شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌هایی هستند که به وسیله نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته دانشگاهی و با استفاده از فناوری سطح بالا به محصول و در نتیجه ثروت می‌رسند.
هر چند طی سال‌های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در ایران شنیده‌ایم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره پنجم آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تایید شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال ۱۳۹۲ اولین فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
امروز تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به حدود ۶ هزار و ۶۰۰ شرکت رسیده است که این شرکت‌ها بر اساس ماهیت و فعالیت‌شان، به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا و دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه در سه گروه نوع یک، نوع دو یا نوع سه دسته بندی شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان، مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نرم‌افزار‌های رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیشترین حجم تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارائه می‌دهند.
در حالی که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲ هزار میلیارد ریال بود، در سال ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفت که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود این، میزان موفقیت این شرکت‌ها و اشتغال زایی آن‌ها با توجه به توان اقتصاد داخلی کشور هنوز کافی نیست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۱، سال جدید را سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام گذاری و بر تولید دانش‌بنیان و متکی بر دانش و پیشرفت‌های علمی و همچنین تولید اشتغال‌آفرین تاکید کردند.
شرکت‌های دانش بنیان که عمدتا با ابتکار‌ها و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار خود را آغاز می‌کنند، در ادامه حتی با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف با مشکلاتی هم در زمینه‌های مختلف از اعطای مجوز تا دشواری‌های صادرات محصولات و ... روبرو هستند.
بافر آهسته‌رهش برای جلوگیری از اسیدی شدن محیط روده بزرگ اسب
شاهپور خیرآبادی مدیرعامل یک شرکت در مرحله رشد در مورد فعالیت‌های این شرکت توضیح داد: این شرکت دامی در زمینه تولید افزودنی‌های خوراک دام فعالیت می‌کند. فعالیت شرکت به صورت رسمی از مهر سال ۱۳۹۹ آغاز شد و با ارائه یک طرح کسب و کار زیست فناورانه در مرکز رشد پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری به عنوان شرکت در حال رشد مستقر شدیم.
وی در مورد طرح اولیه تاسیس این شرکت گفت: قبل از ادامه تحصیل در مقطع دکتری دامپروری تغذیه دام چند سالی در بازار فعال و با چالش‌ها و مشکلات صنعت دامپروری آشنا بودم، تصمیم گرفتم برای رفع برخی نواقص قابل تأمل راه حل ارائه داده و رساله دکتری خود را در این زمینه انجام دهم.
بومی‌سازی بافر آهسته‌رهش اسب‌سانان
خیرآبادی ادامه داد: یکی از مشکلات در تغذیه اسب ناشی از بروز یک ناهنجاری به نام اسیدی‌شدن انتهای دستگاه گوارش اسب است. راهکار این مشکل را در محصولات خارجی و داخلی جست وجو کردیم. محصول داخلی برای رفع این مشکل نداشتیم و محصولات خارجی هم محدود و بسیار گران بود.
مدیرعامل این شرکت گفت: به دلیل همین نیاز، با کمک دیگر اعضای شرکت، دکتر مهدی دهقان بنادکی استاد تمام دانشگاه تهران و چند تن از دانش آموخته‌های مقطع کارشناسی ارشد رشته‌های زیست فناوری و بیوشیمی به محصولی رسیدیم که در مرحله آزمایشگاهی تولید شده و اکنون این محصول به نام بافر (افزودنی تغذیه‌ای) آهسته‌رهش (فرآوردهای که ماده مؤثر خود را تدریجی رها میسازد) ویژه اسب‌سانان در آزمایشگاه تولید شده است و در حال تجاری سازی آن هستیم و برای دانش بنیان شدن شرکت به واسطه این محصول اقدام کردیم.
از همین فناوری برای تولید و توسعه سایر ریزمغذی‌های مورد نیاز نشخوارکنندگان می‌توان استفاده کرد که گردش مالی و صرفه جویی بالایی در خروج ارز از کشور دارد.
خیرآبادی با اشاره به استفاده از فناوری بالا در این شرکت گفت: با توجه به نیاز مالی بالای این پروژه، شرکت محصولات دیگری را تولید کرده که از محل فروش این محصولات نیاز‌های مالی اولیه خود جهت پیشرفت پروژه را تأمین می‌کند. البته این امر فقط درصد خطرپذیری پروژه را کاهش می‌دهد و چنانچه شرکت‌های شتاب‌دهنده بتوانند در راستای تأمین مالی پروژه کمک کنند، سرعت پیشرفت چند برابر خواهد بود.
هدف ما بازار خارجی است
بازار هدف این محصول در ایران وجود دارد و به راحتی در فرمولاسیون تغذیه اسب گنجانده می‌شود و در مقایسه با رقبای خارجی قیمت تمام شده بسیار کمتری دارد.
وی گفت: این محصول نمونه ایرانی ندارد و فقط یک محصول متعلق به مرکز تحقیقات اسب کنتاکی است که در بازار ایران هم موجود است، ولی با توجه به قیمت آن برای مالکان اسب مقرون به صرفه نیست. در صورتی که محصول تولیدی ما حداکثر یک‌چهارم قیمت نمونه خارجی خواهد بود. خط تولید تجاری این محصول را به تازگی راه اندازی کرده ایم و امیدواریم بتوانیم به سرعت به تولید انبوه برسیم.
خیرآبادی در مورد بازار این محصول اظهار داشت: هدف ما بازار خارجی و صادرات این دسته محصولات به خصوص ابتدا برای کشور‌های حاشیه خلیج فارس با توجه به اهمیت پرورش اسب برای این کشورهاست. محصولات قبلی هم که به عنوان پری بیوتیک تولید کردیم، بازار صادراتی خوبی دارد که از آن چند نمونه جهت مصرف در تغذیه شتر به امارات متحده عربی صادر کرده‌ایم.
کسب مجوز؛ بزرگترین مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان
وی در مورد بزرگترین مشکل برای شرکت‌های علاقمند به تولید محصولات دانش بنیان اظهار داشت: مهمترین مشکل این شرکت‌ها اخذ مجوز از سازمان‌های دولتی است؛ زیرا برخی افراد می‌توانند روی امضا‌های طلایی مدیران دولتی اثر بگذارند. مجوز گرفتن به قدری سخت است که گاهی باعث ناامیدی مدیران شرکت‌ها می‌شود.
خیرآبادی تاکید کرد: همچنین اعمال سلیقه در مدیریت دولتی به چشم می‌خورد؛ به عنوان مثال در مورد همین محصولات افزودنی‌های خوراک دام در استان‌های مختلف تعبیر قوانین، متفاوت است. در حالی که باید همه الزامات دریافت مجوز روی سایت سازمان دامپزشکی به آسانی مشخص و شفاف باشد، اما الزامات و شرایط کسب مجوز شفاف نیست.
وی در مورد حمایت‌های مالی نهاد‌ها توضیح داد: برخی نهاد‌ها تا حدی از ما حمایت کرده اند که این حمایت‌ها مفید بوده است، اما با توجه به هزینه‌های موجود، این مبالغ جوابگوی تولید نیستند. هرچند همین حمایت‌ها نیز نقاط ضعف بزرگ از جمله تأمین تضامین دارند که تسهیل در این موارد می‌تواند کمک کننده باشد.