تولید محصول غذایی سالم و مطمئن بدون شک یکی از مهم‌ترین اهداف دست اندرکاران بخش کشاورزی است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، البته این مهم، دغدغه مسئولان حوزه سلامت و فراتر از آن حاکمیت در همه کشورهاست.
محصولات ارگانیک به جهت عاری بودن از سموم و کود‌های شیمیایی از سلامت و کیفیت بهتری برخوردارند لذا مردم هم نسبت به مصرف این دسته از محصولات استقبال خوبی نشان می‌دهند، اما هنوز آنطور که باید و شاید به این مهم توجه نشده است.
نبود مشوق‌های لازم، دشواری‌های مربوط به تهیه کود‌های طبیعی، فرایند‌های پیچیده اداری برای دریافت گواهینامه، کاهش تولید نسبت به دیگر روش‌های کشت و هزینه بالای تولید موجب شده تا کشاورزان رغبت لازم را در زمینه تولید محصولات کشاورزی ارگانیک نداشته باشند.
تولید محصول مطابق استاندارد‌های جهانی
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی که به قزوین سفر کرده بود می‌گوید: سیاست وزارت جهاد کشاورزی تولید محصولات سالم و مطابق با استاندارد‌های ملی و جهانی است.
محمد مهدی برومندی، در واکنش به برگشت میوه و صیفی جات صادراتی ایرانی ازکشور‌ها در ماه‌های گذشته می‌افزاید: سیاست ما تولید محصولات سالم و مطابق با استاندارد‌های ملی وجهانی است.
برومندی می‌افزاید: ماجرای برگشت برخی محصولات کشاورزی از جمله (فلفل دلمه‌ای و کیوی) به کشور‌های مانند روسیه و هند بزرگنمایی شد.
او معتقد است: مگر می‌شود سالانه ۱۰ میلیون تن محصولات کشاورزی از ایران به ۱۹۰ کشور دنیا صادر شود و کشور‌های مقصد این محصولات را ارزیابی و بررسی نکنند.
برومندی اضافه می‌کند: ما با اطمینان به مردم می‌گوییم آنچه کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و غذا تولید می‌کنند، سالم و استاندارد است.
او می‌گوید: در ماجرای برگشت محموله‌های صادراتی فلفل دلمه‌ای از روسیه به ایران، روس‌ها اذعان داشتند که در تولید این محصولات از چهار سم که حتی مورد تایید اتحادیه اروپا نیز بوده، استفاده شده که در سیستم این کشور ثبت و شناسایی نشده و در واقع این محصولات به علت باقی مانده سموم برگشت نخوردند.
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی می‌افزاید: در سفر اخیر به مسکو، مسئولان اتاق بازرگانی روسیه اذعان داشتند که کیفیت و قیمت فلفل دلمه ای‌های ایران نسبت به محصولات مشابه سایر کشور‌ها بسیار با ارزش‌تر است و این مساله و همچنین سلامت این محصول در آزمایشگاه‌های مرجع کشور به تایید رسیده است.
به گفته برومندی، موضوع برگشت یک بار صادراتی کیوی به هند نیز به این علت بود که در دستورالعمل‌های صادراتی با هندی‌ها قید شده که نباید آفت شپشک به این کشور وارد شود و اتفاقا وجود این آفت به معنای استفاده نکردن از سم در تولید این میوه بوده است، اما همین محصول به امارات صادر شد و، چون در دستورالعمل‌های این کشور سخت گیری وجود ندارد محموله کیوی از امارات به هند صادر شد که موضوع آفت شپشک در کیوی‌های صادارتی همه جا منعکس شد و اعلام کردند که کیوی ایران مشکل دارد.
او اضافه می‌کند: تولیدکنندگان بخش کشاورزی با وجود تلاش‌های خود در جنگ اقتصادی با دشمنان و کوشش برای حفظ و تامین امنیت غذایی مورد بی مهری قرار می‌گیرند.
برومندی با بیان اینکه در رسانه‌ها خبر بازگشت سیب زمینی ایران از ازبکستان نیز مطرح شد که چنین چیزی صحت نداشته و حتی خود این کشور به سالم بودن سیب زمینی‌های ایران اذعان کرده است، می‌افزاید: سیاست وزارت جهاد کشاورزی تولید محصولات سالم و مطابق با استاندارد‌های ملی و جهانی است.
اُرگانیک بودن ۹۷ درصد محصولات کشاورزی قزوین
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی قزوین هم می‌گوید: ۹۷ درصد محصولات کشاورزی قزوین فاقد باقیمانده سموم است.
یوسف درخشان با اشاره به اینکه در استان قزوین ۸۰۰ تا ۹۰۰ تُن آفت‌کش مصرف می‌شود، می‌افزاید: ۹۷ درصد محصولات نمونه برداری شده استان فاقد باقیمانده سموم و سه درصد نیز دارای باقیمانده در حد مجاز بودند.
درخشان اضافه می‌کند: عوامل خسارت‌زای گیاهی شامل آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز در صورت کنترل نشدن بطور متوسط ۳۵ تا ۴۰ درصد می‌توانند به محصولات کشاورزی خسارت وارد کنند و با توجه به محدودیت منابع و رشد جمعیت تأمین امنیت غذایی از اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی است.
او با بیان اینکه در جلوگیری از خسارت آفات رویکرد، مدیریت تلفیقی است، می‌گوید: مدیریت تلفیقی آفات شامل بکارگیری مجموعه‌ای از روش‌های زراعی، مکانیکی، فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی است که ضمن دستیابی به کنترل اقتصادی و پایدار آفت، استفاده از مواد شیمیایی، خطرات زیست محیطی را نیز به حداقل می‌رساند.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی قزوین با بیان اینکه استفاده صحیح و به‌موقع از آفت‌کش‌ها، به‌عنوان آخرین راه‌حل در مدیریت کنترل آفات محسوب می‌شود. می‌افزاید: آفت‌کش‌ها از مهم‌ترین و حساس‌ترین نهاده‌های تولید محصولات کشاورزی است و در کنترل عوامل خسارت‌زای گیاهی نقش زیادی دارند که اگر بر اساس دستورالعمل‌ها و ضوابط مصرف شوند دارای کمترین آسیب و خطرات خواهد بود، ولی اگر غیراصولی و به شیوه نادرست مصرف شوند می‌توانند سلامت جامعه و محیط زیست را به خطر اندازند.
درخشان اضافه می‌کند: سالانه ۳ میلیون تُن آفت‌کش در دنیا مصرف می‌شود که ۲۷ تا ۳۰ هزار تُن آن در کشور و بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ تُن آن نیز در استان ما مصرف می‌شود. متوسط مصرف سم درکشور ما ۶۰ تا ۶۵ درصد متوسط جهانی است.
وی اضافه کرد: متأسفانه تکنولوژی پائین سم‌پاش‌های موجود که مربوط به چهل سال قبل بوده و مصرف بد سموم، می‌تواند در مواردی باعث آلودگی محیط‌زیست و باقیمانده سم در محصولات شود.
بگفته مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی قزوین طبق آخرین نمونه‌برداری‌های انجام شده در کل کشور ۹۵.۸ در صد محصولات کشاورزی فاقد باقیمانده سموم بوده و تنها ۲.۵ درصد دارای آلودگی در حد مجاز و ۱.۷درصد دارای آلودگی بالاتر از استاندارد بودند و به استناد این گزارش ۹۷ درصد محصولات نمونه‌برداری شده استان فاقد باقیمانده سموم و سه درصد نیز دارای باقیمانده در حد مجاز بودند.
او می‌گوید: طی سال‌های اخیر، ایران داوطلب حذف سموم پرخطر در کنوانسیون‌های بین‌المللی بوده و هرساله تعدادی از سموم پرخطر از لیست سموم مجاز کشور حذف می‌شود و همان‌طور که اشاره شد میانگین مصرف آفت‌کش‌ها در کشور ما پایین‌تر از متوسط جهانی است، ولی بیشترین مشکل ما در مصرف سموم با تکنولوژی پایین است و در خیلی از موارد از سم‌پاش‌های مناسب استفاده نمی‌شود.
در خشان می‌افزاید: ضروری است شرکت‌های مکانیزاسیون سمپاشی ایجاد کنیم تا تمام سم‌پاشی‌ها با هدف رعایت اصول فنی و صحیح سم پاشی از جمله سم‌پاش مناسب، رعایت زمان مناسب سمپاشی، رعایت دز مصرفی، استفاده از آب مناسب سمپاشی، کالیبراسیون سم‌پاشو ... از طریق این شرکت‌ها صورت گیرد.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی قزوین همچنین اضافه می‌کند: اجرایی کردن ماده ۲۸ قانون و آیین‌نامه حفظ نباتات و ماده ۷۲ قانون برنامه ششم کشور که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی را موظف کرده نسبت به تعیین باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی اقدام کند لذا باید از عرضه محصولاتی که دارای باقیمانده سموم بالاتر از حد مجاز هستند جلوگیری شود که با این کار انگیزه لازم در کشاورزان برای تولید محصول گواهی شده افزایش خواهد یافت.
پایش سموم ۴۰ محصول کشاورزی
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قزوین هم می‌گوید: طرح مطالعه و پایش سموم ۴۰ محصول کشاورزی با همکاری سازمان جهاد کشاورزی از سال ۹۳ اجرا می‌شود.
عبدالله دیدبان می‌افزاید: در این طرح استفاده از سموم نامناسب و نامرتبط برای محصول یا استفاده بیش از حد مجاز آفت‌کش‌ها یا کود‌های شیمیایی در محصولات، مورد پایش قرارمی گیرند و نتایج حاصل به منظور بهره‌برداری به نهاد‌های مربوط ارسال می‌شود.
دیدبان اضافه کرد: آمار سرطان‌ها نشان می‌دهد گرچه ایران از لحاظ شیوع بیماری نسبت به آمار جهانی بالاتر نیست، اما به هرحال سرطان‌های شایع روده و معده با نوع تغذیه پیوند زیادی دارد از این رو پایش و مطالعه محصولات کشاورزی اهمیت ویژه‌ای دارد.
رفع موانع صادراتی
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان قزوین می‌گوید: ما در راستای مسئولیت اجتماعی خود، باید زمینه ارتباط تولیدکنندگان محصولات سالم کشاورزی استان با تجارو بازرگانان بین المللی را فراهم کنیم تا مانع برگشت محصولات کشاورزی در بازار‌های منطقه‌ای و جهانی به علت استفاده از سموم غیرمجاز کشاورزی شویم.
مهدی بخشنده می‌افزاید: توجه بیشتر و تاکید بر رفع موانع صادراتی محصولات و تولیدات کشاورزی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها و ماموریت‌های اتاق بازرگانی قزوین است.
بخشنده اضافه می‌کند: دپارتمان کشاورزی، آب و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی قزوین طی سه سال گذشته مقابله با سموم باقی مانده در محصولات تولیدی کشاورزی را به‌عنوان یکی از اولویت‌های جدی خود در دستور کار قرار داده است.
لزوم ارائه مشوق به کشاورزان
باید پذیرفت با وجود رشد روزافزون توجه به کشاورزی ارگانیک سهم این نوع کشت در جهان از جمله در کشور ما و استان قزوین هنوز آنچنان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
تولید محصول ارگانیک نیازمند تسهیلات و مشوق است.
یکی از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی قزوین می‌گوید: تولید محصول ارگانیک و راغب کردن کشاورزان به این سمت نیازمند پیش بینی تسهیلات و مشوق‌های لازم است.
علیرضا نوروزیان می‌افزاید: قیمت بالای تولید و تهیه مجوز‌های مربوط به محصول سالم و ارگانیک و فرایند‌های اداری و آزمایشگاهی آن موجب شده تا کشاورزان کمتر به این سمت رغبت پیدا کنند.
نوروزیان، فرایند تهیه کود‌های مورد نیاز برای تهیه محصولات ارگانیک را سخت و پیچیده ذکر و اضافه می‌کند: این مساله نیز موجب شده تا کشاورزانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند با تنگتا روبرو باشند.
او معتقد است: اگر مشوق‌های لازم برای کشاورزان تهیه و تدوین شود براحتی می‌توان میزان زیر کشت محصولات ارگانیک و سالم به شکل شناسنامه دار و دارای گواهینامه در استان قزوین را به چندین هزار هکتار افزایش داد.
این کارشنان تولید محصولات سالم کشاورزی با بیان اینکه با تلاش وزارت جهاد کشاورزی و انجام فعالیت‌های ترویجی و تبلیغی، تولید محصولات سالم در چند سال گذشته افزایش یافته است می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌های متبوع آن در استانها به تنهایی نمی‌توانند برای ترویج فرهنگ توسعه کشت محصولات ارگانیک اقدام کنند و این موضوع نیازمند سیاست گذاری از سوی دولت، کمک دستگاه‌های حوزه سلامت و درمان و همچنین بانک هاست.
او می‌گوید: در حال حاضر در بسیاری از باغات و مزارع استان قزوین مانند بخش‌های الموت و طارم سفلی شاهد تولید و کشت محصولات ارگانیک هستیم که البته برای گواهینامه دار شدن محصولات این بخش‌ها اقدام نشده است.
نوروزیان با بیان اینکه قزوین قابلیت پایلوت و قطب تولید محصولات کشاورزی ارگانیک را دارد، کاهش هزینه‌های تولید محصول ارگانیک را در انگیزه کشاورزان برای فعالیت در این عرصه موثر می‌داند و می‌گوید: باید وزارت جهاد کشاورزی، بهداشت و درمان و سازمان ملی استاندارد و دیگر نهاد‌های مرتبط تفاهم نامه‌هایی منعقد کنند تا هزینه‌های تولید محصولات ارگانیک در کشور کاهش یابد.
سرگردانی کشاورزان در بانک‌ها
فاطمه گروسی، کشاورز و صاحب مزرعه پنج هکتاری ارگانیک زعفران در شهرستان تاکستان نیز می‌گوید: برای تولید محصول خود از کود و سموم شیمیایی به هیچ عنوان استفاده نمی‌کنیم.
خانم گروسی می‌افزاید: هدف ما تولید محصولی ۱۰۰ درصد سالم و عاری از هرگونه باقی مانده سموم است.
این کشاورز خانم پرداخت تسهیلات مورد نیاز برای حفظ و تقویت تولید محصولات ارگانیک را انتظار از مسئولان ذکر و اضافه می‌کند: با توجه به نیاز به منابع مالی برای تولید محصولات سالم، متاسفانه این دسته از کشاورزان در بانک‌ها سرگردانند و با توجه به پروسه طولانی و سخت دریافت تسهیلات خیلی اوقات از گرفتن آن پشیمان می‌شوند.
این تولیدکننده محصولات کشاورزی ارگانیک با بیان اینکه مردم از محصولات ارگانیک استقبال می‌کنند می‌گوید: ظرفیت خوبی برای تولید بیشتر این دسته از محصولات وجود دارد، ولی لازمه تحقق آن حمایت پررنگ دولت از کشاورزان است.
وی معتقد است: حمایت‌ها از کشاورزان ارگانیک ملموس نیست.
عوارض خطرناک سموم کشاورزی غیراستاندارد بر سلامتی
محمد ابراهیمی، متخصص سم‌شناسی با اشاره به اثرات نامطلوب استفاده از سموم نامناسب برای محصولات کشاورزی، درباره موضوع سموم باقیمانده در محصولات کشاورزی، می‌گوید: نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که ما نمی‌توانیم به محصولات کشاورزی اصلا سم نزنیم.
ابراهیمی می‌افزاید:، زیرا بیماری‌ها و آفات مختلفی وجود دارد که نیاز به سمپاشی محصولات کشاورزی است، اما اینکه برای چه محصولی از چه نوع سمی استفاده شود حائز اهمیت است و جهاد کشاورزی باید به کشاورزان اطلاع رسانی کند که برای محصولات از چه سمومی مناسبی استفاده کنند.
لزوم استفاده از سموم مناسب در کشاورزی
او اضافه می‌کند: در سموم کشاورزی شاخصه‌ای به نام "دوره کارنس" وجود دارد این شاخصه به معنای مدت زمانی است که باید بگذرد تا میزان سم به حد استانداردی برسد تا عوارضی روی سلامتی نداشته باشد بنابراین باید مشخص شود که کشاورزان از چه نوع سمی استفاده کنند که پس از برداشت محصول باقیمانده وجود نداشته باشد.
الزام دریافت نتایج آزمایشگاه برای محصولات
مدیرکل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان هم می‌گوید: مقرر است این اداره کل لیست سموم مجاز و با درجه خطر پایین را به سازمان جهاد کشاورزی، اداره بهداشت و درمان، استانداری، دستگاه قضایی، اداره کل تعزیرات حکومتی و سازمان غذا و دارو اعلام کند.
سیروس صابری می‌افزاید: الزام دریافت نتایج آزمایشگاه معتبر برای تمامی محصولات کشاورزی صادراتی استان قبل از انجام تشریفات صادرات و رصد جدی و مستمر سازمان جهاد کشاورزی برای استفاده از سموم غیرمجاز و خطرناک توسط تولید کنندگان محصولات کشاورزی و همچنین فروشندگان این سموم ازدیگر سیاست‌های راهبردی است که خوشبختانه در استان اجرایی می‌شود.
صابری اضافه می‌کند: همچنین از کشاورزان استان که دارای گواهی نامه دریافت نشان حد مجاز آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی باشند قدردانی می‌شود.
تولید چهاردر صد تولیدات کشاورزی در قزوین
چهار درصد از تولیدات بخش کشاورزی کشور در استان قزوین تولید می‌شود.
استان قزوین در زمینه تولید محصولات کشاورزی جزء استان‌های برتر کشور است و با مساحتی حدود یک درصد خاک کشور، بیش از ۴ درصد محصولات کشاورزی کشور را تولید می‌کند.
سالانه در مجموع ۳۰۰ هزار هکتار از مزارع کشاورزی استان قزوین به زیر کشت محصولات زراعی و باغی می‌رود و سالانه ۲۹۰ هزار تن محصول زراعی، ۶۵۰ هزار تن محصول باغی از این مزارع و باغات برداشت می‌شود.
قزوین همچنین با تولید ۵ درصد گوشت مرغ و شیر، ۱۵ درصد گوشت قرمز و ۱۰ درصد تخم مرغ کشور، در تنظیم بازار غذایی حدود ۳۴ میلیون نفر از جمعیت کشور نقش اساسی دارد.
در استان ۷۵ هزار رأس گاو اصیل، ۱۵ واحد صنعتی بیش از یک هزار راسی، ۱۰ واحد دامی ۵ هزار راسی و ۲۰۰ واحد فعال گاو اصیل وجود دارد که ۹۰۰ واحد سنتی نیز در روستا‌ها فعالیت می‌کنند.
وجود ۶۸۶ واحد نیمچه گوشتی، با ظرفیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار قطعه، ۷۴ واحد تخم گذار با ظرفیت ۸ میلیون و ۵۷۵ هزار قطعه، ۲۸ واحد پولت با ظرفیت ۵ میلیون و ۱۰۹ هزار مرغ مادر اجدادی و ۳۰ واحد مادر گوشتی با ظرفیت یک میلیون و ۶۶۸ هزار قطعه جایگاه استان را در این عرصه شاخص کرده است.
همچنین ۵ واحد مرغ تخم گذار با ظرفیت ۸۰۷ هزار قطعه، ۳ واحد اجدادی با ۱۲۶ هزار و ۶۶۰ قطعه ظرفیت، دو واحد اجداد و تخم گذار نقش و جایگاه قزوین در کشور را بی نظیر کرده است.
در پرورش آبزیان ۱۴۳ مزرعه شیلات در استان قزوین فعال دارند که ظرفیت آن‌ها ۳ هزار و ۲۸۳ تن است.
نگارنده: علی صفری الموتی