مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی از تکمیل مراحل حفاظت و مرمت چهار کاروانسرای نامزد ثبت جهانی در این استان خبر داد.
وی با اشاره به اینکه ثبت پرونده تعداد ۵۶ کاروانسرای تاریخی کشور در فهرست آثار جهانی طی سال جاری بررسی خواهد شد که چهار کاروانسرای آذربایجان شرقی نیز در این پرونده جای گرفته‌اند اظهار کرد: با توجه به حضور ارزیابان یونسکو در این کاروانسرا‌ها در آبان ماه سال گذشته و لزوم تکمیل مراحل مرمت آن‌ها، اقدامات لازم در دستور کار این اداره کل قرار گرفته است.
حمزه زاده یادآور شد: پیشتر تنها تعداد ۲ کاروانسرا شامل «یام» و «گویجه بل» از آذربایجان شرقی نامزد ثبت جهانی بودند که با رایزنی و مذاکرات مختلف با وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، موفق به کسب موافقت برای گنجاندن ۲ کاروانسرای خواجه نظیر جلفا و جمال آباد میانه نیز شدیم.
وی ادامه داد: با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص آذربایجان شرقی و تفاوت کاروانسرا‌های این خطه با سایر مناطق کشور به خصوص مناطق مرکزی و کویری، نامزدی چهار اثر از آذربایجان شرقی برای ثبت جهانی، مطلوب و حائز اهمیت به شمار می‌رود.
حمزه زاده موقعیت و شرایط خاص کاروانسرا‌های آذربایجان شرقی را متقاوت از سایر نقاط کشور دانست و افزود: نوع معماری و محل قرار گرفتن کاروانسر‌های این استان، آن‌ها را به مکانی برای جان پناه کاروان‌ها در اعصار گذشته تبدیل کرده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی در معرفی کاروانسرای «یام» در نزدیکی شهر مرند گفت: این مکان که طی سال‌های اخیر توسط میراث فرهنگی آذربایجان شرقی به طور کامل بازسازی و مرمت شده است، هم اکنون به عنوان هتل - کاروانسرا فعالیت می‌کند و دارای ۲۱ واحد اقامتی است که اتاق ها، حیاط کاروانسرا را احاطه کرده اند.
حمزه زاده ادامه داد: این کاروانسرا از لحاظ موقعیت مکانی در فاصله ۴۵ کیلومتری غرب شهر تبریز و ۱۲ کیلومتری شهر مرند واقع شده است که با شماره ۳۰۳۳۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
وی گفت: محوطه قانونی کاروانسرای «یام» بیش از هشت هزار مترمربع عرصه را شامل بوده که پس از آماده سازی زمین اصلی از سال ۱۳۷۸ شروع به بازسازی شده است، محوطه چهار دیواری اعیانی کاروانسرا را ۲ هزار و ۴۰۰ متر مربع اعلام کرد که بیشتر قسمت‌ها در ۲ طبقه و چهار برج مدور به صورت یک مربع کامل ساخته شده است.
حمزه زاده افزود: کاروانسرای «یام» در محل کاروانسرای قدیمی و درست در کنار جاده ابریشم و با همان نقشه بازسازی شده است.
وی درباره کاروانسرای عظیم شاه عباسی «گویجه بئل» شهرستان اهر نیز، گفت: این اثر یکی از بنا‌های تاریخی اصلی و ثبت شده شهرستان اهر است و با توجه به شواهد و قرائن متعلق به دوره صفویه می‌باشد که از آن به عنوان کاروانسرای کوهستانی استفاده شده است.
حمزه زاده موقعیت کاروانسرای کوهستانی گویجه بئل را در فاصله ۹۵ کیلومتری تبریز و در جاده تبریز - هریس اعلام و اضافه کرد: این اثر تاریخی دارای پلان مستطیل شکل بوده که گوشه‌های بنا با برجک‌هایی تقویت شده است و ۱۰ سالن بزرگ دارد که طراحی آن برای مناطق کوهستانی و سردسیر و زمستان‌های سخت و پربرف بوده است.
وی نوع معماری این اثر زیبا را بومی آذربایجانی خواند و ادامه داد: این بنا از نوع کاروانسرا‌های کوهستانی، بدون حیاط مرکزی است که هشتی ورودی از طرف غرب به داخل سالن با پنج گنبد عرقچین باز می‌شود و دیوار‌ها در داخل و خارج با سنگ مالون بنا شده و سقف‌ها آجری است.
حمزه زاده اظهار کرد: این اثر تاریخی و زیبا در ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شماره ۲۹۲۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی با اشاره به سومین کارونسرا‌های استان برای نامزد ثبت جهانی گفت: کاروانسرای «خواجه نظر» شهرستان جلفا نیز در زمان شاه عباس صفوی در فاصله ۵ کیلومتری شهر جلفا و کنار رودخانه ارس و پل ضیاء الملک در جلفا ساخته شده و در ۱۷ اسفند سال ۱۳۸۱ با شماره ۷۷۴۴ به ثبت ملی رسیده است.
حمزه زاده با بیان اینکه این کاروانسرا دارای حیاط مرکزی و ۳ ایوان در سه طرف حیاط است ادامه داد: بنا در سه ضلع حیاط چرخیده و مصالح آن سنگ‌تراش و آجر می‌باشد که دارای پوشش‌های گنبدی شکل با طاق جناقی است که پلان مستطیل شکل دارد و از داخل راهرو‌هایی جهت دسترسی به اتاق‌ها وجود دارد.
به گفته وی طول بنای کاروانسرای خواجه نظر جلفا دو برابر عرض آن است.
حمزه زاده با بیان اینکه بنای اصلی این کاروانسرا تخریب شده بود اظهار کرد: این اثر بعد‌ها توسط شاه عباس دوم در دوره صفوی مورد مرمت قرار گرفت و در ۷ مهر ماه سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۱۵۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
به گفته وی کاروانسرای جمال آباد به صورت حیاط مرکزی است و چهار ایوان در اطراف آن قرار گرفته اند که سردر بنا به صورت دو طبقه است و چهار برج مدور در چهار ضلع آن واقع شده‌اند.