مبعث و آغاز رسالت پیامبر رحمت و مهربانی

 بِعثَت به برگزیده شدن حضرت محمد (ص) به پیامبری و آغاز رسالت او اشاره دارد. به روایت اهل سنت، حضرت محمد صلی الله علیه و آله روز دوشنبه هفدهم یا هجدهم یا نوزدهم ماه مبارک رمضان، به پیامبری مبعوث گردیده اند. اما بنابر روایت مشهور، بعثت پیامبر اسلام در ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل روی داده است. از این‌رو در فرهنگ شیعی ۲۷ رجب، به عنوان «عید مبعث» گرامی داشته می‌شود. بعثت پیامبر سرآغاز دین اسلام و مقدمه برچیدن شدن بت‌پرستی از حجاز بود. بعثت پیامبر اکرم (ص) بنابر مشهور در ۴۰ سالگی و بنا به قولی، در ۴۳ سالگی حضرت محمد (ص) رخ داده است. طبق گفته مورخان، بعثت در سال چهلم عام الفیل و بیستمین سال حکومت خسرو پرویز بر ایران روی داده است. پیامبر اسلام وقتی که در غار حرا به تفکر و عبادت مشغول بود، با نزول نخستین آیات سوره علق، بعثتش آغاز شد و با نخستین آیات سوره مدثر ادامه یافت. بعد از ابلاغ وحی، پیامبر(ص) ابتدا همسرش حضرت خدیجه (س) و پسر عمویش حضرت علی(ع) را در جریان نبوت خویش قرار داد. به روایتی، همین که پیامبر وارد خانه شد از نور چهره مبارکش خانه خدیجه کبری سلام الله علیها منور شد و آن بانوی پرهیزکار پرسید: ای محمد! این چه نوری است که در تو مشاهده می‌کنم؟ حضرت فرمود: این نور پیامبری است، بگو: لا إله الا الله، محمد رسول الله. خدیجه گفت: شهادت می‌دهم که خدایی جز خداوند یکتا نیست و تو رسول و پیامبر خدایی. بدین گونه خدیجه نخستین کسی بود که به همسرش حضرت محمد صلی الله علیه و آله ایمان آورد. از میان مردان نیز امام علی علیه‌السلام، به محض دیدن چهره نورانی پیامبر صلی الله علیه و آله به وی ایمان آورد و شهادتین را بر زبان جاری کرد. از آن پس پیامبر صلی الله علیه و آله در کنار خانه خدا نماز می‌گذارد و خدیجه سلام الله علیها و علی علیه‌السلام بر او اقتدا می‌کردند و نماز می‌خواندند. این سه نفر، با جان و مال و هستی خویش، اسلام را پرورانده و فراگیر نمودند.
به بهانه مبعث پیامبر اسلام (ص) این یادداشت تلاش دارد تعدادی از آثاری که در خصوص سیره نبوی و زندگی پیامبر اکرم نگاشته شده است؛ معرفی کند. البته یادآوری می¬شود در خصوص شخصیت و زندگی پیامبر رحمت آثار فراوانی وجود دارد اما در این یادداشت تعدادی از مهمترین آثار بازخوانی می¬شود.

کتاب زندگانی محمد (ص) پیامبر اسلام یکی از قدیمی ترین کتاب¬هاست که ابن هشام آن را نوشته و سیدهاشم رسولی محلاتی آن را ترجمه کرده است. مترجم در مقدمه کتاب نوشته است این کتاب نخستین کتابی است که درباره زندگی پیامبر عظیم الشان اسلام نگاشته شده است و در قرون متمادی و ادوار مختلفه مورد اعتماد شیعه و سنی بوده و از نظر قدمت تاریخی اصل آن که از محمد بن اسحاق است از تمام کتاب¬های سیره که تاکنون به دست ما رسیده سابقه دارتر و قدیمی تر است. این کتاب که به سیره ابن هشام معروف است همان کتاب سیره محمد بن اسحاق مدنی است که عبدالملک بن هاشم حمیری آن را جمع‌آوری کرده است. همان گونه که در آغاز کتاب تذکر می‌دهد، به جز برخی از مطالب آنکه دخالتی در زندگی و سیره رسول خدا(ص) یا اجداد آن بزرگوار نداشته است، بقیه هرچه بوده در این کتاب آورده است. در بسیاری از موارد به دنبال گفته های ابن اسحاق، خود ابن هشام هم تذکراتی داده و در رد یا اثبات گفته او مطالبی را بیان داشته است. این کتاب که نثر روانی دارد و به صورت داستان روایت شده است را انتشارات کتاب فروشی اسلامیه منتشر کرده است.

کتاب زندگانی محمد (ص)، نوشته محمد حسنین هیکل از آثار معروفی است که در خصوص سیره نبوی و تاریخ زندگانی پیامبر اسلام نگاشته شده است. هیکل این کتاب را در واکنش به نوشته های انحرافی در مورد اسلام و قرآن و پیامبر که دانشگاه امریکایی قاهره برای دانشجویان تهیه و تنظیم کرده بود، در سال ۱۹۳۲ نگاشت. این کتاب، زندگانی پیامبر اسلام را از روز تولد تا زمان وفات روایت می¬کند و تمام وقایعی را که برای آن حضرت رخ داده یا در کتاب¬های تاریخ به وی نسبت داده شده است، با تطبیق آنها با یکدیگر و نمایاندن درست و نادرست، گفتار سیره نویسان مسلمان و غیرمسلمان را با هم مقایسه می¬کند و با نظری دقیق به قضاوت درباره آنها می¬پردازد. کتاب قالبی داستانی و جذاب دارد و ابوالقاسم پاینده آن را به زبان فارسی ترجمه کرده است.




کتاب سیری در سیره نبوی از دیگر کتاب هایی است که استاد مرتضی مطهری در خصوص تاریخچه زندگانی پیامبر اسلام و چگونگی گسترش سریع اسلام به شیوه نبوی نگاشته است. کتاب مشتمل بر سه بخش است. بخش اول شامل دو مقاله با عناوین «دعوت ها سه بعدی» و «موج اسلامی» بخش دوم که قسمت اصلی کتاب است مشتمل بر هشت سخنرانی استاد مطهری در خصوص سیره نبوی است که در فروردین 1354 در مسجد جامع بازار تهران ایراد شده است. بخش سوم نیز متشکل از یک سخنرانی و ترجمه صد سخن از پیامبر اسلام است. این کتاب را انتشارات صدرا منتشر کرده است.

«سيرۀ نبوى، منطق عملى»، از دیگر آثاری است که در خصوص سیره پیامبر اسلام در چندین دفتر منتشر شده است. این مجموعه را آقای مصطفی دلشاد تهرانی نگاشته است. مطالب این كتاب با مراجعه به منابع متعدد تاريخى، فقهى، كلامى، ادبى و غيره فراهم شده است. این كتاب به بررسى زندگى، منش، روش و اصول عملى در سيرۀ پيامبر اكرم (ص) به عنوان گنجينه‌اى گرانبها مى‌پردازد. آن چه تحت عنوان سيرۀ نبوى (منطق عملى) تدوين شده است با انگيزۀ رجوع دوباره به كتاب و سنّت و مرورى در اصول برخاسته از سيرۀ نبىّ اكرم است. دفتر اول کتاب به سیره فردی، دفتر دوم به سیره اجتماعی، دفتر سوم به سیره مدیریتی، دفتر چهارم به سیره خانوادگی اختصاص دارد. نویسنده منظور از سیره را سبک، سیر و کردار و رفتار که همان منطق عملی است بیان می¬کند که دارای اصول ثابت و استوار است. به اعتقاد او اصولی که راهنمای عمل ایمانی و جهت گیری زندگی است؛ اصولی اخذ شده از کتاب و سنت برگرفته از 23 سال عصر نبوت و در امتداد آن 250 سال عصر امامت یعنی 273 سال عصر عصمت محور اصلی این مجموعه است.

«محمد خاتم پیامبران» عنوان کتابی دو جلدی است که با محوریت بعثت توسط گروهی از نویسندگان تدوین شده و انتشارات حسینه ارشاد آن را منتشر کرده است. در جلد اول جمعی از نویسندگان شامل سیدحسین نصر، محمدجواد باهنر، اکبر هاشمی رفسنجانی، سیدجعفر شهیدی، علی شریعتی، علامه طباطبایی و‌ عطاءالله شهاب پور، این مجموعه را نگاشته اند مجموعه مقالات جلد اول، 10 مقاله به این شرح دارد: دین در جهان معاصر، جهان در عصر بعثت، از ولادت تا بعثت، از بعثت تا هجرت، از هجرت تا وفات، گوشه¬ای از اخلاق محمد، محمد در آئینه اسلام، سیمای محمد، بشارت انبیاء و ختم نبوت. کتاب در مهر 1347 منتشر شده است.
جلد دوم «محمد خاتم پیامبران» نیز از سوی حسینیه ارشاد یک سال بعد یعنی 1348 منتشر شد و شامل 9 مقاله است. اسلام و عقل از محمدتقی جعفری، جامعیت اسلام از حسین نوری، کارنامه اسلام از عبدالحسین زرین کوب، اسلام از دریچه مسیحیان از مجتبی مینوی، مستشرقین و اسلام از سیدغلامرضا سعیدی، تحلیلی از عوامل گسترش اسلام از سیدمرتضی شبستری، اسلام و مسلمانان در جهان امروز سیدهادی خسروشاهی، وحی و نبوت محمدتقی شریعتی و پیامبر امی از مرتضی مطهری اجزای این کتاب را شامل می شوند.

«محمد در مدینه» (تحلیلی نوین از زندگانی سیاسی و اجتماعی پیامبر)‌ اثر دیگری است که سمیح عاطف الزین نویسنده لبنانی نگاشته و مسعود انصاری آن را به فارسی و در دو جلد ترجمه کرده است. این کتاب در 7 فصل شامل؛ موقعیت جغرافیایی و اقتصادی و اعتقادات عرب پیش از اسلام، اجداد محمد، آماده سازی محمد از سوی خداوند و پذیرفتن مسئولیت دعوت، مدینه منوره، پدیدار شدن فضای جنگ و درگیری، فتح مکه و پرداختن به امور مملکت نگاشته شده است. به نظر مترجم، این کتاب سبکی آسان یاب، نثری روان و سیاقی داستانی دارد؛ به گونه¬ای که به کمک آفرینش هنری خویش تصویری دلنشین از وقایع و رخدادهای عصر نبوت ارائه می¬دهد. این کتاب را انتشارات جام منتشر کرده است.

«شعاعی از نیر اعظم صلوات‌الله علیه» عنوان اثری است که به گردآوری علمی و محققانه سخنان رهبر انقلاب درباره پیامبر اکرم(ص) اختصاص دارد. این کتاب را گروهی از پژوهشگران حوزه علمیه قم تهیه و تدوین کرده اند. در این کتاب می‌توان طیف گسترده‌ای از داده‌ها و تحلیل‌های ارزشمند را یافت که به‌گونه‌ای منظم و منطقی سامان یافته‌اند و به مسایلی چون ویژگی‌های رسول اعظم و عصر بعثت، ماجرا و حقیقت بعثت نبی مکرم اسلام، روی‌دادنگاری دوران پیامبری حضرت ختمی مرتبت و پایه‌گذاری تمدن اسلامی، نقش اهل بیت در نهضت نبوی و وظایف مسمانان نسبت به پیامبر و آموزه‌های او، پرداخته‌اند؛ گستردگی اطلاعات کتاب تا اندازه‌ای است که می‌توان گفت سرفصل‌ها و اشاره‌هایی ارزشمند درباره هرچه که انسان معاصر بخواهد درباره پیامبر گرامی اسلام بداند، در آن یافت می‌شود.


«راز بزرگ رسالت، یا، نقد کتاب بیست و سه سال» عنوان کتاب ارزشمند دیگری است که آیت ا... جعفر سبحانی تبریزی نگاشته است. این کتاب پاسخی مستدل و منطقی به کتاب موهن «بیست و سه سال» از آثار ضد دینی و ضد اسلامی دوران حکومت پهلوی است و در آن تلاش شده در 20 بخش دلایل معتبر عقلی و تجربی در اثبات نبوت و ضرورت آن و نیز حقانیت نبوت پیامبر ارائه شود. علل گرایش انسان به ماورای طبیعت، اثبات صانع و حدوث ماده، لزوم بعثت پیامبران، وحی و الهام، قرآن و عهدین، فرضیه تجلی شخصیت باطن، افسانه غرانیق، انقطاع وحی، معجزات پیامبر اسلام و راز معراج عمده‏ترین مباحث کتاب را تشکیل می‏دهد. این کتاب را انتشارات موسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع) منتشر کرده است.

«فُروغ ابدیت؛ تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم(ص) » عنوان کتابی دیگر از آیت ا... جعفر سبحانی تبریزی که به زندگانی پیامبر اکرم(ص) با استفاده از منابع اصیل و دست اول می‌پردازد. به باور نویسنده در این کتاب، به بیان وقایع مهم و حوادثی که آموزندگی بیشتری دارند پرداخته شده و از تفصیل و بیان رویدادهای جزئی خودداری شده است. همچنین نویسنده معتقد است: این کتاب با مدارک تاریخی شیعه منطبق بوده و از افسانه‌ها و خرافاتی که با تاریخ زندگی پیامبر اسلام آمیخته شده، خالی است. این کتاب دو جلدی را انتشارات بوستان قم منتشر کرده است.

«سیمای پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در آینه نهج‌البلاغه» عنوان کتاب دیگری است که حاصل گفتارهای آیت ا... محمدتقی مصباح یزدی درباره پیامبر اعظم است که با هدف ارائه تفسیری بر بخش‌هایی از سخنان امام علی علیه السلام درباره نبوت و پیامبر اسلام و پاسخ‌گویی به بخشی از عقاید شبهه‌افکنان درباره گستره دعوت انبیا سامان یافته است. این کتاب در 3 فصل به قلم غلامعلی عزیزی‌کیا نگارش شده و انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) آن را منتشر کرده است.

کتاب «پیامبر وحدت» از دیگر آثاری است که در خصوص پیامبر اسلام به قلم سید حسین حسینی به زیور طبع آراسته شده است. موضوع کتاب بررسی مسئله «وحدت امت اسلامی» است و به نوعی تحلیل فشرده ای پیرامون موضوع مهم سیره حضرت رسول(ص) در جهت پی ریزی و پایداری آن است. این کتاب بر شش محور اصلی استوار است: «وحدت» با استناد به بنیان¬های قرآنی موضوع مقدمه کتاب است. فصل نخست، به بایسته ها و راهکارهای تحلیل سیره نبوی می¬پردازد. فصل دوم، به اهداف، نتایج و جایگاه بررسی و تحلیل مسئله اختصاص دارد. در فصل سوم به دنبال ترسیم واژگانی است که از تاثیر بسزایی در پیکره تحلیل های بعدی برخوردارند. در فصل آخر (فصل چهارم) سیره پیامبر بزرگ اسلام (ص) در مسیر ایجاد وحدت امت را به بحث گذاشته است و این موضوع در چارچوب تلاش و تاثیر پیامبر اسلام در سه مقوله 1. راهبردهای سیاسی و حکومتی، 2. راهبردهای فرهنگی و عقیدتی، 3. راهبردهای ارزشی و اجتماعی بررسی شده است. این کتاب را انتشارات اطلاعات منتشر کرده است.

کتاب «سیره رسول الله (ص) از آغاز تا هجرت» از دیگر کتاب¬هایی است که عباس زریاب خویی در خصوص سیره پیامبر اسلام نگاشته است. این کتاب اثری تحقیقی است که بر اساس منابع متقن و معتبر، روایتی منسجم از سیره پیامبر (ص) ارائه کرده است. نویسنده محتوای کتاب را به دوره عربستان پیش از اسلام تا سال وفات پیامبر اکرم (ص) اختصاص داده و انتشارات سروش آن را منتشر کرده است.

«بعثت، غدیر، عاشورا، مهدی» عنوان کتابی است که محمدرضا حکیمی برای نوجوانان و جوانان نوشته است. مبحث اول کتاب در خصوص بعثت است و نویسنده با روایتی ساده، جذاب و روان موضوع بعثت را تشریح کرده است. این کتاب را انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی در 175 صفحه منتشر کرده است.


                                                                                                                                                                                                                                                   

 نویسنده : ولد بیگی