خاکریز اروند، جان پناه دیروز، جانسوز امروز

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آبادان، از قدیم گفته اند هر چیزی به اندازه اش خوب است، نه کم و نه زیاد. به عنوان مثال اگر کسی به خاطر بیماری به پزشک مراجعه کند و پزشک به او بگوید که فلان دارو را ۱۰ روز استفاده کن و بیمار بجای ۱۰ روز ۱۰ هفته آن دارو را مصرف کند گرچه در مراحل اولیه بیماری او برطرف می‌شود، ولی به خاطر استمرار غیر ضروری دارو مشکلات دیگری برای او ایجاد می‌شود.
حال و روز خاکریز ساحل اروند رود که از دوران دفاع مقدس بجای مانده است دقیقا به همین منوال است. خاکریزی که روزی وجودش ضروری بود، ولی استمرار وجودش نه تنها ضروری نیست که مشکلاتی بر مشکلات عدیده شهرستان آبادان ایجاد کرده است.
موقعیت جغرافیایی اروند رود
رودخانه اروند، از تلاقی رود‌های دجله و فرات در نقطه‌ای به نام القرنه در خاک عراق آغاز می‌شود. رود کارون نیز در نزدیکی خرمشهر به آن می‌پیوندد و از همانجا بخشی از خط مرزی بین ایران و عراق را تشکیل می‌دهد.
اروند رود از القرنه تا خلیج فارس حدود ۱۹۰ کیلومتر طول دارد، اما آن بخش که خط مرزی بین ایران و عراق را تشکیل می‌دهد حدود ۸۵ کیلومتر است. این رودخانه از جوار شهر‌های بصره، ابوالخصب و شهر فاو در عراق و خرمشهر و آبادان در ایران می‌گذرد و نهایتا به خلیج فارس می‌ریزد.
(جعفری، عباس. گیتاشناسی ایران. ج ۲. رود‌ها و رودنامه ایران. چ ۲. تهران: گیتاشناسی، ۱۳۷۶)
اروند رود با پهنای ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ متر یکی از عریض‌ترین رود‌های قابل کشتیرانی در جهان است به گونه‌ای که کشتی‌های بزرگ اقیانوس پیما قادر به عبور از آن هستند. عمق اروندرود از ۱۵ تا ۳۵ و گاهی تا ۴۵ متر است. این رود در زمان هخامنشیان تیگر یا تیگرا و در زمان ساسانیان اروند رود نام داشته و شهر تیسفون، بزرگ‌ترین مرکز تمدن و قدرت دنیای آن روز بر کرانۀ آن قرار داشته است.
(نوبان، مهرالزمان. نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان. چ ۱. تهران: انتشارات ما، ۱۳۷۶، ص ۴۶)
وجود اروندرود باعث شده است تا شهر‌های اطراف این رود از جمله بصره، خرمشهر، آبادان، فاو به بندر‌های مهم ایران و عراق تبدیل شوند و در ادامه این بندر‌ها نقش به سزایی در رونق بازرگانی این مناطق داشته باشند) http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/۱۹۰. مرکز مطالعات خلیج فارس
جنگ تحمیلی و اروند رود
به دلیل همجواری خرمشهر و آبادان با اروند رود، در دوران جنگ تحمیلی نیرو‌های حزب بعث از آنسوی رودخانه به شدت این دو شهر را مورد اصابت گلوله‌های خود قرار می‌دادند و لذا برای رزمندگان ایران خاکریزی در ساحل اروند رود ایجاد شد تا جان پناه رزمندگان از گلوله‌های دشمن باشد.
بعد از دوران دفاع مقدس هم به دلیل تهدید‌های امنیتی رژیم صدام، خاکریز مرزی ساحل اروند رود به عنوان منطقه‌ای نظامی همچنان باقی ماند و شهروندان و روستا‌های همچوار اروند رود، همچنان از ساحل این رودخانه محروم ماندند.
پس از سرنگون شدن رژیم حزب بعث در عراق و نیز برطرف شدن تهدید‌های امنیتی در آنسوی اروند رود، این خاکریز‌های به جامانده ارز دوران دفاع مقدس در ساحل اروند به عنوان منطقه‌ای ممنوعه و نظامی همچنان پا برجاست.
وعده‌هایی که عملی نشده
مسئولان هم با درک رفع تهدید‌های امنیتی و نیز درک ضرورت برداشته شدن خاکریز ساحل اروند رود تصمیماتی را برای برداشتن این خاکریز گرفتند و و عده‌هایی هم دادند، اما...
نخستین بار در ۱۹ خرداد ماه سال ۱۳۹۳ عبد الحسین مقتدایی استاندار وقت قول برداشتن این خاکریز را داد و در مراسمی که برای آغاز برداشتن این خاکریز نیز برگزار شد گفت: برداشتن دژ خاکی حاشیه اروند رود سبب عجین شدن مردم با امنیت منطقه، رونق اقتصادی و آشتی مردم با رودخانه اروند می‌شود.
در نهم بهمن ماه سال ۱۳۹۷ نیز بار دیگر بحث برداشتن خاکریز مرزی ساحل اروند مطرح شد. شهریار حیدری مدیرکل امور مرزی وزارت کشور از نوارمرزی اروند رود بازدید کرد و وعده برداشتن خاکریز ساحل این رودخانه را داد.
در پنجم بهمن ماه ۱۳۹۸ هم غلامرضا شریعتی استاندار وقت خوزستان نیز بار دیگر وعده برداشتن خاکریز ساحل رودخانه اروند را مطرح کرد و گفت: خوشبختانه مجوز برداشته شدن دژ مرزی از ستاد کل نیرو‌های مسلح گرفته شده، و امیدواریم با برداشته شدن این خاکریز در آینده شاهد رونق گردشگری آبی و جذب توریسم در این بخش باشیم که منجر به توسعه منطقه می‌شود.
در دی ماه سال ۱۳۹۹ هم مجتبی محفوظی از نمایندگان آبادان در مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که با موافقت سرلشکر باقری فرمانده ستاد کل نیرو‌های مسلح قسمت‌هایی از خاکریز بجا مانده از جنگ تحمیلی در ساحل اروند برداشته خواهد شد؛ و برای آخرین بار هم با ورود وزیر کشور به آبادان و بازدید از این خاکریز ساحلی در حاشیه اروند بار دیگر برداشتن این خاکریز مطرح شد. احسان عباسپور فرماندار ویژه آبادان در این زمینه گفت: برداشتن خاکریز مرزی اروند در جلسه فرمانداران حوزه مرزی با وزیر کشور در استانداری خوزستان مطرح می‌شودو با نظر مساعد وزیر کشور بزودی خبر خوبی را در مورد خاکریز مرزی اروند رود به مردم آبادان خواهیم داد.
اما وزیر کشور نیز تصمیم قطعی د رمورد برداشتن این خاکریز را به جلسه‌ای مهمتر در تهران موکول کرد و لذا این خاکریز قدیمی همچنان در سر جای خود باقی است.
فقط باید امید داشت که این وعده هم به وعده‌های قبلی نپیوندد.
اهمیت برداشتن خاکریز ساحلی اروند رود
قطعا برداشتن این خاکریز یا دژساحلی مزایای فراوانی را برای شهرستان آبادان ومنطقه در پی دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.
نخست اینکه وجود این خاکریز‌های بجای مانده از دوران دفاع مقدس، که دارای محدوده‌ای امنیتی و ممنوع الورود است، تصوری خاص را ایجاد می‌کند و این ذهنیت را بوجود می‌آورد که هنوز منطقه از امنیت کافی برخوردار نیست. وجود این خاکریز‌ها سرمایه گذاران را به این ذهنیت سوق می‌دهد که شرایط امنیتی منطقه به شرایط مطلوب و ایمن باز نگشته است و این خود یکی از عوامل مهم گریز سرمایه گذاران از شهر‌های ابادان، خرمشهر، اروند کنار، چوئبده و مینوشهر است..
نکته قابل توجه اینکه همین ذهنیت موجب شد که حتی بسیاری از صنایع مهم دولتی در منطقه تا اواسط دهه ۸۰ از سرمایه گذاری و حتی نوسازی تجهیزاتشان خودداری کنند، که این خود ضربه مهلکی به اقتصاد شهرستان‌های جنوب غرب کشور زد. اما با برداشتن خاکریز‌های دوران جنگ تحمیلی در نوار مرزی اروند رود ذهنیت نا امن بودن مناطق مرزی جنوب غرب کشور برای همیشه به فراموشی سپرده می‌شود و سرمایه گذاران حساس و نکته سنج را به سرمایه گذاری در منطقه تشویق می‌کند.
مقتدایی استاندار اسبق خوزستان با تاکید بر تبعات مثبت اقتصادی براشتن خاکریز‌های ساحل اروند پیشتر گفته بود: حذف این خاکریز‌ها ساحل رودخانه اروند را به عنوان یک شاهراه مهم تجاری و گردشگری رونق خواهد بخشید و ظرفیت‌های اشتغال زیادی را در امتداد ساحل شرقی اروند رود به وجود خواهد آورد.
نکته دوم در اهمیت برداشتن خاکریز‌های نوار مرزی اروند رود این است که آبادان، خرمشهر، مینو شهرو اروند کنار شهر‌های بندری در ساحل اروند رود هستند که نیازمند توسعه امکانات بندری در کنار رودخانه اند. اما متاسفانه وجود این خاکریز‌ها و شرایط امنیتی خاص آن، مانع توسعه گمرگ و بندر در ساحل اروند رود می‌شود؛ که این خود ضربه مهلک دیگری بر اقتصاد شهر‌های ساحلی اروند رود است، اما با برداشته شدن این خاکریز‌ها مانع بزرگ توسعه بندر و گمرک در نوار مرزی اروند رود نیز برطرف می‌شود.
نکته سوم اینکه این خاکریز‌ها بزرگترین مانع توسعه صنعت گردشگری در منطقه اند. زیرا نوار مرزی اروند رود علاوه بر زیبایی‌های بسیار زیاد و چشم نواز خود، کشور عراق را در آنسوی خود دارد که برای همه گردشکران جالب و جذاب است. اما وجود این خاکریز‌ها و ممنوع بودن نزدیکی به ساحل اروند، مانع بزرگی در جذب گردشگران به منطقه و نیز سرمایه گذاری گردشگری در نوار مرزی اروند رود است.
برداشته شدن این خاکریز‌ها و زیبا سازی ساحل اروند می‌تواند شهر‌های ساحلی بویژه آبادان و جزیره مینو را به قطب گردشگری جنوب کشور تبدیل کند. زیرا شرایط جغرافیایی و مرزی که این دو شهر از آن برخوردارند، در کشور بی نظیر است و لذا می‌توان از این فرصت بدست آمده در جهت ایجاد قطب بزرگ گردشگری نهایت استفاده را کرد.
اسماعیل زمانی مدیر عامل سابق سازمان منطقه ازاد اروند در این زمینه گفته بود: خذف خاکریز ها‌ی ساحل اروند، دست ما را برای سرمایه گذاری‌های بزرگ باز خواهد گذاشت و سازمان منطقه ازاد اروند هم برنامه‌های زیادی برای سرمایه گذاری بویژه در امر گردشگری برای ساحل اروند رود دارد.

آبادان بدون خاکریز
حالا شهروندان آبادانی پس از سال‌ها وعده‌های انجام نشده منتظر برداشتن خاکریز و یا دژخاکی هستند که سرتاسر ساحل زیبای اروند را فراگرفته است و این شهروندان را از همه چیز حتی از زیبایی‌های اروند محروم ساخته است.
البته این علاوه بر لطمه سنگین اقتصادی است که وجود این خاکریز به شهرستان آبادان وارد کرده و به عبارتی یکی از دلایل رکود اقتصادی شهرستان آّبادان وجود همین خاکریز بجای مانده از دوران جنگ تحمیلی است که بسیاری شهروندان را از این شهر متواری کرده است.
بد نیست برای درک بهتر شرایط موجود آبادان نگاهی به آمار جمعیت این شهرستان بیاندازیم. سایت آمار کشور جمعیت آبادان را بر اساس سرشماری ۱۳۵۵ حدود ۳۰۰ هزار نفر اعلام کرد که جمعیت این شهر به گفته کارشناسان تا سال ۱۳۵۹ به حدود ۵۰۰ هزار نفر رسید که این خود نشان دهنده رشد سریع این شهر بود. اما پس از جنگ تحمیلی و مشکلات فراوانی که برای این شهر حادث شد و نیز وعد‌های فراوان مسئولان که عملی نشدند، شهروندان این شهر را مجبور به مهاجرت کرد.) https://www.amar.org.ir/ (درگاه ملی آمار //بر اساس آمار جمعیت آبادان در سال ۱۳۸۹، کمی بیش ا ز ۲۷۷ هزارنفر بوده است.) https://www.amar.org.ir/Portals/۰/Files/jamiat_khozestan۸۹.pdf
اما جمعیت این شهرستان هم اکنون کمی بیش از ۲۷۱ هزار نفر است. به عبارتی از پایان جنگ تحمیلی تاکنون جمعیت آبادان تغییر محسوسی نداشته است و حتی در برخی موارد کمتر هم شده است.. این آمار نشان می‌دهد که با وجود زاد و ولد زیاد در آبادان جمعیت این شهر افزایشی نداشته و نشان دهنده میزان مهاجرت بسیار زیاد شهروندان از این شهر است.
در واقع وجود این خاکریز مشکلات اقتصادی آبادان را دوچندان و مردم این شهر را خسته وناامید کرده است.
آری شهروندان این شهر خسته شده اند و برای رهایی از انبوه مشکلات و کاستی‌ها، مهاجرت را بهترین راه می‌دانند.
صحبت‌های روزمره با مردم این شهر هم موید همین مطلب است، زیرا کمتر شهروندی را می‌یابید که تصمیم به خروج از این شهر نداشته باشد.
به هر حال آبادانی‌ها منتظر برداشتن این خاکریز هستند تا تغییر مهمی در اقتصاد، معیشت و اشتغال مردم این شهر رخ دهد در غیر اینصورت باید همچنان شاهد فرار مردم این شهر از انبوه مشکلات تشان باشیم...

شاپور زبردست