ظرفیت تولید شیلاتی ایران فراتر از ۳ میلیون تن

یکی از زیربخش‌های مهم نیز حوزه شیلات و تولید آبزیان است.

اقتصاد شیلات و صید و پرورش آبزیان در ایران اقتصادی پایدار و مبتنی بر صیانت از منابع پایه‌ای تولید است و تولید ارگانیک و حفظ گونه‌های آبزی و افزایش تنوع آن‌ها همواره در اولویت بوده است.

این روند سبب شده است تولید محصول‌های آبزیان و شیلات در ایران بخش مهم کشاورزی برای تولید ثروت پایان ناپذیر باشد و کمیت و کیفیت آن با رویکرد تولید ارگانیک همچنان قابلیت افزایش دارد. 

گسترش تولید و مصرف آبزیان و محصول شیلاتی از شاخص‌های برتر در نظام‌های تولیدی و اقتصادی کشور‌های پیشرفته و جامعه‌های توسعه یافته محسوب می‌شود و تولید محصول‌های شیلاتی و آبزیان از گام‌های مهم در تثبیت امنیت غذایی کشور است و در صدر اقتصاد سلامت قرار دارد. 

محصول‌های حوزه شیلات در ایران با اشتغال ۲۳۰ هزار نفر، در سبد غذایی و امنیت غذایی ایرانیان هم سهم رو به رشدی دارد و مزیت اصلی تولید آن هم داشتن طرف‌های تقاضای زیاد است.

البته مهمترین سرمایه ایران در حوزه شیلات، دانش تولید کاملاً بومی است و هیچ نیاز به دانش وارداتی ندارد. 

 ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی در کنار تاریخ آبزی پروری سبب شده است که نگاه فرصت محور به حدود ۶۰۰۰ کیلومتر سواحل کشور برای توسعه و رونق صنعت آبزیان و بیش از ۵۰۰۰ منبع آبی داخلی و

رودخانه‌ها و سد‌ها و استخر‌ها و چاه‌ها برای پرورش آبزیان، ایران را به قطب تولید محصول‌های شیلاتی در جنوب غرب آسیا تبدیل کند و مورد تایید سازمان فائو هم است.

میانگین سرانه جهانی مصرف ابزیان ۱۶ کیلو گرم است و در کشور‌های پیشرفته به ۲۶ کیلو گرم می‌رسد و در ژاپن ۷۰ کیلوگرم و در مالدیو ۱۳۰ کیلوگرم است.

مصرف دو بار گوشت ماهی در هر هفته ضروری است و باخوردن ماهی سلامتی افراد جامعه تضمین می‌شود و بسیاری از بیماری‌های قلبی کاهش می‌یابد. 

در حال حاضر حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن هزار تن انواع آبزیان مختلف در کشور در آب‌های شیرین تولید می‌شود و ایران در بحث میگو و آب شور نیز رشد خوبی داشته است.

از این میزان ۸۰۰ هزار تن در بخش صید و صیادی و بقیه در حوزه آبزی پروری است.

در سال‌های اخیر تولید ماهیان گرمابی ۲۳۷ هزار تن، ماهیان سردآبی ۱۵۰ هزار تن، ماهیان در منایع آبی داخلی مانند دریاچه‌ها و آب‌های پشت سد‌ها ۷۰ هزار تن، میگوی پرورشی در آب‌های شور بیش از ۵۰ هزار تن و ماهیان خاویاری سه هزار و ۴۰۰ تن بوده است.

 ایران همچنین با تولید ۱۴۰ هزار تن قزل آلا رتبه اول جهانی تولید این ماهی در آب شیرین را به خود اختصاص داده است.

 قرار است تولید آبزیان در ایران به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن برسد که ۱۷۰ تا ۲۰۰ هزار تن آن مربوط به پرورش و صید در سواحل مکران در جنوب شرق ایران خواهد بود و البته ظرفیت تولید آبزیان و محصول شیلاتی ایران در لایه نخست توسعه یافتگی تا ۳ میلیون تن هم براورد می‌شود و ۲۰۰ هزار تن هم تولید ماهی در قفس پیش بینی شده است.

ایران در پرورش ماهی قزل آلا در آب‌های شیرین، رتبه نخست جهانی را دارد و دانش پرورش ماهیان خاویاری، ماهیان کپور و روش‌های نوین صیادی و دانش فنی این کار را بومی سازی کرده است.

به هر حال آبزی پروری از زیربخش‌های کشاورزی است که یکی از اقتصادی‌ترین این زیربخش‌ها محسوب می‌شود و سود خوبی برای سرمایه‌گذاران دارد.

ایران ظرفیت فوق العاده‌ای برای پرورش ماهی در دریا‌ها دارد و بسیار بیشتر از میزانی است که در حال حاضر تولید می‌شود.

ظرفیت تولید یک میلیون تن پرورش ماهی در دریا پیش بینی شده است و پرورش ماهی در دریا به تدریج در تمام سواحل ایران توسعه می‌یابد.

ایران قرار است در سال ۲۰۲۲ ظرفیت ۹۰۰ هزار تن برای تولید از طریق پرورش آبزیان در قفس ایجاد کند که در حال حاضر حدود ۱۰۰ هزار تن از این طریق تولید می‌شود و بخش خصوصی به طور جدی وارد شده است.

امکانات و منابع تولید ماهی در کشور زیاد است، اما هنوز بخش مهمی وارد فرایند تولید نشده است و تنها از بخش اندک منابع آبی کشور برای پرورش آبزیان استفاده می‌شود.

قرار است تا پایان سال ۲۰۲۵ در ایران تولید آبزی به ۳ میلیون تن برسد.

هم اکنون نزدیک به ۷۵ درصد تولید آبزیان در کشور به فعالیت‌های صید اختصاص دارد در حالی که تقریبا نیمی از آبزیان مصرفی مردم جهان به عنوان غذا در مزارع پرورش ماهی تولید می‌شود. 

با پرورش ماهی در آب‌های اقیانوس هند نیز می‌توانیم حدود ۳۰۰ هزارتن ماهی از این آب‌ها تولید کنیم.

با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور و وجود بیش از ۶ هزار کیلومتر ساحل توسعه و تقویت زیرساخت‌های پرورش ماهی در قفس ضروری است.

قرار است در سال ۲۰۲۵ میزان تولید پرورش ماهی در قفس از ۲۵ هزار تن به ۴۰۰ هزار تن در سال برسد.

ماهی خاویاری ایرانی هم شاخص تمدن اقتصاد دریایی است که با ظرفیت و مزیت‌های ایرانی تولید می‌شود و بازار صادراتی ان هم همیشه "مشتری انتظار" است.

خاویار ایرانی را شاید بتوان نشان تمدن اقتصاد دریایی دانست و همچنان هم بالاترین میزان تولید خاویار با کیفیت بالا متعلق به ایران است.

تولید این محصول ایرانی در جهان شهره است و شرایط و دانش به روز تولید این محصول ۴۰ سال است که بومی کشور ماست.

دریای خزر هم بزرگترین منبع ماهیان خاویاری دنیا، ۹۰ درصد خاویار جهان را تامین می‌کند و ایران در دهه ۶۰ بیشتر از ۲۰۰ تن در سال استحصال خاویار داشت که امروز تقریبا به محیط‌های پرورشی محدود شده است.

بیش از ۱۲۰ مزرعه پرورش ماهیان خاویاری دراستان‌هایی مانند کرمان - قم - مرکزی، قزوین و استان‌های ساحلی فعال هست.

 قرار است ۵۰ سایت شهرک شیلاتی پرورش ماهی و بیش از ۱۰ هزار و ۷۶۰ هکتار شهرک شیلاتی پرورش انواع آبزیان در سواحل و آب‌های مرزی و داخلی کشور ایجاد شود.

صنایع تبدیلی شیلاتی هم ظرفیت گسترده‌ای را تشکیل می‌دهد.

کشت و پرورش صدف و آرتمیا به ویژه در آب‌های شور، پرورش و تکثیر ماهیان زینتی، مرجانها، جلبکها، خیار دریایی و ... نیز از ظرفیت‌های بخش شیلات برای ایدهپردازی و کارآفرینی است.

آرتمیا در آب‌های شور زندگی می‌کند و در پرورش میگو و ماهی استفاده می‌شود. پیش از این دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران یکی از غنی‌ترین منابع آرتمیا در جهان بود و امروز هم زیست این جاندار مشاهده می‌شود. 

رتبه تولید شیلات ایران از حدود هفتادم جهان به رتبه بیست و هفتم رسیده است و صادرات این حوزه به ۶۰۰ میلیون دلار در سال می‌رسد که به راحتی تا ده‌ها برابر قابل افزایش است و سالانه حدود ۶۰ هزار تن ماهی گرمابی به دیگر کشور‌ها به ویژه کشور‌های همسایه صادر می‌شود که برای سرمایه‌گذاران این بخش رغبت ایجاد می‌کند و بازار روسیه هم برای صادرات ماهی‌های سردآبی ایران ظرفیت خوبی است.

ایران صادرکننده محصولات شیلاتی اعم از صید دریایی و پرورشی است، حدود ۸۰ درصد صادرات آبزیان کشور به شرق دور و اروپای غربی بوده است و اخیرا هم در زمینه قزل آلا به کشور‌های شمالی ایران به خصوص روسیه صادرات دارد.

این ظرفیت‌ها و مزیت‌ها به جهاد تبیین و برنامه ریزی و مدیریت جهادی نیاز دارد و در میان مدت هم می‌توان ظرفیت تولید ثروت از این منابع را تا چند برابر افزایش داد و این ظرفیت‌ها و مزیت‌ها مقدمه‌ای برای برنامه ریزی و عملکرد جهادی است.