اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌ها متحمل رکود، کاهش ارزش پول رایج و تورم، اما دچار فروپاشی نشد.
در این گزارش آمده است: در حالی که دری بسته می‌شود، دری دیگر باز می‌شود. در دو هفته گذشته فشار جهانی بر بخش مالی روسیه افزایش چشمگیری یافته است. در عین حال در ایران قرار است تحریم‌ها بار دیگر کاهش یابد. آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. گفتگو‌های یک ساله برای احیای این توافق به مراحل نهایی رسیده است. به نظر می‌رسد توافق منعقد شود. کاهش تحریم‌ها به احتمال این که توافق موجب بازگشت نفت ایران به بازار جهانی شود، کمک خواهد کرد.
تجربه ایران عبرت آموز است. این کشور در دهه گذشته- تحت فشار تحریم‌های جهانی- متحمل رکود، کاهش ارزش پول رایج خود و تورم مزمن شد. اقتصاد ایران آسیب دید، اما دچار فروپاشی نشد و علت عمده اش این است تولیدکنندگان صنعتی در ایران ایستادگی کردند.
بازار بورس شکوفا و رو به رشد ایران گواه سرسختی اقتصاد این کشور است. بسیاری از شرکت‌هایی که دوام آورده و رونق یافته اند در فهرست بازار بورس این کشور قرار دارند.
تحریم‌های آمریکا دهه هاست که بخشی از واقعیت زندگی در ایران بوده است. اعمال تحریم‌ها در سال ۱۹۷۹ پس از آن آغاز شد که جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا، به دنبال تسخیر سفارت آمریکا در تهران واردات نفت از ایران را ممنوع و دارایی‌های ایران را در آمریکا را مسدود کرد اما تأثیر تحریم‌ها بر ایران در واقع زمانی آغاز شد که کشور‌های دیگر هم به آن ملحق شدند.
به منظور فشار بر ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای خود، بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲، موج تحریم‌های بین المللی علیه این کشور آغاز و به تدریج تشدید شد. صادرات نفت ایران و بانک‌های این کشور هدف قرار گرفتند. دارایی‌های خارجی بانک مرکزی ایران مسدود شد. آمریکا بانک‌های تجاریِ سراسر جهان را از تامین مالی هرگونه تجارت با ایران با دلار منع کرد. از آن پس، نظام تحریم ها، با درجات سختی مختلف، علیه ایران حفظ شده است.
خسارت ناشی از تحریم‌ها گسترده بوده است. صادرات نفت ایران از دو میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۴ رسید. اقتصاد ایران در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۸ متحمل رکود‌های شدیدی شد.
تحریم صادرات نفت ایران خلاء بزرگی در خزانه دولت ایجاد کرد. مقامات این کشور به علت دسترسی نداشتن به ذخایر خود یا درآمد‌های دلاری معتبر از محل صادرات نفت، قادر به حمایت از ارزش ارز رایج کشور نبوده اند که منجر به تورم بسیار بالا شد. کشور مشکلات زیادی داشته است. تازه‌ترین گزارش بانک جهانی درباره ایران حاکی از یک دهه رشد جزئی تولید ناخالص داخلی است، اگرچه اوضاع می‌توانست بسیار بدتر باشد.
در اینجا به سه علت مقاوم بودن ایران با وجود مشکلات ناشی از تحریم ها، می‌پردازیم. علت نخست این است که با این که تحریم‌ها گسترده و مبتنی بر سیاست سختگیرانه بوده، اما ضعف‌هایی هم داشته است. ایران توانسته است روزانه چندصد هزار بشکه نفت صادر کند. بیشتر این صادرات نفت به عنوان صادرات از مالزی، عمان یا امارات عربی متحده، وارد چین شده است.
دور زدن تحریم‌ها با خطر همراه است، اما برخی پالایشگاه‌های خصوصی حاضرند در ازای تخفیف کلان، این خطر را به جان بخرند. در ضمن دلار تنها ارز سخت نیست: یوان و دینار امارات که ارزش آن بر اساس ارزش دلار تعیین می‌شود، نیز وجود دارد.
دومین منشاء این مقاوم بودن، تنوع بخشیدن به صادرات است. ایران مجموعه‌ای از صنایع تولیدی دارد. برخی از صنایع بزرگ‌تر همچون معادن و ذوب فلزات از دسترسی به انرژی ارزان و مطمئن برخوردارند. علاوه بر این، ایران مرز‌های زمینی با چند کشور پرجمعیت همچون پاکستان و ترکیه دارد. بخشی از تجارت زمینی ایران غیرقانونی است، اما کنترل و نظارت بر آن دشوار است.
سومین عامل، جایگزین شدن محصولات وارداتی با محصولات داخلی است. تضعیف ارزش ریال باعث شده است کالا‌های وارداتی در دسترس بسیاری از ایرانی‌ها نباشد اما این موهبتی برای تولیدکنندگان داخلی بوده است که به بازاری ۸۳ میلیون نفری در داخل خدمت می‌کنند.
یکی از ساکنان تهران می‌گوید وقتی برای خرید در شهر می‌روید، می‌توانید پوشاک، اسباب بازی و لوزام خانگی ساخت ایران پیدا کنید. اگر شاخص جهانی خودکفایی وجود داشت، ایران رتبه بالایی کسب می‌کرد.»
بازار بورس ایران بازتاب این اقتصاد مقاوم است. برخی از شرکت‌های بزرگ‌تر در فهرست تحریم‌ها هستند، اما صد‌ها شرکت کوچک‌تر تحریم نشده اند. ارزش شاخص سهام در برابر کاهش ارزش ریال و تورم به خوبی حفظ شده است. بسیاری از ایرانی‌ها متوجه این امر شده اند.
بازار بورس در سال ۲۰۲۰ با ورود سیل سرمایه گذاران خرد، شکوفا شد، اما آن حباب کوچک به تدریج ترکید. ماسیج وجتال، از صندوق «امتلون کپیتال» که در ایران سرمایه گذاری می‌کند، گفت سهام‌ها دوباره ارزان شده اند.
بر اساس پیش بینی تحلیلگران داخلی، نسبت متوسط قیمت به درآمد برای صد شرکتی که در صدر هستند، حدود پنج است.
سران ایران «به اقتصاد مقاومتی» مباهات می‌کنند، اما اسفندیار باتمانقلیچ، از اندیشکده «بورس و بازار» به تازگی در مقاله‌ای نوشت: این سرسختی و مقاومت به طور عمده بازتاب تقلای پایین به بالا برای دوامی اساسی است، نه یک انتخاب راهبردی بالا به پایین. اقتصاد‌ها از مردم عادی تشکیل شده اند. آن‌ها به بهترین نحوی که می‌توانند خود را با تغییر شرایط، وفق می‌دهند.
در حال حاضر ایرانی‌ها با چشم انداز واقعیِ روز‌های بهتر رو به رو هستند، اما برای مردم روسیه، وفق یافتن با شرایط سخت و دردناک، تازه آغاز شده است.