در ایران از قدیم الایام عید فطر با آداب و رسوم خاص خود همراه بوده و مردم از چند روز قبل از عید فطر با چراغانی کردن سردر مساجد، حسینیه‌ها، معابر، میادین، بازار‌ها و خانه‌ها به استقبال این عید بزرگ می‌رفتند.
یکی از مراسم و آدابی که از گذشته‌های دور تا به امروزدربیشترشهر‌های ایران تا به امروز ادامه یافته، کار‌هایی است که صبح روز عید انجام می‌گیرد. درصبح عید فطر افرادی که در طول ماه رمضان با طبل زدن وظیفه بیدار کردن مردم برای سحری را بر عهده داشتند، این بار با زدن طبل، مردم را برای اقامه نماز عید فطر بیدار می‌کنند.
کیک شربت دار، انواع راحت الحلقوم‌ها و شیرینی «عاشوره» از مهمترین شیرینی‌هایی بودند که در روز عید به میهمانان تعارف می‌شدند، همچنین شربت گل سرخ، عسل، تمبرهندی و نارنج نیز از شربت‌های پرطرفدار عید فطر از زمان‌های گذشته تا به امروز هستند.در این روز غذا‌ها را در ظرف‌های گرانقیمت کریستال و یا چینی می‌گذاشتند و با آن از میهمانان پذیرایی می‌کردند.
جعفر شهری در جلد سوم کتاب طهران قدیم درباره فطریه و نماز عید چنین نوشته است: قبل از افطار شب اول ماه شوال، هرکسی باید فطریه خود را که یک من نان گندم، جو، برنج (آنچه که خود مصرف می‌کرد) به مستحق رسانیده یا معادل قیمتش پول پرداخته یا از مال خود جدا کرده کنار بگذارد. همچنین در تهران صبح روز عید حلوای مخصوصی به نام «کاچی» طبخ می‌شد که بچه‌ها با بردن ظرفی از آن به خانه همسایگان و اقوام عیدی دریافت می‌کردند.
در شهر‌های مهاباد و اشنویه غذای خانواده‌ها چلوخورشت و سبزی بود که در مجمعه‌های مسی گذاشته می‌شد و آن‌ها را به مسجد می‌بردند و در مسجد در کنار هم غذای روز عید را صرف می‌کردند.
در سمنان هم زرشک پلو، رشته پلو و سبزی پلو غذای مخصوص روز عید بود.
رشت:
در رشت هم آش شیر، رشته خشکار و نان برنجی خوراک روز عید مردم این شهر است.
اصفهان:
خوراک عید مردم اصفهان در این روز آش رشته، آش نعناع داغ و آش ترش بود.
شهرکرد:
در شهرکرد هم کسانی که نذر داشتند آش نخود لااله الاالله می‌پختند، بدین ترتیب که مقدار نخودی را که نذر داشتند تا با آن آش بپزند تهیه می‌کردند و از اول ماه مبارک رمضان تا روز آخر ماه رمضان این نخود را که شسته و در کیسه‌ای ریخته بودند با خود به مسجد می‌بردند و پس از نماز مغرب و عشا بین زنان نمازگزار تقسیم می‌کردند تا هر نمازگزار بر تک تک نخود‌ها ۱۰۰ مرتبه لااله الاالله و صلوات بخواند سپس روز عید تمامی همسایگان و آشنایان برای طبخ آش نذری در منزل یکی از نذرکننده‌ها جمع می‌شدند و در روز عید فطر آش نذری را طبخ می‌کردند و بین همسایه‌ها تقسیم می‌کردند.
شب و روز عید فطر در فرهنگ دینی از جمله شب‌ها و روز‌های شریفی است و بهانه خوبی برای رفع کدورت‌ها و تبدیل قهر‌ها به آشتی است، تا جایی که در بندر ماهشهر پیش از اقامه نماز عید فطر افرادی که با یکدیگر قهر هستند با وساطت روحانی آبادی با یکدیگر آشتی و صلح می‌کنند و سپس نماز عید فطر را به امامت همان روحانی به جا می‌آورند.در یاسوج هم بزرک تر‌ها ریش سفیدی میکنندتا کدورت‌ها میان افرادبرطرف بشود.
کرمان:
در این روزکرمانی‌ها نیزبه دیدار خانواده‌هایی که تازه عزادار شده اندمی روند.یکی دیگر از مراسم زیبای عید فطر هدایای این عید است،
ابهر:
در ابهر شب عید فطر هر کس که نامزد داشت برای نامزد خود تحفه می‌فرستاد این تحفه به «گلین پایی» یا هدیه عروس معروف بود که شامل برنج، نان، گوشت، میوه‌های فصل، شیرینی، آینه، پارچه، زیورآلات بود.
سیستان وبلوچستان:
سوزن دوزی لباس زنان و نقش حنای دست دختران نیزاز رسوم مردم بلوچ است.
آذربایجان شرقی:
پیشینه رویت هلال ماه در روستا‌های آذربایجان شرقی حکایت‌های جالبی دارد. روستاییان برای رویت هلال ماه به پشت بام‌ها می‌رفتند و ساعت‌ها منتظر می‌ماندند. بزرگتر‌ها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌کردند و اعتقاد داشتند که نگریستن به صورت آدم‌های بی‌نماز و روزه‌خوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت. نگاه کردن به‌آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان استان آذربایجان شرقی، مرسوم است.
سیدجوادمحتشمی تحریریه میراث فرهنگی