اگرچه کوه‌های زباله سراوان، در آغاز مسیر ساماندهی است، اما مردم امیدوارند با اعتبارات ویژه‌ای که برای این کار اختصاص یافته، تلاش مسوولان برای سرعت گرفتن کار، نتیجه بخش باشد.
به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز گیلان؛ ۴ دهه از مشکل زباله سراوان رشت می‌گذرد.
در این سال‌ها، مسوولان تلاش کرده اند این مشکل را حل کنند و اقداماتی هم انجام شده، اما واقعیت این است که این مشکل، همچنان حل نشده باقی مانده؛ مشکلی که فقط گریبانگیر منطقه سراوان رشت نیست و مناطق دیگر گیلان هم درگیر آن است.
۴۰ سال است که زباله‌های شهر رشت و ۷ شهر گیلان به سراوان منتقل می‌شود و ارتفاع زباله‌ها در این منطقه به ۹۰ متر رسیده است.
خوب که نگاه کنی می‌بینی؛ مساحت زباله‌های سراوان، به اندازه ۲۰ زمین فوتبال است.
در سال‌های گذشته، انباشت و دفن غیراصولی زباله در سراوان، اعتراض مردم این منطقه را در پی داشته است.
از حدود ۳ هفته پیش هم، حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر از اهالی سراوان برای جلوگیری از ورود زباله به این منطقه، تجمع کردند که البته این تجمع با قول‌های مساعد مسوولان و دخالت نیروی انتظامی، پنج شنبه هفته‌ای که گذشت، پایان یافت.
خواسته اهالی سراوان از مسوولان جلوگیری از انتقال زباله به این مکان بود.
اگرچه آمار‌های رسمی در این باره وجود ندارد، اما بررسی‌های میدانی و گفتگو با برخی اهالی منطقه سراوان نشان می‌دهد؛ در مواقعی، برخی از اهالی منطقه بر اثر هجوم حشرات موذی از جمله مگس، دچار مشکلات پوستی شده اند و بوی نامطبوع زباله‌ها و نفوذ شیرابه‌ها به آب‌های سطحی و زیرزمینی، خیلی‌ها را هم گرفتار بیماری‌های گوارشی کرده است.
اهالی سراوان می‌گویند: از این وضعیت به ستوه آمده اند و هر سال، شنیدن وعده و قول تازه از مسوولان برای حل معضل زباله سراوان، آن‌ها را خسته کرده است و این بار منتظر یک پاسخ قطعی و راه حل اصولی برای این مشکلند.
سراوان از گذشته تا امروز
نگاهی به گزارش‌های خبری سال‌های گذشته حکایت از این دارد که اهالی سراوان در گذشته هم به بی سامانی دفع و دفن زباله در این منطقه، اعتراض کرده اند.
اهالی این منطقه در سال ۱۳۹۶ دو بار، برای جلوگیری از ورود کامیون‌های حمل زباله به جایگاه دفن زباله در این منطقه، به مدت ۲ شبانه روز، تجمع کرده بودند.
مردم این منطقه در آن زمان از ایجاد منظره ناخوشایند و بوی نامطبوع تا شعاع چند کیلومتری، نـَشت شیرابه‌های زباله به منابع آبی با هر بارندگی و هجوم مگس و حشرات موذی براثر رانش زباله‌های انباشته شده، گلایه داشتند و مسوولان وقت هم در آن سال، با رفتن به این منطقه، قول‌های مساعدی برای حل این مشکل داده بودند.
بنا بر اعلام مسوولان وقت، در آن زمان با ریختن خاک رُس بر روی ۷۰ درصد زباله‌های انباشته شده، محصور کردن محوطه، پوشاندن زباله‌های دفن شده با مخلوط شن، ماسه وسنگریزه، حفر ۲۴ حلقه چاه ۲۰ متری برای خروج گاز‌های ناشی از فرآیند تخمیر، هدایت شیرابه‌ها به سمت یک خروجی و جلوگیری از مخلوط شدن آن با آب‌های سطحی، تلاش شد تا حدودی از پیامد‌ها و مشکلات انباشت و دفن زباله در این منطقه کم شود.
این تلاش مسوولان از اویل دهه ۸۰ با ساخت کارخانه کمپوست در رشت کلید خورد تا شاید این کارخانه، مرحمی بر روی زخم‌های طبیعت سبز سراوان بگذارد.
البته در دهه ۹۰ هم، ساخت نیروگاه زباله سوز، ایجاد تصفیه خانه شیرابه و بهسازی و پوشش محل دفن زباله در سراوان در دستور کار قرار گرفت، اما باز هم، دردی از این زخم طبیعت، دوا نشد.
مسوولان، در سال‌های گذشته در پاسخ به این سوال که چرا با وجود اقدامات انجام شده، این معضل حل نشده است، این دلیل را می‌آوردند: " حجم زباله‌های ورودی نسبت به امکانات دفن و امحایی زباله، زیاد است. "
رفت و آمد مسئولان بین مردم معترض و مسیری که باز شد
۳ ماه پیش، وزیر کشور در سفر هیات دولت به گیلان، به جایگاه دفن زباله سراوان رفت و مشکل را از نزدیک دید و به رییس جمهور گزارش داد.
یک ماه پیش هم، استاندار گیلان، نشست پسماند استان را در محل انباشت زباله سراوان برگزار کرد تا مسوولان با حضور در این مکان، مشکل را بیشتر درک کرده و برای حل اساسی آن، چاره اندیشی کنند.
در حدود ۳ هفته اخیر که اهالی سراوان برای حل مشکل انباشت زباله در این منطقه، تجمع کرده بودند، چند بار مسوولان دولتی، نظامی، انتظامی و نمایندگان مردم گیلان در مجلس شورای اسلامی، بین آنان حضور یافتند و برای حل این مشکل وعده دادند تا اینکه بالاخره مسوولان انتظامی، صبح روز پنج شنبه هشتم اردیبهشت به همراه تعدادی دیگر از مسوولان، در جمع مردم حاضر شدند و پس از شنیدن حرف‌های مردم، قول پیگیری دادند و مسیر باز شد.
معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی گیلان در توضیح این رویداد با بیان اینکه رویکرد پلیس در این باره، تعاملی و مشارکتی، همراه با خویشتن داری بود می‌گوید: بعد از فرصت حدود ۲۰ روزه، نیروی انتظامی براساس مصوبات شورای تامین و برای ایجاد نظم و امنیت با هماهنگی مقام قضایی، در جایگاه دفن زباله سراوان حضور یافت و با همکاری مردم سراوان، مسیر ورودی به این جایگاه باز شد.
سرهنگ مجید رسول زاده افزود: البته برخی هم در این تجمع حضور داشتند که به دنبال سوء استفاده از مطالبه به حق مردم سراوان و ایجاد ناامنی بودند که شناسایی و دستگیر شدند.
تلاش برای ساماندهی زباله در سراوان
سخنگوی ستاد مدیریت پسماند گیلان با تاکید بر اینکه با تمام توان تلاش می‌کنیم معضل ۴۰ ساله انباشت زباله در سراوان را هرچه زودتر حل کنیم می‌گوید: محل دفن زباله سراوان، دیگر، گنجایش زباله جدید را ندارد و این مصوبه قطعی است که دیگر در این مکان زباله ریخته نشود.
جواد شفیعی ثابت افزود: به دلیل وجود شیرابه‌هایی که از انباشت زباله در سال‌های گذشته در سراوان باقی مانده و همچنین امکان هجوم دوباره مگس و پشه، این جایگاه نیاز به بهسازی داشت که بر این اساس، برای بردن تجهیزات و سمپاشی این مکان، باید مسیر بازگشایی می‌شد و البته مردم هم همراهی خوبی داشتند.
وی می‌گوید: بر اساس مصوبه سفر رییس جمهور به گیلان، هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای تکمیل طرح‌های مدیریت پسماند استان در نظر گرفته شده است که به تدریج از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ اختصاص خواهد یافت.
سخنگوی ستاد مدیریت پسماند گیلان افزود: هفتم اردیبهشت امسال، ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار از سوی وزارت کشور برای مدیریت پسماند در گیلان و مدیریت زباله در سراوان به شهرداری رشت اختصاص یافت.
جواد شفیعی ثابت با بیان اینکه معاون وزیر کشور به عنوان نماینده وزیر، بر اجرای دقیق این مصوبه و فرآیند ساماندهی پسماند سراوان نظارت می‌کند و پیگیر امور است گفت: براساس مصوبات نشست‌های ساماندهی پسماند، تا پایان سال ۱۴۰۱، جایگاه دفن زباله سراوان، کاملا تعطیل خواهد شد.
وی در پاسخ به این سوال که تکلیف پسماند مناطقی که تا پیش از این، زباله‌های شان را به سروان منتقل می‌کردند، چه خواهد شد هم با اشاره به تجربه سپردن مسوولیت مدیریت پسماند لاهیجان و بندرانزلی به مسئولان این دو شهرستان در سال‌های گذشته و نتیجه بخش بودن این کار می‌گوید: مدیریت پسماند شهرستان‌هایی که تا پیش از این، زباله‌های خود را به جایگاه زباله سراوان منتقل می‌کردند هم باید با محوریت شهرداری‌ها و دهیاری هایِ همان شهرستان انجام شود.
گام‌هایی که وقت تنفس سراوان را با سرعت تجهیز کارخانه کمپوست، کوک می‌کند.
شهردار رشت خبرهای خوبی از تجهیز کارخانه کمپوستِ این شهرستان دارد و می‌گوید: بخشی از تجهیزات مورد نیاز برای افزایش ظرفیت کارخانه کمپوست رشت که در حال حاضر قابلیت تبدیل روزانه حدود ۴۰۰ تن زباله را به کود آلی دارد، خریداری شده و نصب آن‌ها از روز‌های آینده آغاز می‌شود.
سید امیرحسین علوی با بیان اینکه تا یک ماه و نیم دیگر، نصب تجهیزات خط تولیدِ ۳ این کارخانه و تا ۳ ماه دیگر تجهیز خط تولید ِ ۴ آن به پایان خواهد رسید افزود: تا سه ماه دیگر، ظرفیت تبدیل زباله به کمپوست در این کارخانه، در مجموع به روزانه هزار تن می‌رسد که با محقق شدن آن، بخش عمده‌ای از مشکل ساماندهی زباله در سراوان حل خواهد شد.
وی با بیان اینکه پس از فرآیند پردازش و جداسازی زباله‌های ورودی به این کارخانه، حدود نیمی از آن که قابلیت تبدیل به کمپوست ندارد، ریجکت یا بازگشت داده می‌شود گفت: البته این زباله‌های به جا مانده پس از جداسازی در کارخانه کمپوست، کم خطر است و شیرابه هم ندارد.
شهردار رشت از برنامه ریزی برای توسعه فعالیت شرکت مجری طرح تفکیک زباله در رشت هم خبر می‌دهد و می‌گوید: با توسعه تفکیک زباله از مبدا، فرآیند ساماندهی زباله، بهتر انجام خواهد شد.
وی در خصوص نیروگاه زباله سوز رشت هم گفت: دست کم ۳ سال دیگر طول می‌کشد تا این نیروگاه در مدار بهره برداری قرار بگیرد.
تکلیف ِزباله دیگر شهر‌ها چه می‌شود؟
مدیرکل دفتر امور شهری و شورا‌های استانداری گیلان در پاسخ به این سوال که در حدود ۳ هفته‌ای که مسیر جایگاه زباله سراوان بسته بود، چه بر سر زباله‌های شهر‌هایی که تا پیش از این، زباله‌های شان را به این مکان منتقل می‌کردند، آمده گفت: این شهر‌ها زباله‌های خود را به مراکز دفن زباله شهرستان‌های مجاور انتقال دادند و بخشی از این زباله‌ها هم به کارخانه‌های کمپوست شهرستان‌های معین ، منتقل شد.
اما بررسی‌ها حاکیست شهرداری‌ها باید به ازای زباله‌ای که به کارخانه‌های کمپوست می‌فرستند، مبالغی به این کارخانه‌ها پرداخت کنند و این کار برای شان هزینه بر است و از طرفی تعدادی از شهرداری‌ها به برخی از کارخانه‌های کمپوست، بدهکارند.
مدیرکل دفتر امور شهری و شورا‌های استانداری گیلان در این باره می‌گوید: به شهرداری‌هایی که با مشکل تامین اعتبار برای انتقال زباله به کارخانه‌های کمپوست مواجهند، اجازه داده ایم به ازای این بدهی، خدماتی به کارخانه‌های کمپوست ارائه دهند و از محل هزینه‌ها و در آمد‌های شن، ماسه و مصالح به صورت تهاتر، بدهی خود را تسویه کنند.
مسعود کاظمی معتقد است؛ شهرداری‌ها می‌توانند از ظرفیت عوارض پسماند و طرح ممیزی املاک، برای تامین بخشی از منابع مورد نیاز ساماندهی پسماند بهره بگیرند که این امر مستلزم همراهی و همکاری مردم برای پرداخت این عوارض است.
وی کاهش ۳۵ درصدی زباله با اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا را یکی دیگر از راهکار‌های مهم ساماندهی پسماند برشمرد و گفت: این طرح با اولویت اجرا در میادین میوه و تره بار، مجتمع‌های مسکونی، تجاری و ادارات، اجرا خواهد شد و از طرفی فرمانداران و بخشداران هم مکلف شده اند؛ برای تفکیک زباله از مبدا در شهر‌ها و روستا‌ها برنامه ریزی و اقدام کنند.
مدیرکل دفتر امور شهری و شورا‌های استانداری گیلان توسعه واحد‌های بازیافت و تولید مصنوعات پلاستیکی را هم یکی دیگر از راهکار‌هایی می‌داند که می‌تواند در زمینه جمع آوری و بازیافت زباله‌های پلاستیکی که بخش زیادی از پسماند را تشکیل می‌دهد، راهگشا باشد.
در نهایت ...
حال باید دید نشست‌ها و برنامه ریزی‌هایی که در هفته‌های اخیر در گیلان انجام شده و در آینده برگزار خواهد شد و راهکار‌هایی که مسئولان از آن به عنوان باید‌ها و نباید‌های ساماندهی پسماند یاد می‌کنند، همراه با نظارتی که نماینده وزیر کشور، مسوول مستقیم آن است، چقدر می‌تواند به زباله‌های سراوان و دیگر مناطق گیلان، سامان بدهد.
*نویسنده: مریم امدادی