ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار متشکل از ۱۶ وزارتخانه و سازمان با مسئولیت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است و دبیرخانه آن در سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار در مرداد سال ۱۳۸۸ تاسیس و هیئت وزیران آیین نامه مربوط را در دو نوبت اصلاح و در نهایت برای اجرا در اردیبهشت ۱۴۰۰ به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد.
این ستاد متشکل از ۱۶ وزارتخانه و سازمان با مسئولیت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است و دبیرخانه آن در سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و تاکنون اقدامات گسترده‌ای برای مدیریت پدیده گردوغبار در داخل و پیرامون مرز‌های کشور انجام داده است.
وضع موجود مناطق غبارخیز داخلی
مساحت کانون‌های غبارخیز کشور حدود ۳۵ میلیون هکتار است که در ۲۳ استان پراکنده هستند. از عرصه‌های مذکور بیشتر از چهار میلیون تن در سال ذرات معلق زیر ۱۰ میکرون به هوا منتشر می‌شود. از کل مساحت مناطق غبارخیز کشور بیش از ۳۵ درصد شامل مراتع فقیر، حدود ۱۱ درصد اراضی زراعی آبی و دیم و مابقی اراضی بیابانی بدون پوشش گیاهی و سایر کاربری‌ها است.
وضع موجود مناطق غبارخیز خارجی
مساحت کانون‌های غبارخیز خارجی موثر بر کشور ۲۷۰ میلیون هکتار است که بیشتر از ۱۴۷ میلیون تن در سال ذرات معلق زیر ۱۰ میکرون گسیل می‌کنند. عمده‌ترین مناطق غبارخیز خارجی در غرب و جنوب غرب کشور واقع شده اند که شامل کشور‌های عربستان، عراق، سوریه، اردن، عمان و امارات و در شرق و شمال شرق شامل کشور‌های ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و ازبکستان است.
اهم اقدامات ستاد ملی در زمینه مدیریت، آمادگی، مقابله و سازگاری با پدیده گردوغبار
طی سال‌های اخیر حدود ۲۷۰۰۰ میلیارد ریال به دستگاه‌های عضو ستاد ملی گرد و غبار اختصاص یافته است که از این مقدار ۳۰ درصد جهت بهبود شبکه برق و مابقی با مدیریت و هماهنگی ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار صرف انجام عملیات اجرایی زیر شده است:
• انجام ۲۷۳ هزار هکتار عملیات نهالکاری، بوته‌کاری، مراقبت، آبیاری سنواتی در کانون‌های غبارخیز کشور
• انجام یک میلیون و ۷۸۰ هزار هکتار عملیات حفاظت، قرق و مدیریت چرا در مراتع با پتانسیل غبارخیزی
• انجام ۲ میلیون و ۳۷۰ هزار مترمکعب عملیات لایروبی انهار و بهسازی مسیل‌ها جهت آبرسانی به تالاب‌های با منشاء گردوغبار و مرطوب‌سازی دشت‌های با حاکمیت غبارخیزی
• انجام حدود ۹۷ هزار هکتار عملیات مدیریت رواناب به منظور افزایش رطوبت خاک و توسعه پوشش گیاهی
• احداث ۱۰۰ کیلومتر مجاری انتقال آب به منظور مرطوب‌سازی و مدیریت کانون‌های بحرانی گردوغبار
• احداث ۵۵۰۰ کیلومتر بادشکن‌های زنده و غیرزنده و تله‌رسوبگیر
• تامین و تجهیز ۱۱ دانشگاه علوم پزشکی کشور در سطح ۵ استان در قالب خرید ۲۵۰ دستگاه انواع تجهیزات سنجش آلاینده محیط، تصفیه هوا و نمونه‌بردار ذرات معلق
• راهبری، تامین و تجهیز بیش از ۲۰۰ ایستگاه اندازه‌گیری و پایش گردوغبار در کشور
اقدامات و برنامه‌های سازمان حفاظت محیط زیست برای توفان‌های گردوغبار برون مرزی
سازمان حفاظت محیط زیست برای همکاری با سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی از جمله ESCAP، UNDP، FAO، WMO، WHO، اتحادیه اروپا و ائتلاف بین‌المللی گردوغبار سازمان ملل متحد در جهت همکاری با کشور‌های منطقه مانند عراق، سوریه، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و... تلاش‌های ارزنده‌ای انجام داده و هم اکنون نیز در دست پیگیری دارد.
بر اساس مطالعه منشأ‌های خارجی گردوغبار، نسبت به تهیه برنامه کنترل منشأ‌های برون مرزی در قالب دو برنامه عمل زیرمنطقه‌ای غرب آسیا (با اولویت کشور‌های عراق، سوریه، عمان) و بخشی از آسیای میانه (با اولویت کشور‌های ترکمنستان، افغانستان و پاکستان) اقدام شده و موضوع هم‌اکنون در حال پیگیری جدی از سوی ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی پدیده گردوغبار است.
در طی سال‌های اخیر در جهت ارتباط با موسسات و آژانس‌های خصوصی نظیر موسسه گانسو چین و GIZ آلمان به نمایندگی اتحادیه اروپا به منظور تبادل دانش و استفاده از تجربیات سایر کشور‌ها در مورد روش‌های نوین مدیریت و کنترل توفان‌های گردوغبار اقدام شده و هم اکنون نیز این همکاری‌ها در حال پیگیری است.
اقدامات و برنامه‌های آتی ستاد ملی
• پیگیری درج ردیف اعتباری مستقل در قانون بودجه عمومی کشور مطابق با برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور به منظور استمرار انجام عملیات مدیریت، سازگاری و مقابله با پدیده گرد و غبار
• بهره‌گیری بیشتر از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد و مشارکت مردم توسط دستگاه‌های اجرایی در انجام اقدامات پیشگیری، مدیریت و مقابله با گرد و غبار
• استمرار اجرای عملیات کم‌هزینه و اثربخش از جمله مدیریت چرا و قرق در مراتع و مناطق غبارخیز جهت افزایش پوشش گیاهی طبیعی و جلوگیری از غبارخیزی
• انجام عملیات کشاورزی حفاظتی در اراضی زراعی غبارخیز با همکاری و مشارکت کشاورزان و بهره برداران
• اجرای عملیات لایروبی انهار و رودخانه‌ها، بهسازی مسیل‌ها جهت تسهیل در آبرسانی و تامین حقابه تالاب‌های با منشاء گرد و غبار و مرطوب‌سازی دشت‌های با حاکمیت غبارخیزی
• انجام عملیات مدیریت رواناب، آبخوانداری و آبخیزداری جهت افزایش رطوبت خاک و پوشش گیاهی در مناطق غبارخیز کشور.