خبر سه کلمه ای " ایران باردار شد" تمام امیدهای از دست رفته برای جلوگیری از انقراض نسل یوزپلنگ های آسیایی را زنده و توجه جهانی را به منطقه حفاظت شده توران شاهرود جلب کرد .
این یوزپلنگ های پر ماجرا
این یوزپلنگ های آسیایی از سال ۱۳۹۳ با هدف تکثیر در اسارت و نجات گونه خود به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، اما اقدامات صورت گرفته برای زادآوری آنها نتیجه‌بخش نبود و سازمان محیط‌زیست تصمیم گرفت آنها را به زادگاه اصلی خود یعنی منطقه حفاظت شده توران در شاهرود بازگرداند.
در سفر از پردیسان به توران ، دلبر و کوشکی تنها نبودند ، همراه با آنها ایران هم به توران آمد ؛ ایران، یوزپلنگ ماده ای بود که نیز سال ۹۶ در حالی که ۸ ماه داشت از قاچاقچیان در تهران گرفته شد و به پردیسان منتقل شد تا در کنار کوشکی و دلبر ناجی نسل خود باشد، اما این حیوان هم به شاهرود منتقل شد.
" کوشکی " یوز نر و " دلبر " یوز ماده، سن زادآوری خود را از دست داده اند و فقط به منظور حفظ حیات تحت کنترل و رسیدگی هستند.
در شاهرود هم تلاش ها برای زادآوری دلبر و کوشکی از دست رفتن سن زادآوری بی نتیجه بود و حالا همه نگاه ها به ایران بود تا نسل یوزپلنگ های آسیایی را نجات دهد .
در جستجوی جفت مناسب
یوز زیبای ۱۱ ساله ای که قرار شد جفت ایران ۵ ساله شود با خو گرفتن به محیط جدید زندگی اش کم کم به سمت سایت نگهداری ایران هدایت شد و مسیر به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در‌های اتوماتیک امکان ورودش به سایت مرکز تحقیقات باز و شرایط دیدار با ایران فراهم شود .
محیط بانان برای کشاندن فیروز به سایت مرکز تحقیقات یوزپلنگ ، سرگین یوز ماده را همه روزه در اطراف فنس پراکنده می کردند تا بوی آن یوزهای نر را به سمت سایت هدایت کند؛
۹ ماه از این دیدار‌ها گذشت، ولی ایران روی خوش به فیروز نشان نداد و اینجا بود که یوز نر دیگری خود را به سایت تحقیقات رساند و نگهبانان با ضبط تصاویر آن ، نام فراز را برایش انتخاب کردند.
فراز از قبل هم در طبیعت شناسایی و شناسنامه دار شده بود و دوربین‌های مدار بسته سایت نشان می داد و با توجه به اوج فصل جفت گیری، بارها به محل نگهداری ایران نزدیک شده است.
فیروز و فراز در انتظار پاسخ مثبت ایران
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان معتقد بود : از آنجائیکه زادآوری این گونه در طبیعت هم فقط ۱۵ درصد است، بروز این موضوع که ایران تاکنون با هیچ کدام از فیروز و فراز جفت نشده کاملا طبیعی است و بر اساس دوره فحل حیوان ماده هر ۲۴ تا ۲۶ روز یکبار در فصل زمستان این روند جداسازی و معرفی مجدد تا حصول نتیجه ادامه خواهد یافت
امیر عبدوس با بیان اینکه، دوره طلایی زادآوری یوزپلنگ‌ها ۸ سال برآورد شده است گفت: بر خلاف حواشی ایجاد شده در فضای مجازی، ایران کنش و واکنش‌هایی را مقابل نر‌های موجود در محوطه از خود نشان داده و بررسی‌های تخصصی و رفتار شناسی به منظور استفاده احتمالی از این قلاده نیز در دست اقدام است.
در انتظار توله یوزهای نورسیده
مدیر کل محیط زیست استان سمنان گفت: پس از دو سال تلاش شبانه روزی متخصصان این مرکز و بهره گیری از روز آمد‌ترین روش‌های نگهداری و زاد آوری در اسارات گونه‌های نادر، سرانجام همزمان با بهترین فصل جفت گیری پوزپلنگ‌ها در زمستان و تشخیص صحیح دوره فحل حیوان ماده، طی روز‌های گذشته "ایران " تنها ماده یوز زادآور این مرکز با "فیروز" یوز نر جوان زنده گیری شده از طبیعت مقدمه عمل لقاح را پس از ۳ مرحله معرفی و جداسازی انجام داد.
امیر عبدوس با بیان اینکه زادآوری یوزپلنگ‌ها در اسارات در کل دنیا بی نظیر است، تصریح کرد: با توجه به دوره بارداری سه ماهه این گونه، احتمالا در اردیبهشت سال آینده شاهد تولد توله یوزپلنگ‌ها خواهیم بود.
ایجاد شرایط امن برای ایران
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت : دو مجموعه ۵ هکتاری و ۷۰۰ هکتاری نیز در جوار این مکان از مدت‌ها پیش آماده سازی شده و محیطبانان در آن مشغول پرورش شکار‌های یوز نظیر گونه‌های دشت زی خرگوش، آهو و جبیر هستند تا در صورت موفقیت طرح زادآوری، توله‌ها بهمراه پدر و مادر در محیط‌های وسیع تری بتوانند در شرایط کاملا طبیعی محل زیستگاه اصلی خود زندگی کنند.
امیر عبدوس افزود: از آنجائیکه ۷ قلاده یوزپلنگ آسیایی در طول ۱۰ سال بر اثر تصادف تلف شدند، حذف عامل تصادف جاده‌ای بعنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل انقراض با تصویب حداکثر سرعت ۸۰ کیلومتر در جاده تهران ـ مشهد در محدوده میاندشت تا عباس آباد با نصب ۲۰ تابلو هشدار دهنده انجام شد و بطول ۸ کیلومتر در دو طرف جاده نیز حصار کشی شده است تا یوزپلنگ بجای گذر از جاده با هدایت از طریق این موانع، از زیر پل‌ها تردد کند.
مدیر کل حفاظت محیط زیست گفت: ۱۴ دستگاه تلمبه بادی روی چاه‌های منطقه نیز نصب شده تا این گونه و سایر حیوانات دشت زی دچار کم آبی نشده و مجبور به مهاجرت و جا به جایی قلمرو نشوند. همچنین با کاشت تاغ در وسعت ۹۰۰ هکتار خوراک و استراحتگاه شکارهایش مثل خرگوش ایجاد شده تا یوزپلنگ غذا نیز برای خوردن داشته باشد.
وی سگ‌های گله را از دیگر عوامل تلف شدن یوزپلنگ آسیایی عنوان کرد و افزود: با تعامل صورت گرفته با دامداران منطقه حدود ۱۵۰ هزار هکتار از سامانه‌های عرفی آنان خریداری و با حذف احشام، این محدوده‌ها صرفا در اختیار قلمرو یوزپلنگ و طعمه هایش قرار گرفته است.
براساس یک طرح بلند مدت بین المللی، ارتقاء کیفیت زیستگاه، حفظ و زادآوری گونه‌های موجود در اسارت بروش طبیعی یا لقاح مصنوعی و حفاظت از گونه‌های آزاد در طبیعت مهمترین برنامه‌های در حال اجرای محیط زیست برای جلوگیری از انقراض یوزپلنگ آسیایی است که طبق آخرین آمار کمتر از ۲۰ قلاده شناسنامه دار و فقط در پارک ملی توران زندگی می‌کنند.
نویسنده آرزو کاشی