حفاظت مشارکتی، طرحی موفق برای تکثیر حیات وحش

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز خراسان شمالی، موضوع دوبرابر شدن جمعیت حیات وحش در استان خراسان شمالی که بخاطر داشتن گونه های مختلف جانوری زبانزد شده است خبری خوش به حساب می آید چرا که در گذر سالها اینجا محل ورود شکارچیان و صیادان گونه های جانوری بوده و همین موضوع خطر نابودی حیات وحش را محتمل کرده بود.

خراسان شمالی، نگین درخشان محیط زیست

در پهنه 28هزار کیلومتر مربعی خراسان شمالی اغلب زیست بوم های دنیا را می توان دید، اینکه 4پارک ملی، 4منطقه حفاظت شده، یک پناهگاه حیات وحش و منطقه شکار ممنوع در این استان وجود دارد، یعنی خراسان شمالی در گنجینه محیط زیست چون نگینی در شمال شرق کشور می درخشد.

در محیط زیست این استان اغلب گربه سانان مثل پلنگ، یوزپلنگ، گربه وحشی و خرس، گرگ، کفتار، قوچ، میش، کل، بز، گوزن، آهو، کرکس، عقاب، هوبره، کبک، هما، هدهد و ... را می توان دید.

معاون فنی اداره کل محیط زیست خراسان شمالی در تایید خبر افزایش حیات وحش گفت: روند رشد جمعیت حیات وحش در استان چند سالی است افزایشی شده است و با پایان یافتن سرشماری حیات وحش در سال1400 این موضوع باز هم تکرار شد.

لشگری گفت: در جاجرم جمعیت آهو صددرصد افزایش داشته و این موضوع می تواند اثر مستقیم بر جمعیت یوزپلنگ داشته باشد چرا که در زنجیره غذایی، آهو غذای اصلی یوزپلنگ است.

دلیل افزایش جمعیت گونه های جانوری چیست؟

 برای من جالب بود که بدانم چه چیزی باعث این افزایش جمعیت شده است.

با پیگیریهایی که کردم متوجه شدم در پارک ملی گلستان که 40درصد مساحت و 90درصد جانورانش در محدوده جغرافیایی خراسان شمالی قرار دارد بیشترین رشد گونه های حیات وحش را شاهد بودیم.

در پارک ملی گلستان با مهدی تیموری مدیر این پارک آشنا شدم، او که آفتاب سوختگی صورت و پینه دستانش نشان از حضور مداومش در طبیعت دارد به من گفت: پارک ملی گلستان چهارمین ذخیره گاه زیست محیطی دنیاست، او شکار و تخریب زیستگاه را مهمترین عوامل کاهش حیات وحش در سال های قبل عنوان کرد.

آقای تیموری که حدود 5سال است با حکم رییس سازمان محیط زیست مسئولیت پارک را بر عهده دارد، تشکیل شورای راهبری پارک ملی گلستان را از مهمترین دلایل موفقیت طرح افزایش جمعیت حیات وحش می داند.

شورای راهبری متشکل از افراد ذی نفوذ و دوستدار محیط زیست، استانداران و مدیران کل محیط زیست در سه استان خراسان شمالی، گلستان و سمنان است، آقای تیموری می گوید: در مدت فعالیتم در پارک با حضور در جوامع محلی، با مردم در روستاها و شهرهای منطقه هم صحبت شدم، مردم خیلی فهمیده اند و می دانند که حفظ محیط زیست چه تاثیری در آینده شان دارد.

با شکارچیان جلسه گذاشتم و دعوتشان کردم بیایند به پارک ملی و ببینند شرایط کار ما چیست.

ما طرح حفاظت مشارکتی را نهادینه کردیم و از خود مردم برای حفاظت از محیط زیست بهره گرفتیم .

حفاظت مشارکتی یعنی فرهنگ سازی در بین اقشار مختلف جامعه تا هرکس در حد توان سهمی در حفظ محیط زیست داشته باشد.

از آقای تیموری خواستم نمونه هایی از مشارکت مردمی را به من معرفی کند.

اجرای موفق طرح حفاظت مشارکتی

ابتدا سراغ آقای شادلو رفتیم، او که از گذشته های دور و نسل پشت نسل، در وسعت بسیار زیاد در منطقه رباط قره بیل کشاورزی می کند می گوید: من به سهم خودم در این کار خیر مشارکت دارم، بزرگان من بنای محیط زیست کشور را گذاشتند و من هر سال به هر شکل که بتوانم به محیط زیست خدمت می کنم.

او که حالا عضو شورای راهبری پارک هم هست گفت: امسال چند تن علوفه را با قیمت بسیار پایین به پارک ملی دادم، در سرشماری ها به محیط زیست کمک می کنم و دیگر دوستانم را به حفظ محیط زیست دعوت کردم.

او گفت مادرم بخشی از زمین های موروثی اش را در منطقه میرزابایلو به محیط زیست اهدا کرد و من این راه را ادامه دادم.

آقای شجاع یکی دیگر از افرادی است که در طرح حفاظت مشارکتی شرکت کرده، او تا 10سال قبل محیط بان بوده و منطقه را کامل می شناسد، آقای شجاع از اهالی همین منطقه هم هست و در طرح سرشماری سالانه مشارکت دارد و طبق روال سال های خدمتش متخلفان را شناسایی می کند.

پسر آقای شجاع قدم در راه پدر گذاشته است و همیار محیط زیست شده است. او در هفته چند روز با حضور در روستاها با پخش جزوه و انتشار عکس، مردم را با محیط زیست آشنا می کند. او همچنین در محیط بانی حاضر می شود و با گشت های روزانه و شبانه با متخلفان احتمالی برخورد می کند.

تجهیز محیط بانان

در سرمحیط بانی میرزابایلو، محیط بانان ما را  به یک لیوان چای مهمان کردند، فضای بسیار صمیمی بود. یکی از محیط بانان به محوطه پاسگاه اشاره کرد و گفت: این دو اسب را مردم به ما هدیه دادند تا در گشت ها از آن استفاده کنیم.

او گفت : ساختمانی که در آن مستقریم جدیدا ساخته شده و محیط زیست چند دستگاه موتور سیکلت به ما داده و همین تجهیز کردن پاسگاه تاثیر زیادی در کنترل شکار داشته است . اما چند وقتی است خودروهای ما خراب شده و نیاز به تعمیر دارد.

یکی از محیط بانان گفت: تعداد تخلف در پارک ملی بسیار پایین آمده و به جز عده ای ناآشنا که از استان های مجاور به قلمرو محیط زیستی استان وارد می شوند، کسی شکار نمی کند. او گفت: جوامع محلی بیشتر، کمک حال ما هستند.

پلیس مسئولیت پذیر

به مسیر ادامه می دادیم که به یک خودروی گشت پلیس راه رسیدیم، این خودروی پلیس کنار جاده متوقف شده بود و دو افسر از آن پیاده شده ویک گله 40تایی قوچ و میش را از جاده دور می کردند.

خیلی خوشحال شدم، اتفاق خیلی خوبی بود، هرکس به نحوی در این زمینه کمک می کرد، یکی از افسران که اباصلت صدایش می کردند گفت: هر روز ساعت 9تا10 که می شود این گله به نزدیک جاده می آید، پایین آمدن گله هم برای خود آن ها و هم برای مسافرانی که در حاشیه جاده نگه می دارند تا عکس و فیلم بگیرند خطر ساز است و ما با احساس مسئولیت ، این گله را روزانه دور می کنیم.

جدایی شکارچیان از سلاح

قرار بعدی ما در حاشیه تونل ورودی جنگل گلستان با شکارچیانی بود که گفته شده بود سلاح هایشان را کنار گذاشته بودند.

نزدیک که شدیم 3شکارچی را دیدیم که دوربین به دست کوه های صخره ای حاشیه جنگل را نگاه می کردند.

گرم و صمیمی با ما برخورد کردند و از همان اول گویی که چندسالی است ما را می شناسند سریع دوربینشان را به ما دادند تا گله های بز و کل را ببینیم. آنجا گله های زیادی از کل و بز در کمال آرامش در حال چرا بودند.

آنها که متخصص شکار بودند گفتند: تا چند سال قبل حیات وحش به هیچ عنوان نزدیک جاده نمی شد اما حالا در سایه امنیت است که می بینید این همه گله قوچ و میش و کل و بز و آهو در کنار جاده و در نزدیکی انسان است.

عمو برات یکی از شکارچی ها بود که می گفت 16سال شکارچی بوده و دائم شکار می رفته اما بعد از اینکه اوضاع اقتصادی اش خراب شد با کمک یکی از دوستانش در یک رستوران مشغول به کار شده و قول داده شکار نرود و الان 4 سال است دست به سلاح نبرده .

یکی دیگر از شکارچی ها که اصالتا اهل گرمه بود می گفت: چندین سال است که شکارچی هستم و همه من را می شناسند، به همین علت هر وقت در منطقه صدای تیر می آمد ماموران محیط زیست و پلیس به منزل من می آمدند تا از منزلم گوشت یا بقایای شکار کشف کنند. اما من عامل صدای هر تیری نبودم و وقتی جلوی همسر و دخترانم منزل من بازرسی می شد عصبانی تر می شدم و حتما با یک شکار دیگر تلافی می کردم تا اینکه آقای تیموری، رییس پارک ملی گلستان به شهر ما آمد و در مسجد با شکارچی ها جلسه گذاشت، او تنها شخصی بود که برخورد متفاوت داشت و با رفتارش به من فهماند چه کار اشتباهی می کردم.

من با بودن و دیدن آقای تیموری خجالت می کشم تفنگ بر دست بگیرم و شکار کنم.

شهر گرمه به شهر شکارچیان معروف بود اما حالا با دیدن حیات وحش ، از طبیعت لذت می بریم.

ابتکار عمل در فرهنگسازی

علی گودرزی معروف به علی دشتی از قدیمی های سه راهی دشت در جنگل گلستان به خراسان شمالی است، او مدت هاست در این مسیر به مسافران خدمات می دهد.

زمانی با او آشنا شدم که متوجه شدم علی آقا به همراه خانواده و تعدادی کارگر که خودش گرفته بود، تمام مسیر جاده جنگل گلستان را از زباله پاکسازی کرده بود.

او به کار خیر در حوزه محیط زیست معروف است . نزدیک تر که رفتم، علی دشتی را دیدم ، در کمال ناباوری از او چیزی دیدم که خیلی تاثیر گذار بود. او با هزینه خودش یک تلسکوپ خریداری کرده بود و در جلوی رستورانش گذاشته بود و گله های قوچ و میش را به مسافران نشان می داد.

مسافران و رانندگان عبوری برای دیدن این گله ها صف گرفته بودند و فرزندانشان را به بغل گرفته بودند تا از تک چشمی تلسکوپ ببینند و لذت ببرند.

با تعدادی از مسافران که صحبت کردم گفتند: این طبیعت متعلق به همه مردم ایران است و ای کاش شکارچی ها به جای فشار دادن ماشه تفنگ، شاتر عکس دوربین را فشار دهند.

یک کودک مسافر هم که از دیدن تصاویر حیات وحش خوشحال شده بود گفت: دوست ندارم این حیوانات کشته شوند.

علی دشتی می گفت: طرح حفاظت مشارکتی بسیار موفق بوده، وقتی مردم را می بینم که چطور در حفظ محیط زیست مشارکت می کنند لذت می برم.

 اگر مدیریت پارک مستقل شود، یعنی نه تحت مدیریت گلستان باشد و نه خراسان شمالی این طرح موفق تر می شود، حفاظت مشارکتی در قالب مدیریت یکپارچه پارک ملی گلستان عامل موفقیت بیشتر این طرح است.

11 و شش دهم درصد از مساحت کل کشور مناطق حفاظت شده محیط زیست است، تنوع جغرافیایی و وسعت ایران، این منطقه از دنیا را به محیطی مناسب برای تکثیر و بقاء حیات وحش تبدیل کرده، بنابراین با الگوگیری از خراسان شمالی می توان از جوامع محلی برای حفظ محیط زیست بهره گرفت و با افزایش جمعیت حیات وحش ضمن ایجاد اشتغال پایدار، موجب افزایش طبیعت گرد(اکو توریست) و شکوفایی اقتصاد شد.

نویسنده: امین صادقی