راز مستقل شدن کودک و نوجوان

به گزارش سرویس وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، کسب استقلال و مهارت در کودکان از سال‌های اولیه تولد او شروع می‌شود و بچه‌ها به طور طبیعی و غریزی دوست دارند کارهایشان را خودشان انجام بدهند و یاد بگیرند.

مسئولیت نهایی والدین، آماده کردن فرزند برای دستیابی به استقلال واقعی است. ما در صورتی می‌توانیم بگوییم این وظیفه را به خوبی انجام داده ایم که فرزندان ما به هنگام ترک خانه و آماده شدن برای شروع و ساختن بنای یک زندگی جدید، دارای اعتماد به نفس باشند.

استقلال و عزت نفس ارتباطی عمیق با یکدیگر دارند. خود ما وقتی وظایفی را که زندگی بر عهده مان قرار داده انجام می‌دهیم، خود را با دیدی مثبت‌تر ارزیابی می‌کنیم. وقتی مهارت‌های جدید می‌آموزیم، اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنیم، کمتر به دیگران اتکا می‌کنیم و احساس ارزش قائل شدن برای شخصیت خودمان بیشتر در ما رشد می‌کند.

کسب استقلال در کودکان و کمک به آن‌ها در این زمینه، از سال‌های اولیه تولد او شروع می‌شود. بچه‌ها به طور طبیعی و غریزی دوست دارند کارهایشان را خودشان انجام بدهند. همه کاری که می‌توانیم در این زمینه انجام دهیم این است که آن‌ها را برای رسیدن به خواسته هایشان تشویق و دلگرم کنیم، به آن‌ها فرصت دهیم و از آن‌ها حمایت کنیم تا بتوانند مهارت‌های جدید را به خوبی یاد بگیرند.

با در نظر گرفتن این مطلب که اعتماد به نفس از توانایی و مهارت در چیزی می‌آید، چند راه برای قویتر کردن فرزندانتان معرفی می‌کنیم که از طریق آن‌ها می‌توانید حس ناامیدی و ناراحتی کودک از ناتوانی در انجام بعضی کار‌ها را از بین ببرید.

کودکان وابسته
کودکان مشروط به دیگران یا برای احساسشان نسبت به خودشان وابسته اند. بعضی والدین می‌خواهند این وابستگی را پرورش دهند. این والدین از کنترل و اجبار برای حصول اطمینان از اینکه آن‌ها نیرو‌های غالب در زندگی فرزندانشان هستند، استفاده می‌کنند. کودکان مشروط به روش‌های زیر شناخته می شوند:

وابسته به دیگران برای انجام و رسیدن به کارهایشان.
برای شادی شان به دیگران وابسته اند، زیرا هیچ مالکیت زندگی و مسئولیت کوچک برای افکار، عواطف و اعمال خود ندارند.
تقویت شده با جایزه‌های نامناسب و بدون محدودیت، و بدون در نظر گرفتن رفتارشان.
تصمیم گیرندگان ضعیف هستند، به این دلیل که والدین آن‌ها این باور را دارند که آن‌ها همیشه می‌دانند که چه چیزی بهتر است و بدون جلب خواسته‌های فرزندانشان تصمیم گیری می‌کنند.

کودکان مستقل
کودکان مستقل در چند روش ضروری با کودکان مشروط متفاوت هستند. اگر کودکان شما مستقل هستند، شما این باور را به آن‌ها داده اید که لایق و قادر به مراقبت از خودشان هستند. شما راهنما را برای یافتن فعالیت‌هایی که معنی دار و رضایت بخش هستند، به آن‌ها پیشنهاد کردید. شما به کودکان خود آزادی را داده اید تا زندگی را به طور کامل تجربه کنند و درس‌های مهم بسیاری را یاد بگیرند.

کودکان مستقل را می توان به روش‌های زیر شناخت:

ذاتاً انگیزه دارند، چون اجازه دارند دلایل خودشان را پیدا کنند.
فرصت و راهنمایی را برای کشف فعالیت‌های دست یابی به خود اختصاص دادند.
والدینشان از پاداش‌های برونی درست و کم استفاده می‌کنند.
هم کاری بیشتر از یک رابطه کنترل شده با والدینشان دارند، زیرا که در آن‌ها عقاید و خواسته‌های کودکان مورد استقبال و بررسی قرار می‌گیرد.
تصمیم گیرندگان خوبی هستند، به این دلیل که مجاز بودند گزینه‌های مختلفی را در نظر بگیرند و با حمایت و راهنمایی والدین خود تصمیم بگیرند.

مسئولیت‌های والدین و کودکان
در قلب این که آیا شما یک وابسته یا یک کودک مستقل را بزرگ می‌کنید، این است که مسئولیت‌های ضروری را که شما و آن‌ها نیاز دارید بپذیرید. قانون مسئولیت‌های خانواده تایلور بیان می‌کند که اگر اعضای خانواده مسئولیت‌های خود را انجام دهند و به دیگران فکر نکنند، به افراد مستقل تبدیل می‌شوند و همه خوشحال هستند.

روش‌های تقویت استقلال در کودکان
روش‌های بسیاری برای تربیت کودک مستقل وجود دارد، بدون اینکه بار زیادی بر دوش کودک باشد و بتواند از دوران کودکی خود لذت ببرد.

۱. مسئولیت‌هایی به کودک بسپارید که از عهده انجامشان برآید
نیازی نیست کودک امور مالی خانه را به دست بگیرد یا تصمیمات بزرگ اتخاذ کند. استقلال باید از خود کودک شروع شود و اینجاست که شما می‌توانید به او کمک کنید. اگر برای رفتن به گردش برنامه‌ریزی می‌کنید و به کمک کودک نیاز دارید، می‌توانید وظایف ساده‌ای مانند تهیه فهرستی از وسایل مورد نیاز یا جمع کردن وسایلش را به او محول کنید.

۲. از مداخله در هر کاری خودداری کنید
بسیاری از والدین راهنمایی کردن را با مداخله و دخالت غیرضروری در انجام کار‌های کودک اشتباه می‌گیرند و مدام، وقتی کودک کار اشتباهی انجام می‌دهد یا برای انجام کاری بیشتر از حد نیاز زمان صرف می‌کند، وارد عمل می‌شوند. در سال‌های اول زندگی، می‌توانید با ارائه دستورالعمل‌های ساده یا پیشنهاداتی کودک را راهنمایی کنید تا با روش‌های ساده انجام کار‌ها آشنا شود. همان‌طور که کودک بزرگ می‌شود، بگذارید وقتی به کمک نیاز دارد به شما مراجعه کند، به‌جای اینکه در انجام کارهایش مداخله غیرضروری داشته باشید.

۳. انتخاب‌های محدودی در اختیار کودک قرار دهید
اگر در رستوران از کودک بپرسید چه غذایی می‌خورد، احتمالا باعث سردرگمی و بلاتکلیفی او می‌شوید، چون فهرست غذا بسیار متنوع است. به‌جای این سؤال کلی، تعدادی غذا را انتخاب کنید و از کودک بخواهید از بین این گزینه‌ها غذای دلخواهش را انتخاب کند. گزینه‌های محدود به کودک کمک می‌کند راحت‌تر انتخاب کند و برای انتخاب گزینه‌های جدیدتر یا شرایط پیچیده‌تر، آماده شود.

۴. گاهی اوقات اجازه دهید خودش تصمیم بگیرد
ممکن است ترجیح دهید کودک اول تکالیفش را بنویسد و بعد سراغ بازی برود، اما ممکن است او ترجیح دهد اول بازی کند و بعد به انجام تکالیفش بپردازد. هرازگاهی به کودک آزادی‌های کوچکی مثل انتخاب لباس یا انتخاب عصرانه بدهید و تا وقتی کودک به قول خود برای انجام وظایفش پایبند بود، برای انتخاب‌هایش ارزش قائل باشید و مداخله‌ای نکنید.

۵. با او همدلی کنید
کودک به‌تازگی طعم استقلال را چشیده است و احتمالا این شرایط جدید برایش آسان نیست. هرگز او را سرزنش یا تحقیر نکنید، حتی در مواردی که از پس انجام کار کاملا ساده‌ای برنیامده است. هوای او را داشته باشید و در صورتی که کمک خواست، بدون قضاوت به او کمک کنید.

۶. شکست‌های کودک را بزرگ نکنید
به طور قطع، کودکان در انجام بعضی کار‌ها ناموفق خواهند بود، اشتباهاتی مرتکب خواهند شد و ممکن است حتی با وجود هشدار‌های شما، این اشتباهات را تکرار کنند. هرگز بر شکست‌های کودک تمرکز نکنید و بگذارید بداند چه کار‌هایی را بهتر می‌تواند انجام دهد. کودک را به چشم فردی ناموفق نبینید، زیرا این کار ممکن است به‌شدت بر عزت نفس کودک تاثیر بگذارد.

۷. به او بیاموزید که مشکلاتش را به طور مستقل حل کند
بگذارید کودک بداند برخی از مشکلاتش را باید خودش به طور مستقل حل کند، مشکلاتی مثل مشکلات مربوط به مدرسه یا مسائلی که با خواهر و برادر‌ها یا دوستانش دارد و شما نمی‌توانید در این موارد به او کمک کنید. در صورت نیاز، می‌توانید با ارائه دیدگاهتان به کودک کمک کنید.

۸. ایجاد برنامه مناسب
اگر کودک نتواند به ترتیب و توالی کار‌ها فکر کند، در تصمیم گرفتن دچار مشکل می‌شود. اما می‌توان این موضوع را با ایجاد روال ثابت مدیریت کرد. به محض اینکه کودک متوجه شود باید چه کاری را در چه روزی و چه ساعتی انجام دهد، به‌تدریج می‌تواند این برنامه روزمره را به طور مستقل دنبال کند.

۹. مذاکره کردن را به کودک بیاموزید
بسیاری از کودکان دنیا را محل بردن و باختن می‌بینند. بنابراین، بهتر است کودک را با توافق و مذاکره آشنا کنید تا در شرایط مختلف، بهترین انتخاب‌ها را داشته باشد. برای مثال، می‌تواند یا محل گردش را انتخاب کند یا ناهار گردش را، ولی نمی‌تواند هر دو را با هم انتخاب کند. این موضوع به او برای الویت‌بندی انتخاب‌هایش نیز کمک خواهد کرد.

۱۰. تشویق کردن کودک را فراموش نکنید
وقتی کودک تمام کار‌هایی را که قول داده بود به‌درستی و به صورت مستقل انجام می‌دهد، در گفتن اینکه چقدر به وجودش افتخار می‌کنید تردید نکنید. بازخورد مثبت به کودک در شکل‌گیری شخصیت او نقش به‌سزایی دارد.

۱۱. برایش نقش بازی کنید
مثلاً تظاهر کنید که در کاری مهارت ندارید و نمی‌توانید آن را انجام دهید و از او بخواهید که به شما کمک کند. مثلاً اگر پازل بازی می‌کنید، به او بگوئید که نمی‌دانید قطعات پازل باید کجا قرار گیرند و بگذارید که او مداخله کند و به بزرگسالی که ظاهراً پازل بلد نیست کمک کند.

این به او کمک می‌کند که بفهمد می‌تواند کار‌هایی را انجام دهد که بزرگتر‌ها از انجام آن عاجزند. بچه‌ها نه تنها می‌توانند مسئولیت پذیر باشند، بلکه این برای آن‌ها بسیار مفید است. با این کار‌ها می‌توانید باعث شوید که کودک حس کند یکی از اعضای مفید خانواده است و توانایی‌های او مهم هستند. این موجب کاهش ناامیدی کودک و افزایش مهارت و اعتماد به نفس او می‌شود.

۱۲. پیشنهاد‌های منطقی به کودک دهید
برای کمک به استقلال فکری کودک اجازه دهید از میان گزینه‌های منطقی که در اختیار او گذاشته‌اید نظر خود بیان کند.
برای مثال اجازه دهید بین پیتزا و پاستا یکی را انتخاب کند.
اجازه دهید تصمیم بگیرد ابتدا می‌خواهد گل‌ها را آب دهد یا تکالیف خود را انجام دهد.
محدودیت وضع کنید. او باید نسبت به تمام محدودیت‌های خود آگاه باشد و بداند دقیقاً از او چه انتظاری دارید.

۱۳. پیشنهاد دهید، اما دخالت نکنید
درصورتی‌که کودک برای حل یک مشکل تلاش می‌کند، به‌جای عجله برای کمک به او، می‌توانید کار‌های زیر را انجام دهید:

کودک را راهنمایی کنید، اما به او راه حل ارائه ندهید.
بگذارید کودک به انواع راهکار‌های حل مشکل بیندیشد.
از دیدن نحوه انتخاب راه حل توسط او شگفت‌زده خواهید شد.

بعضی تصور می‌کنند استقلال کودک یعنی کودک هر چیزی خواست برایش فراهم کنیم. اما در واقع یعنی توجه به خواسته‌های کودک و برآورده کردن آن، متناسب با شرایط و موقعیت و سن کودک. متاسفانه والدین اغلب تصور می‌کنند وقتی والدین خوبی هستند که هرچه کودک تقاضا می‌کند برایش فراهم کنند و گمان می‌کنند با این شیوه کودک سالمی تربیت می‌کنند و به خاطر مواردی که نتوانسته اند فراهم کنند، خود را سرزنش می‌کنند و سعی می‌کنند آن را با خرید‌های بی رویه جبران کنند.

اما این اشتباه ضرب در دو می‌شود یعنی نه فقط استقلال را از او می‌گیرند بلکه خواسته‌های نابه جایی در او ایجاد می‌کنند. ما به بچه‌ها باید اجازه دهیم خود تجربه کنند و برای خرید وسیله‌ای پس انداز کنند، صبر کنند و بعد آن را بخرند.

باید اجازه دهیم بچه‌ها تجربیاتشان را زیاد کنند، یاد بگیرند و دفعه بعد از دانسته هایشان استفاده کنند، باید هوشیارانه توانایی‌های کودک خود را ارزیابی کنیم و او را برای تجربیات مهم و سرنوشت ساز در زندگی با دادن حق انتخاب و تجربه استقلال و کسب هویت آماده کنیم. فقط در این صورت است که او می‌تواند آینده‌ای خوب و درخشان داشته باشد و مسیر زندگی آینده اش را به درستی تعیین کند.