اندیشه مهدویت و امام مهدی (عج) در آیینه کتاب

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ برخی از این آثار به زبان عربی و برخی به زبان فارسی نوشته شده است. در این یادداشت تلاش می‌شود تعدادی از مهم‌ترین این آثار معرفی شود. به همین منظور ۱۶ اثر که با موضوع اندیشه مهدویت و وصف حضرت ولیعصر (عج) منتشر شده است، معرفی می‌شود.

« موسوعه الإمام المهدی»

«موسوعه الإمام المهدی» عجل ‌ا... ‌تعالی‌ فرجه ‌الشریف تألیف آیت‌الله سیدمحمد صدر از عالمان شیعه عراق، اثری ارجمند درباره موضوعات گوناگون مرتبط با اندیشه مهدویت است که در چهار جلد به بررسی جنبه‌های مختلف این اندیشه می‌پردازد. جلد اول کتاب «تاریخ الغیبة الصغری» توسط محمد امامی شیرازی ترجمه و با نام «پژوهشی در زندگی امام مهدی و نگرش به تاریخ غیبت صغری» منتشر شده است. جلد دوم کتاب توسط سیدحسن افتخارزاده با عنوان «تاریخ غیبت کبری» ترجمه شده است. جلد سوم را حسن سجادپور با نام «تاریخ پس از ظهور» به فارسی برگردانده است. مولف در جلد چهارم این کتاب، موضوع روز موعود و آینده‌ای درخشان و امیدوارکننده برای بشریت را از دو دیدگاه مادی و دینی بررسی کرده است. شهید سیدمحمدباقر صدر در پاسداشت از این اثر گرانقدر و برای تکمیل جنبه تحلیلی و اقناعی آن، مقدمه‌ای بر این کتاب می‌نویسد و در پایان با تأکید بر ویژگی جامعیت و عمق این اثر، آن را دائره‌المعارفی بی‌نظیر در موضوع خود می‌نامد.

«پژوهشی درباره امام مهدی(ع)»

این کتاب اثر استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، از مهم‌ترین آثار معاصر درباره اندیشه مهدویت است که سید ابوالقاسم حسینی آن را ترجمه کرده است. نویسنده در این کتاب تلاش دارد به بررسی شماری از پرسش‌هایی که ذهن علم‌گرا و مادی‌نگر انسان امروز ممکن است نسبت به مهدویت و باور به امام مهدی علیه‌السلام داشته باشد، پاسخ ‌دهد. پرسش‌هایی که نویسنده در این کتاب به آنها پاسخ می­‌دهد به این شرح است: چگونه این عمر بلند برای مهدی فراهم شده است؟ چرا این همه پافشاری برای بلندی عمر مهدی؟ آماده ‌سازی راهبر منتظَر چگونه به انجام رسیده است؟ چگونه باور کنیم که مهدی وجود یافته است؟ چرا هنوز این راهبر ظهور نکرده است؟ آیا یک فرد می‌تواند این همه نقش ایفا کند؟ روش تغییر در روز موعود چیست؟ نویسنده با بیانی خردمندانه و استدلال‌های جدید به این پرسش ها پاسخ می‌دهد؛ پاسخ‌های او به گونه‌ای است که عالمان اهل‌سنت را به شگفتی و تقدیر از این کتاب وا داشته است.

«مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (عج)»   

 عنوان کتاب دیگری است که آیت‌الله سیدمحمد تقی موسوی اصفهانی به زبان عربی نوشته و سید مهدی حائری قزوینی آن را ترجمه کرده است. این کتاب نخستین بار در یک مجلد از سوی انتشارات مهر قائم اصفهان منتشر شد. کتاب بر محور بیش از ۱۰۰۰ حدیث نوشته شده و دارای هشت بخش است. نخستین بار در سال ۱۳۶۹ق در یک جلد با ۵۸۷ صفحه در اصفهان منتشر شد. چاپ دوم کتاب در سال ۱۳۹۸ق در دو جلد و در اصفهان منتشر شد. چاپ سوم آن به صورت افست با تحقیق و اضافات مؤسسة الامام المهدی در قم در سال ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق. انجام شد.

«امید و انتظار یا حکومت الهى مهدى(عج) در روى زمین»

این اثر کتابی است از استاد محمدتقى جعفرى(ره). شاکله این کتاب را مجموعه مطالبى تشکیل می دهد که آقایان على جعفرى و کریم فیضى از لابه لاى تفسیر نهج‌البلاغه استاد جعفرى درباره مهدوّیت و امام مهدى(عج) گردآوری کرده اند. این کتاب در صدد است تا به سؤالاتی نظیر: «این انسان وارسته و کامل کیست؟ بشر در انتظار چیست؟ امید و انتظار بشر به کجا مى‌رود؟ امام زمان و مدّت حکومت الهى حضرت و فتنه‌هاى آخرالزمان چگونه است؟ پاسخ دهد. محورهای این اثر به بررسی آفاق وجودی امام زمان (عج) در قالب موضوعاتی چون: قطعی بودن ظهور، مدت حکومت امام زمان (عج)، امید و انتظار، نگاه مولانا به حضرت مهدی (عج) و ... می پردازد. علامه جعفری در این کتاب معتقد است: هنگامی که حضرت مهدی (عج) به جامعه بشری گام بگذارند، هوی و هوس و تمایلات حیوانی که ملاک و محور رشد و کمال قرار گرفته بود، توسط آن حضرت سقوط می­کند و جامعة بشری می‌تواند راه حق و سعادت را دریافته و طعم عدالت را بچشد.

 «خورشید مغرب»

 از آثار دیگری است که سال­ها پیش به قلم محمدرضا حکیمی با هدف تبیین ابعاد مختلف معارف مهدویت تألیف شده است. نویسنده با قلمی روان و شیوا و استدلال­هایی محکم و معتبر در پاسخ به شبهات و سؤالاتی، کتاب را نوشته است. از جمله موضوعاتی که در این کتاب به آن پرداخته شده به این شرح است: موضوع تولد امام مهدی(عج) از طریق بررسی اقوال مختلف، شرایط دوران ولادت و کسانی که موفق به دیدار آن حضرت در روزهای نخستین تولد شدند، تبیین سیرت و شمایل حضرت مهدی(عج) آن‌ گونه که در روایات شیعه و سنی وارد شده است یا امام مهدی(عج) در کتب پیشینیان و نیز مسلمانان به ویژه در قرآن کریم به آن اشاره کرده اند. در این کتاب موضوعاتی مانند مسئله طول عمر، انتظار و ضرورت حاکمیت احکام دینی با بیانی مستدل بررسی شده است.

«مهدویت و سبک زندگی»

عنوان کتابی است که به قلم محمود ملکی راد در پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به تازگی منتشر شده است.

این کتاب در پنج فصل و ۳۲۴ صفحه تهیه و تألیف شده است. فصل اول آن به کلیات و مبانی پرداخته و موضوعاتی از جمله نقش دین در ارائه الگو برای سبک زندگی و ارائه الگوی سبک زندگی زمینه ساز بر محور ویژگی منتظران و یاران امام (ع) تبیین شده است.

در فصل دوم نویسنده به موضوع الگوی سبک زندگی بر محور باور‌ها و بینش‌ها می‌پردازد که در آن، موضوعاتی مانند اعتقاد به استمرار وجود امام و حجت الهی در زمین، باور به ولایت امام زمان (عج) بر باطن افراد، باور به حضور امام در میان مردم و عرضه اعمال بر ایشان مطرح شده است.

نویسنده در فصل سوم، به موضوع «الگوی سبک زندگی بر محور ارزش‌ها و گرایش ها» پرداخته و در این میان، به ارزش‌های برآمده از مهدویت و کارکرد آن در سبک زندگی پرداخته است.

«الگوی سبک زندگی بر محور هنجار‌ها و رفتارها» محور فصل چهارم کتاب است که بر این اساس مباحثی همچون التزام به ایجاد آمادگی و زمینه سازی برای ظهور، پایبندی به امامت امام زمان (عج) در عصر غیبت، توسل به امام زمان (عج) و ارتباط قلبی با آن حضرت، احیای یاد امام زمان (عج) و ... تبیین شده است.

در آخرین فصل از کتاب مهدویت و سبک زندگی، ضمن تشریح شاخص‌های کارکردی مهدویت در سبک زندگی، کارکرد‌های زیستی و عاطفی (تشویق به ازدواج، تأکید بر فرزندآوری و سبک زندگی بر محور تعلیم و تربیت فرزندان) و کارکرد‌های امامتی مهدویت در سبک زندگی (بر محور مراقبت و حمایت همسران از همدیگر، از فرزندان، و از والدین و خویشاوندان) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

«سفیران امام»

 این کتاب اثر دیگر است که عباس راسخی نجفی نوشته است و در آن به معرفی نایبان چهارگانه حضرت امام مهدی (ج) و مقام ایشان پرداخته است. آقای راسخی نجفی در این کتاب با استناد به روایات نخست با معرفی اجمالی سفیران امام، وظایف آنان را شرح می دهد؛ سپس به تفصیل شرح حال نایبان را تبیین و توقیعات صادر شده از جانب امام زمان (عج) را در دوره نیابت هر یک از نواب نقل می‏ کند. بخشی از کتاب نیز به مباحثی درباره ویژگی‏های خاص امام و عرضه شدن اعمال مردم بر ایشان اختصاص دارد.

«مهدویت در اسلام و دین زرتشت»

 عنوان کتابی است از علیرضا ابراهیم که مرکز بازشناسی اسلام و ایران منتشر کرده است. این کتاب یک مقدمه و سه بخش دارد.

بخش اول آن به چیستی مهدویت پرداخته است. بخش دوم شامل موضوع مهدویت از منظر روایات است. بخش سوم نیز به بررسی عقلانی ظهور منجی ها در آخرالزمان اختصاص دارد.

«قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ و مقاله شهید»

 این کتاب یکی از آثار استاد مرتضی مطهری است که انتشارات صدرا منتشر کرده است. کتاب شامل دو بخش است. بخش اول «قیام و انقلاب مهدى(ع) از دیدگاه فلسفه تاریخ» است که در آن شهید مطهری مسئله مهدویت را در مقایسه با تئوری‌هایى که تاریخ را تحلیل مادى کرده‌اند، مورد بحث و بررسى قرار داده‌ است. در این کتاب موضوع انتظار فرج تبیین شده و برای این موضوع شواهد و مثال‌هایی از قرآن ارائه شده است. بخش دوم کتاب که «شهید» نام دارد، ارزش شهادت و قداست و علوّ مقام شهید از جنبه‌هاى گوناگون بررسى شده است.

«انتظار، بایدها و نبایدها»

 عنوان کتابی است که ابراهیم شفیعی سروستانی در مرکز پژوهش های صداوسیما منتشر کرده است. این کتاب شامل سه فصل است. در فصل اول انتظار در تفکر شیعه مورد بحث و بررسی قرار گرفته که مشتمل بر مفهوم، ضرورت و فضیلت انتظار، وظایف منتظران و نقش سازنده انتظار است. فصل دوم به بایدها و نبایدهای ترویج انتظار اختصاص دارد و عنوان فصل پایانی نیز همراه با برنامه سازان است که در آن پیشنهادهای برنامه ای، معرفی کارشناس و آشنایی با مؤسسات مهدوی ارائه شده است.

«نشانه‌های ظهور بحثی پیرامون علائم حتمیه ظهور حضرت حجت»

نشانه های ظهور کتاب دیگری است که آقای سیدعلی اصغر سادات مدنی نگاشته و انتشارات زنبق آن را منتشر کرده است. این کتاب گلچینی از روایات ائمه اطهار (ع) و برخی منابع دیگر در خصوص نشانه های ظهور است.

«دانشمندان عامه و مهدی موعود»

 این کتاب را علی دوانی نگاشته و انتشارات مشعل آزادی آن را منتشر کرده است. در این کتاب فهرستى از نظريات و اعتقادات صد و بيست تن از مشاهير و بزرگان عامه درباره امام مهدى (عج) كه از شخص محمد بن الحسن العسكرى(عج)، به‌عنوان «حجت»، «قائم»، «مهدى» و «منتظر» نام برده که به وجود مقدس امام زمان(عج) در عقيده شيعه اعتراف کرده اند. این كتاب نگارشی روان دارد و در سال 1353ش، نوشته شده است. مهم‌ترين ویژگی این کتاب در مقایسه با کتاب های مشابه اين است كه آنها را به ترتيب زمان از قرن چهارم هجرى تا عصر حاضر، قرن به قرن، شناسانده و تاريخ درگذشت هركدام را با تتبع بسيار يادداشت كرده و كتابى بى‌بديل را ارائه کرده است.

«انتظار بذر انقلاب؛ یادی از قیام جهانی امام مهدی (ع)»

 این کتاب را حسین تاجری در تابستان 1358 نوشته و انتشارات کوکب آن را منتشر کرده است. سیمای راستین ظهور، ظهوری در درون، از یاس تا امید، تلاش و سازندگی، در کمینگاه صبر، آزمونی دیرپا و در پیشگاه تاریخ، بخش های این کتاب را تشکیل داده اند. نویسنده هدف از نگارش این کتاب را این گونه بیان می­کند: نسل جوان ما که اینک شاهد شکوفایی یک نهضت تازه شیعی است؛ دریابد که این بوته گل سرخ از کدامین بذر و در پرتو کدامین خورشید می روید. 

«عصر ظهور»

 عنوان کتاب دیگری است که آقای علی کورانی نویسنده لبنانی به زبان عربی نوشته و عباس جلالی ترجمه و معاونت پژوهشی سازمان تبلیغات اسلامی آن را منتشر کرده است. این کتاب شرحی درباره حوادث قبل از ظهور است. نویسنده در این کتاب حوادث دوران ظهور و سرانجام ملل و قومیت‌های مختلف در عصر جنگ‌های آخرالزمان و ظهور حضرت مهدی (عج) را از دیدگاه روایات شیعه و سنی بررسی و تحلیل کرده است. کورانی معتقد است: حرکت ظهور از سرزمین مشرق شروع می‌ شود. احادیث اهل بیت(ع)، قومی را روایت می‌کنند که از دیار سلمان هستند و از مشرق قیام می‌کنند و آنها نخستین زمینه‌سازان ظهور خواهند بود. وی بر این باور است انقلاب اسلامی ایران، از حرکت‌های زمینه‌ساز برای ظهور‌ امام مهدی(عج) است.

«مهدویت و سیاست‌های فرهنگی ترویج آن در جمهوری اسلامی ایران»

 این کتاب یکی از تازه های نشر است که رحیم کارگر نگاشته و نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی آن را روانه بازار کرد.

کتاب در خصوص ترویج و تبلیغ آموزه مهدویت و فرهنگ انتظار نوشته شده و هدف نویسنده «ارائه سیاست‌های فرهنگی مطلوب برای ترویج مهدویت در جمهوری اسلامی ایران» است. به همین منظور نویسنده برای ارتقای جایگاه ترویج مهدویت در کشور، توصیه های سیاستی در محورهای سه گانه (رسانه های مکتوب، دیداری و شنیداری و دیجیتالی) ارائه کرده است.

نویسنده، کتاب را در ۳۱۴ صفحه و شش فصل دسته بندی کرده است. به طوری که فصل اول به مفاهیم و کلیاتی با عناوین سیاست یا خط مشی، سیاست های کلی نظام، سیاستگذاری فرهنگی، دولت و دولت اسلامی، مهدویت، و ترویج و تبلیغ مهدویت اختصاص دارد. عنوان فصل دوم «مبانی تبلیغ و ترویج مهدویت» است. در فصل سوم «اسناد و مبانی سیاستی ترویج مهدویت» بررسی شده است. «رویکرد دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران به مهدویت» عنوان فصل چهارم است. فصل پنجم به «نقد و بررسی سیاست های فرهنگی مهدویت در رسانه ها» اختصاص یافته است و در فصل ششم نیز به موضوع «مهدویت و سیاست‌های فرهنگی ترویج آن در جمهوری اسلامی ایران» پرداخته شده است.

نویسنده معتقد است: چشم انداز مهدویت ستاره راهنمایی است که باید تمام فعالیت های آینده پژوهانه را به سمت آن هدایت کرد؛ بر این اساس هر نوع چشم انداز و در هر سطحی که باشد و هر نوع طرح و الگو در آینده پژوهی دینی باید از چشم انداز مهدوی تحقق یابد. در این راستا، برای فراهم سازی چشم انداز و ایجاد امید و تحرک در جامعه اسلامی و دستیابی به وضعیت مطلوب باید چشم انداز مهدوی را به آینده تصویر شده کوتاه مدت تقسیم کرد. چنین چشم اندازی می تواند الهام بخش و حرکت آفرین باشد.

«رسانه ها و بازتولید جامعه منتظر»

 کتابی است که آقای سیدمحمد میرتبار نوشته و انتشارات دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها آن را منتشر کرده است. نویسنده در این کتاب تلاش دارد روش‌های موثری برای بهتر شناساندن آموزه‌های دینی از طریق ابزارهای نوین رسانه‌ای ارائه دهد. این کتاب شامل پیشگفتار و ۸ فصل است که فصل بندی آن به شرح زیر است: فصل اول در خصوص رسانه و انتظار، فصل دوم: رسانه و منتظران، فصل سوم: بایسته‌های انتظار در عرصه رسانه، فصل چهارم: رسانه و تجلی اصول اسلامی در عصر انتظار، فصل پنجم: رسانه و آسیب‌شناسی جامعه منتظر، فصل ششم: عوامل پیدایش آسیب در جامعه منتظر، فصل هفتم: راهکارهای مقابله با آسیب در جامعه منتظر و فصل هشتم: رسانه و نقد و بررسی مستند آسیب‌ها.

عبدالشریف ولدبیگی