پژوهشگران پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی با اجرای یک طرح تحقیقاتی، نقش منابع اطلاعاتی و میزان تاب‌آوری بر شدت اضطراب مردم شهر تهران را ارزیابی کردند.
رییس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی درباره طرح پژوهشی «بررسی رابطه نقش منابع اطلاعاتی و میزان تاب‌آوری بر شدت اضطراب افراد ساکن تهران در همه‌گیری بیماری کرونا»تاکید کرد: مواجه‌شدن با منابع اطلاعاتی گوناگون و مواجهه بیش از حد اطلاعاتی و اطلاعات گمراه‌کننده درباره بیماری کرونا، سلامت روانی افراد را به خطر می‌اندازد. بیماری کرونا، سبب بروز برخی از بیماری‌های روان‌شناختی از جمله اضطراب می‌شود. عوامل بسیاری بر کاهش اضطراب فراگیر ناشی از کرونا تأثیرگذار است که یکی از این عوامل، میزان تاب‌آوری است.
فضای مجازی، اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات در خصوص کرونا
" منتظری" افزود: در این مطالعه که در سال ۱۴۰۰ انجام شد، ۴۰۰ بزرگسال تهرانی ۱۸ سال و بالاتر مشارکت داشتند. نتایج این پژوهش نشان داد، افراد بیشترین اطلاعات خود درباره بیماری کووید -۱۹ را از طریق فضای مجازی و سایت‌های خبری به دست می‌آورند. ۱۷۳ نفر (۴۳.۲۵ درصد) افراد به رسانه ملی و ۲۰۰ نفر (۵۰ درصد) به پیامک‌های وزارت بهداشت "زیاد و خیلی زیاد" اعتماد داشتند. همچنین ۱۶۸ نفر (۴۲ درصد) اعلام کردند که اصلاً به شبکه‌های ماهواره‌ای (در این زمینه) اعتماد ندارند.
رییس پژوهشکده علوم بهداشتی خاطرنشان کرد: ۱۳۹ نفر (۳۴.۸ درصد) از شرکت‌کنندگان در این طرح پژوهشی حداقل اضطراب، ۱۹۹ نفر (۴۹.۸ درصد) اضطراب خفیف، ۴۸ نفر (۱۲ درصد) اضطراب متوسط و ۱۴ نفر (۳.۵ درصد) اضطراب شدید داشتند. در خصوص میزان تاب‌آوری نیز ۱۳۸ نفر (۳۴.۵ درصد) از مخاطبان تاب‌آوری کم، ۲۴۸ نفر (۶۲ درصد) تاب‌آوری معمولی و ۱۴ نفر (۳.۵ درصد) تاب‌آوری زیاد در مقابل کرونا گزارش کردند.
تأثیر استفاده از فضای مجازی بر شدت اضطراب ناشی از کرونا
رییس پژوهشکده علوم بهداشتی تأکید کرد:نوع منابع اطلاعاتی و میزان تاب‌آوری بر شدت اضطراب در افراد ساکن تهران در همه‌گیری بیماری کرونا اثرگذار بود. افرادی که زمان بیشتری را در فضای مجازی صرف کردند، در دوران همه‌گیری کرونا، اضطراب بالاتری را تجربه کردند و میزان تاب‌آوری بر کاهش شدت اضطراب مؤثر بود.
"علی منتظری" با تاکید بر اهمیت بررسی تاثیر این بیماری بر روی سلامت روان افراد و بیان این که یک بیماری همه‌گیر می‌تواند در ابعاد مختلف سلامتی تأثیرگذار باشد، گفت: اضطراب، حالتی روان‌شناختی است که تقریبا همه انسان‌ها آن را در طول زندگی تجربه می‌کنند، اما اگر از حد متعادل آن خارج شود، یک اختلال روانی محسوب می‌شود. یکی از رایج‌ترین انواع اختلالات اضطرابی اختلال اضطراب فراگیر است.
عضو هیأت‌علمی پژوهشکده علوم بهداشتی خاطرنشان کرد: برخی افراد تقریبا در مورد هر چیزی مضطرب و نگران به نظر می‌رسند. این‌گونه افراد را می‌توان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر طبقه‌بندی کرد. ویژگی‌های اصلی اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب و نگرانی مفرط در حوزه‌های متفاوتی مانند کار و وظایف روزانه است که کنترل آن‌ها برای فرد دشوار است. به‌علاوه این‌گونه افراد دچار علائمی جسمی مانند بی‌قراری، احساس تشویش یا بی‌تابی، خستگی زودرس، مشکلات تمرکز یا تخلیه ذهنی، تحریک‌پذیری، تنش عضلانی و اختلالات خواب می‌شوند.
تاب‌آوری، ظرفیتی برای مقاومت در برابر سختی‌ها
"علی منتظری" افزود: از سوی دیگر، تاب‌آوری ظرفیتی است که موجب می‌شود افراد در برابر سختی‌ها مقاومت کرده و از ناملایمات به سمت زندگی سالم حرکت کنند. گرچه اختلاف نظر‌هایی در رابطه با تعریف دقیق تاب‌آوری در بین نظریه‌پردازان وجود دارد، اما همگی بر دو نکته در خصوص تعریف تاب‌آوری اتفاق نظر دارند: اول اینکه شخص، خطر جدی را تجربه کرده باشد و دوم این که در مواجهه با این خطر جدی، به طریقی از خود عملکرد مثبت نشان داده باشد. افراد دارای تاب‌آوری بالا، توان مقابله و انطباق مناسبی با رویداد‌های استرس‌زا را دارند و به‌خوبی از پس دشواری‌های ناگزیر زندگی برمی‌آیند. همچنین تاب‌آوری باعث محافظت افراد در برابر تأثیرات منفی عوامل استرس‌زای زندگی و آسیب‌های روانی مانند اختلال اضطراب فراگیر می‌شود؛ بنابراین ممکن است ارتقای سلامت روان عمومی در طول شیوع کووید-۱۹ از طریق افزایش تاب‌آوری مفید باشد.
عضو هیأت‌علمی پژوهشکده علوم بهداشتی با اشاره به اینکه اخیراً سازمان سلامت جهان (WHO)، دو واژه با عناوین "مواجهه بیش از حد اطلاعاتی (Infodemic) " و"اطلاعات گمراه‌کننده (Misinformation) " در مقابله با ویروس کرونا مطرح کرده است، خاطرنشان کرد: از دیگر موارد تأثیرگذار بر سلامت روان، نوع و منبع اطلاعاتی افراد در زمان همه‌گیری یک بیماری است. سازمان سلامت جهان و دفتر منطقه‌ای آن در آمریکا (Pan American Health Organization) اعلام کردند که مواجهه بیش از حد اطلاعات خود می‌تواند سبب احساس اضطراب و افسردگی افراد شود. به‌عبارتی‌دیگر علاوه بر گسترش جهانی ویروس، نوع دیگری از همه‌گیری، ایجاد شایعات گمراه‌کننده، انتشار اطلاعات غلط از طریق رسانه‌های آنلاین، پخش ویدیو‌ها از طریق پلتفرم‌های پیام‌رسان مانند توییتر، فیس بوک، اینستاگرام، واتساپ و یوتیوب است. به همین دلیل سازمان سلامت جهان در یک سایت اطلاع‌رسانی “mythbuster” به این موضوع واکنش نشان داده و شایع‌ها و دروغ‌های خطرناک در مورد این بیماری را اعلام کرده است.
"منتظری "تصریح کرد: مواجهه با اخبار بیماری کرونا، ابعاد مختلف زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده و سلامت روانی افراد را با مشکل مواجه کرده است. اگر چه قرنطینه و حفظ فاصله اجتماعی از روش‌های مؤثر مقابله با بیماری‌های واگیر است، اما این روش‌ها آثار روانی زیادی نظیر استرس، نگرانی، ترس و اضطراب را در بین افراد جامعه به وجود می‌آورد که هر کدام از این پیامدها، آثار مخرب منحصر به خود را در زندگی افراد در طول زمان نشان می‌دهند. از طرفی به دلیل اینکه افراد بیش از هر زمان دیگری اخبار مربوط به بیماری را از طریق رسانه‌های گروهی و شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کنند، تحت تأثیر اخبار منتشر شده، پیامد‌هایی نظیر نگرانی، استرس و اضطراب را در زمان همه‌گیری تجربه می‌کنند؛ بنابراین با توجه به‌سرعت شیوع این بیماری و اثرات قابل ملاحظه اقتصادی، اجتماعی و روان‌شناختی آن، نیاز به شناخت بیشتر عواقب بیماری و شرایط حاصل از آن بر روی سلامت روان افراد حایز اهمیت است.
رییس پژوهشکده علوم بهداشتی تأکید کرد: از طرفی مواجه‌شدن با منابع اطلاعاتی گوناگون اعم از سایت‌های پزشکی و غیرپزشکی، شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی و در نهایت خطر مواجهه، اطلاعات بیش از حد و اطلاعات گمراه‌کننده، نیاز به مطالعه تاثیرات این‌گونه منابع بر مؤلفه‌های روان‌شناختی را بیش از پیش آشکار می‌سازد. بنابراین، شناسایی عوامل مؤثر بر اختلالات روان‌شناختی در سطح جامعه امری ضروری بوده تا با راهکار‌ها و روش‌های مناسب روان‌شناختی بتوان سلامت روان افراد را حفظ نمود. در این زمینه، آگاهی از میزان و منبع دانش عموم مردم و سطوح اضطراب و اقدامات رفتاری آن‌ها می‌تواند اطلاعات مفیدی جهت برنامه‌ریزی مداخلات آموزشی و مهار کارآمدتر همه‌گیری در اختیار سیاست‌گذاران بگذارد.
این طرح پژوهشی به سرپرستی "علی منتظری" و با همکاری خانم‌ها آزاده طاولی، فرزانه مفتون، منصوره فرهنگ نیا، فاطمه نقی زاده موغاری، ملیکا نورانی، نگار تشکری و حوریه حسن‌پور انجام شد.