهی در مراتع، تولید عسل را در کهگیلویه و بویراحمد با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد، بنابراین نیاز است که مسئولان برای حل مشکلات این قشر چاره‌اندیشی کنند.
نبود زیرساخت‌های زنبورداری در استان
معاون پیشین امور دام جهاد سازندگی کهکیلویه وبویراحمد گفت: به علت نبود صنایع تبدیلی و نبود کارخانه بسته بندی عسل، زنبورداران استان برای فروش محصول خود با مشکل مواجه هستند.
مهندس جعفر طالبیان پور افزود::باید برای بازاریابی و یا صادرات عسل در سطح کشوربه صورت کلان فکری شود تا زنبورداران استان متحمل ضرر نشوند.
او افزود: پیشتر چند نفر برای راه اندازی صنایع تبدیلی و کارگاه بسته بندی عسل به این معاونت مراجعه کردند، اما پیگیری نکردند تا وام برای آن‌ها تصویب شود.
این مسئول به مشکلات پیش‌روی تولید عسل در استان اشاره کرد و افزود: برای بسته‌بندی عسل در استان صنایع مجهز و کارخانه بزرگ بسته‌بندی و فرآوری وجود ندارد و این موضوع از مشکلات جدی تولید عسل است.
طالبیان پور با بیان اینکه زنبورداری امکانات پیشرفته چندانی لازم ندارد و تنها کندوسازی و طبق‌سازی است، عنوان کرد: خروج از بحث تک محصولی بودن و سوق دادن زنبورداران به سوی سایر تولیدات و فرآورده‌ها از برنامه‌های معاونت بهبود تولیدات دامی است.
ایمانی رئیس اتحادیه زنبورداران استان بیان کرد: کیفیت عسل تولیدی باید در آزمایشگاه‌های پیشرفته و توسط سازمان استاندارد سنجیده شود، متاسفانه یکی از معضلات و مشکلات کنونی برای تولیدکنندگان واقعی عسل، ورود عسل تقلبی و با کیفیت پایین به بازار است، این مسئله موجب متضرر شدن این تولیدکنندگان می‌شود، بنابراین نیاز است استانداردسازی اجباری عسل در اولویت قرار بگیرد.
عسل تقلبی متهم اصلی تلخی بازار عسل، اعتماد حلقه گمشده خرید عسل
کیهان ایمانی با بیان اینکه وجود یک ملکه اصیل و خوب یکی از عوامل اصلی در تهیه یک عسل مرغوب و با کیفیت است، گفت: همچنین این ملکه در افزایش تولید نیز تاثیرگذار خواهد بود، در حال حاضر واردات ملکه زنبور عسل به کشور ممنوع است، اما یکسری از افراد بدون در نظر گرفتن مسائل فنی در تولید ملکه زنبور عسل، اقدام به واردات ملکه تقلبی و یا تولید آن در داخل کشور می‌کنند.
وی گفت: واردات ملکه زنبور عسل تقلبی و بی‌کیفیت مشکلات بسیاری را برای زنبورداران پدید آورده است و هیچ نظارتی برای محدود کردن تولید و واردات این ملکه‌های بی‌شناسنامه وجود ندارد، وجود این ملکه‌های تقلبی باعث افزایش بیماری و تلفات در زنبورستان‌ها نیز می‌شود.
ایمانی با بیان اینکه حمایت چندانی از زنبورداران صورت نمی‌گیرد، گفت: امروز زنبورداران مشکلی برای تولید ندارند، بلکه مشکل اصلی در فروش محصول است، عسل تولیدی در استان کیفیت بالایی دارد و می‌توان گفت این استان یکی از قطب‌های تولید عسل و سایرفرآورده‌های زنبور است.
وی افزود: بیمه‌گذار تنها کلونی‌های زنبور عسل را بیمه می‌کند و فرد پرورش‌دهنده زنبور عسل شامل بیمه نمی‌شود و بنابراین زنبوردار هیچ پشتوانه خاصی ندارد، شاهدیم که اکثر ارگان‌ها و نهاد‌های حمایتی برای ایجاد اشتغال، برای پرورش زنبور عسل تسهیلات پرداخت می‌کنند، اما نهاد‌های متولی بحث بیمه زنبوردار را نادیده می‌گیرند.
حدیث درفشی که دارای ۶۰ کندوی عسل است با اشاره به آسیب خشکسالی به کلونی‌های زنبور عسل، گفت: این مسئله موجب کاهش تولید عسل و ریزش ۴۰ درصدی کلونی‌های زنبور عسل شده است.
درفشی با تاکید بر اینکه قیمت‌گذاری عسل باید بر اساس کیفیت عسل صورت بگیرد، توضیح داد: برای تشخیص عسل ارگانیک و طبیعی از عسل تقلبی نیازمند آزمایشگاه با تجهیزات بسیار پیشرفته در استان هستیم، اما متاسفانه این آزمایشگاه در استان وجود ندارد تا بتوان عسل با شاخص‌های استاندارد را از عسل تقلبی تشخیص داد.
رضا وفانژاد که دارای بیش از یکصد کندوی عسل است می‌گوید: برخی از افراد در فرآیند تولید عسل از دارو و یا مواد افزودنی غیرمجاز استفاده می‌کنند که این موارد در آزمایشگاه‌های عادی قابل تشخیص نیست، این افراد عسل تقلبی را در فضای مجازی و فروشگاه‌های نامعتبر به‌فروش می‌رسانند.
رئیس اتحادیه زنبورداران استان با تاکید بر اینکه باید استاندارد تولید عسل اجباری و بر این کار نظارت صورت بگیرد، بیان کرد: زنبورداران واقعی در سخت‌ترین شرایط در کنار کندو‌های عسل ساکن هستند تا عسل را با کیفیت بالا تولید و به بازار عرضه کنند، اما برخی از افراد در این حوزه دست به سودجویی می‌زنند و عسل تقلبی را با اسانس و مواد افزودنی غیرمجاز وارد بازار می‌کنند، این مسئله موجب آسیب به تولیدکننده واقعی می‌شود.
اقای حکمتی ساکن دهدشت که دارای ۲۰۰ کندوی عسل است می‌گوید: عسل تولیدی در استان به‌علت شرایط آب و هوایی از کشور‌های خارجی نیز متقاضی دارد، اما متاسفانه برخی متقلبان باعث ایجاد آسیب به تولیدکننده واقعی شده‌اند، دولت باید از این قشر حمایت کند.
وی در ادامه با اشاره به نکاتی در خصوص نحوه نگهداری عسل و تشخیص عسل ارگانیک از تقلبی، گفت: عسل به‌هیچ عنوان نباید در معرض نور افتاب قرار بگیرد، همچنین عسل اگر در ظروف پلاستیکی نگهداری شود حالت اسیدی پیدا می‌کند و به جای درمان باعث ایجاد بیماری‌هایی از جمله سرطان در فرد خواهد شد.
وی افزود: عسل ارگانیک عموما رسوب می‌شود، برخی برای اینکه عسل رسوب نکند و بافت روانی داشته باشد، عسل را گرم یا به آن حرارت می‌دهند، این مسئله کیفیت عسل را به‌شدت پایین می‌آورد، اگر عسل در دمای بالا حرارت ببیند می‌تواند باعث بروز انواع بیماری شود.
ایمانی رئیس اتحادیه زنبور داران در پایان تصریح کرد: مردم عسل را از تولیدکنندگان واقعی و فروشگاه‌های معتبر عرضه عسل تهیه کنند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و با بیان اینکه ظرفیت برداشت عسل و تنوع فرآورده‌ها ارتقاء یاید افزود: گرده گل، ژله شاهانه، بره موم و زهر زنبور از محصولات و فرآورده‌های جانبی عسل است که جنبه درمانی و دارویی برای درمان ضعف بدن، نازایی و سرطان، کاهش درد‌های مفاصل و عضلات، مواد آرایشی و بهداشتی را دارد.
روح الله فلاحت کارشناس امور دام می‌گوید: با بیان اینکه در برخی مواقع سال برای افزایش جمعیت کلونی‌ها زنبورداران باید از تغذیه کمکی از منابع کربوهیدرات، پروتئین و … استفاده کنند تا موادمغذی موردنیاز زنبورعسل تامین شود، گفت:، اما زمانی که شهد در دسترس زنبورداران قرار گرفت باید تغذیه کمکی قطع شود تا عسل طبیعی به دست بیاید.
وی با تاکید بر اینکه خشکسالی موجب ضعیف شدن مراتع می‌شود، خاطرنشان کرد: خشکسالی تاثیرات منفی بسیاری بر تولید عسل می‌گذارد، باید تلاش کنیم با تغذیه کمکی کلونی‌های موجود را حفظ کنیم.
عزیزی افزود: زنبورداران می‌توانند کندو‌های خود را در شهرستان‌های بویراحمد و دنا مستقر کنند، این کار مزیت‌هایی را نیز دارد، زنبورداران از گرده‌های باغات برای تغذیه زنبور‌ها استفاده می‌کنند و گرده‌افشانی زنبور‌ها نیز باعث افزایش کمی و کیفی تولید محصول در باغات می‌شود.
وی در خصوص حمایت از زنبورداران، توضیح داد: زنبورداران می‌توانند برای بیمه خود به صندوق بیمه روستایی و عشایری مراجعه و با هزینه مناسب نسبت به بیمه خود اقدام کنند.
وی در پایان گفت: همچنین اتحادیه زنبورداران استان برای تهیه شکر به سازمان صمت معرفی شده است، قیمت‌گذاری عسل در حیطه اختیارات سازمان جهادکشاورزی نیست، اما در حال حاضر عسل با قیمتی حدود ۲۵۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در بازار به‌فروش می‌رسد.
با توجه به درصد اشتغال خوبی که این صنعت در استان دارا است رسیدگی به مشکلات تولیدکنندگان این صنعت و جبران خسارت آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در افزایش تولید و کاهش بیکاری در جامعه داشته باشد. نویسنده وسردبیر: محمدجعفر درزاده