طی سالهای ۹۸ و ۹۹ بالغ بر یک هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی ملی در استان رفع تصرف شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز ایلام؛ "بلوط" یکی از بومیان قدیمی ایلام است. بلوط‌های کهنسال و با اصالت ایلامی ۹۰
مدیرکل منابع طبیعی وآبخیز داری ایلام می‌گوید: این استان دارای ۶۴۱ هزار جنگل است که بیش از ۹۰ درصد آن را درختان بلوط تشکیل می‌دهند؛ به گونه‌ای که کهن‌سال‌ترین جنگل‌های بلوطِ جهان در ایلام قرار دارند.
به شناسنامه‌ی این درخت‌ها که نگاه می‌کنی، بلوط‌هایی با عمر ۱۳۰ قرنی را هم می‌بینی.
بلوط ایرانی با ۹۰ درصد ترکیب گونه‌ای و گونه‌های همراه آن، شاملِ پسته وحشی (بنه) با ۶ درصد و ۴ درصد بقیه را گونه‌ی بادام کوهی، داغداغان، کیکم، بادامک، زالزالک و ... تشکیل می‌هد.
خاطره‌هایی از جنس سخاوت بلوط
به راستی کدام ایلامی ست که از بلوط و سخاوتش خاطره‌ای نداشته باشد؟!
دفتر خاطرات مردم ایلام را که ورق می‌زنی، می‌بینی که از همان دوران کودکی این بلوط است که شیرین‌ترین خاطراتشان را رقم می‌زند.
پای حرف‌های پدر‌ها و مادرهایمان هم که می‌نشینیم، آن‌ها نیز از خاطرات روزگاران قبل از انقلابِ خود با بلوط حرف‌هایی برای گفتن دارند.
مینا نرگسی ۶۵ ساله در خصوص سخاوت و میهمان نوازی بلوط می‌گوید: در روز‌های سخت تنگدستی دانه‌های بلوط را آسیاب می‌کردیم و برای خودمان و احشامی که گرسنه بودند نان می‌پختیم.
بلوطی که پناهگاه روز‌های ترس و دلهره‌ی بمباران‌های هوایی دشمن بود.
قاسم ملکی، ۶۷ ساله می‌گوید: آن روز‌ها با رفتن به دل طبیعت زیر سایه‌های بلند بلوط چادرهایمان را برپا می‌کردیم.
همین امروز هم مردم ایلام، کوچک و بزرگ همزیستی تنگاتنگی با بلوط دارند.
آقای سجادی نیز عطاری دارد، او درباره خواص درمانی بلوط می‌گوید: 'شوکه' نوعی شیره شیرین و عنابی رنگ مثل شیره خرما با طعمی ملس‌تر از آن، که برای صبحانه استفاده می‌شود و "جَفت" شیره سیاه رنگ و تلخ آن هر دو خاصیت دارویی دارند و برای درمان معده به کار می‌روند.
پای درد‌های نشنیده‌ی بلوط
| یک روز بلوط سرطان گرفت و دل‌های مردمان ایلام را آزرده کرد. سرطانی به نام "لورانتوس" و حالا رنج و غم این بیماری کم بود، دردِ کوه خواری هم به جان این ساکنان قدیمیِ طبیعت افتاد؛ هرچه سودجویان خوش اشتهاتر، جمعیت بلوط هم کمتر و نفس طبیعت، بریده‌تر می‌شود. |
بنچاق زمین خواری
تاریخچه زمین خواری را به قدمت شهرنشینی و گسترش آن می‌دانند؛ پدیده‌ای که در پی آن، اراضی طبیعی و کشاورزی مورد
"الیاس محمدی" کارشناس محیط زیست با اشاره به تاریخچه‌ی این پدیده می‌گوید: اولین قانون مبارزه با زمین خواری در ایران در سال ۱۳۳۱ و در دوران دکتر مصدق با عنوان «ثبت اراضی موات اطراف شهر تهران» به تصویب رسید و بر اساس این قانون اعلام شد از میدان سپه (میدان امام خمینی) به شعاع ۵۰ کیلومتر هیچ کس حق تصرف اراضی موات را به اسم احیای زمین ندارد.
این جرم در ماده ۶۹۰ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ به صورت مبهم و در قالب یکی از طولانی‌ترین و پیچیده‌ترین ماده ها، جرم‌انگاری شده است که البته اختلاف نظر و برداشت‌های متفاوتی نیز از آن در رَویه‌ی قضایی وجود دارد.
در گذشته تنها مناطق خوش آب و هوا مورد طمع و هجوم زمین خواران قرار می‌گرفت؛ اما امروز تقریباً در تمام مناطق کشور، حتی مناطق کویری این غده‌ی سرطانی، ریشه دوانده است.
آفت‌های کوه خواری
یک متخصص تنوع زیستی جدی‌ترین چالش امروز کوهستان‌های کشور را معضل کوه‌خواری می‌داند.
دکتر حسین ظهوری، با بیان این که همه برآمدگی‌های سطح زمین با ارتفاع بیش از ۶۰۰ متر کوه قلمداد می‌شود و پیوستگی‌های کوه‌ها کوهستان تعریف می‌شود، عنوان می‌کند: کوه‌ها به واسطه برجستگی هایشان عوامل توپوگرافی محسوب می‌شوند و در اقلیم مناطق نقش تعیین کننده‌ای دارند.
ظهوری با اشاره به رشته کوه البرز عنوان می‌کند: ارتفاع و پیوستگی کوه‌ها در منطقه البرز باعث شده است تا در شمال این رشته کوه شاهد بارش باران و سرسبزی مناطق و در جنوب آن بارش کم و به نسبت خشک‌تر باشیم که به وضوح گویای کارکرد طبیعی کوهستان‌هاست.
وی به دیگر کارکرد‌های کوهستان اشاره می‌کند و می‌گوید: کوهستان‌ها از نظر نظامی، اجتماعی و اقتصادی نیز کارکرد‌های بسیاری دارند و از بعد نظامی کوهستان‌ها مانند دژ عمل می‌کنند که در واقع عملکردی حفاظتی است.
این پژوهشگر حوزه طبیعی تأکید می‌کند: تنوع زیستی کوهستان‌ها منبع درآمد اقتصادی محسوب می‌شوند و از نظر اجتماعی نیز مناطقی برای ییلاق و قشلاق اهالی منطقه به شمار می‌روند.
دستیار تحقیقاتی دانشگاه سایمون فریز کانادا با تاکید بر ارزش زیستگاهی کوهستان‌ها این مناطق را اکوسیستم‌هایی حساس و شکننده می‌داند و می‌افزاید: کوهستان‌ها به دلیل استحکام و ثبات و عدم سیال بودن، آسیب‌های بیشتری را متحمل می‌شوند و عوامل فیزیکی و زیستی بر آن‌ها تاثیر بسیاری دارد که براین اساس و با تحمل شرایط، باید شکل خود را حفظ کنند.
وی مشکل امروز کوهستان‌های دنیا را تغییر اقلیم عنوان می‌کند و با بیان اینکه ارزش زیستگاهی کوهستان برای جانوران بسیار مهم است، تصریح می‌کند: هر کوه محل و رویشگاه گیاهان متناسب با جغرافیای منطقه‌ی خود است و این خاص بودن پوشش گیاهی، جانواران خاص و همساز با شرایط را به سمت خود فرامی‌خواند که در واقع پناه جانوران محسوب می‌شود. حتی برخی از پرندگان خاص در دامنه کوه یا ارتفاعات لانه می‌گزینند و هرگونه تغییر در کوهستان در واقع تاثیر بزرگی در تنوع زیستی و زندگی زیستمندان منطقه و کوهستان دارد.
ظهوری با اشاره به پدیده‌های حاصل اقدامات بشر در کنار پدیده‌های طبیعی عنوان می‌کند: امروزه با پدیده تلخ و ناگوار کوه و کوهستان‌خواری مواجه هستیم.
وی تشریح می‌کند: در گذشته جنگل‌زدایی مشهود بود و بشر برای افزایش مزارع و توسعه چراگاه‌ها جنگل‌ها را از بین می‌برد و امروز همین اتفاق گریبان کوه‌ها و کوهستان‌ها را گرفته است؛ برخی برای بهره‌برداری صنعتی و اقتصادی از سنگ کوه‌ها استفاده می‌کنند که کاملا منجر به از بین رفتن بدنه طبیعی کوه می‌شود و اثرات ماندگار و ناگواری در پی دارد.
وی تاکید کرد: کوه خواری اکوسیستم و زیستگاه جانوران را از بین می‌برد و در واقع به مانند بی‌خانه شدن یک خانواده است که آسیب جدی به زندگی حیات‌وحش وارد می‌کند، بسیاری از گیاهان با توجه به توپوگرافی منطقه، زاویه تابش آفتاب، وزش باد، تجمع ابر و بارش‌ها می‌رویند و با تغییر شکل کوه و بهره‌برداری از سنگ‌ها رویشگاه گیاه از بین می‌رود و از دست رفتن گیاه قطعا از دست رفتن جانوران را نیز به دنبال دارد.
جاده‌ها هم بخشی از کوه را می‌خورند
مدیر کارگروه آموزش برنامه محیط زیست سازمان ملل تغییر اقلیم را حاصل اثرات طبیعی و کوه‌خواری را اثری کاملا انسانی می‌داند
ظهوری با اشاره به ویلاسازی در کنار توسعه جاده و سدسازی در مناطق کوهستانی بیان می‌کند: تمامی این عواملِ تخریب‌گر در مرحله اول باعث بروز استرس در حیات‌وحش و دور شدن آن‌ها از زیستگاه‌های اصلی و در گام دوم نیز این حرکت باعث نزدیکی بیشتر جامعه انسانی به جامعه جانوری و رشد شکار می‌شود.
توصیه و هشدار رهبری
| رهبر معظم انقلاب اسلامی در اسفندماه سال ۱۳۹۳ با انتقاد از شیوع این پدیده‌ی شوم فرمودند: «حالا بحث زمین خواری، یواش یواش شده کوه خواری. بنده گاهی که می‌روم ارتفاعات شمال تهران را نگاه می‌کنم، انسان واقعا خیلی متاسف می‌شود، بار‌ها من در دیدار با مسئولان شهری و مسئولان دولتی و مانند این‌ها مسائل را در میان گذاشته ام، خب تلاش هم کرده اند، لیکن قاطع باید برخورد کنند، مسئولان باید در مقابل این سوءاستفاده کننده ها، قاطعیت به خرج دهند، عُرضه به خرج دهند». |
مردم، نگران...
" نگین- م، دانشجو" می‌گوید: در سالهای گذشته، دزدی به معنای بالا رفتن از دیوار مردم بود؛ اما هر چه علم و تکنولوژی پیشرفت کرد، شیوه‌های سرقت هم متنوع شد.
سودجویان از هر فرصتی برای سرقت و تاراج دارایی مردم استفاده می‌کنند.
" علی حاتمی" دیگر شهروند ایلامی ست که با اظهار نگرانی از این موضوع می‌گوید: زمین خواران یا به عبارت بهتر، سارقان زمین‌های دولتی شگرد‌های مختلفی را برای رسیدن به هدف خود دارند.
آن‌ها از جعل اسناد ملکی، نشانه گذاری خودساخته و تبانی با سازمان‌های ذیربط گرفته تا سوء استفاده از کپی‌های ثبتی و خلاء‌های قانونی برای رسیدن به هدف خود استفاده می‌کنند.
ضعف قانون
زمین خواران با تصرف زمین به سرعت اقدام به دیوارکشی می‌کنند و در بسیاری از موارد حتی پا را فراتر می‌گذارند و طی چند شبانه روز، ساختمانی عظیم را بر روی زمین تصرف شده برپا می‌کنند؛ معضلی که از ضعف قانون حکایت می‌کند.
محمد علی پورمختار که در سال ۱۳۹۲ و زمانی که ریاست کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی را برعهده داشته در این باره گفته است: همه این زمین خواری‌هایی که اتفاق افتاده با حمایت شهرداری‌ها و بعضا دهیاری‌ها و شورا‌های برخی شهر‌ها و روستا‌ها صورت گرفته است، ضمن این که باید با آنان برخورد قاطع صورت گیرد.
وی از ردپای تعامل دستگاه‌های اجرایی دولتی با زمین خواران پرده برداشته و از صدور مجوز آب و برق از سوی شرکت‌های مربوطه و شهرداری و دهیاری‌ها سخن گفته است.
ماده‌ی ۱۰۰ عاملی که بازدارنده نشد
معاون شهرسازی و معماری شهرداری ایلام از اجرای کمیسیون ماده ۱۰۰ تشکیل برای جلوگیری از ساخت و ساز‌های غیرمجاز و جلوگیری از کوه خواری و حاشیه نشینی سخن می‌گوید؛ اما این اهرم در واقع کارآیی خود را از دست داده است.
در این کمیسیون، فرآیند بساز و جریمه بده در پیش گرفته شده است و تخلف با پرداخت پول ادامه می‌یابد؛ قانونی که با افزایش ۳ برابری جریمه‌ها مانع ساخت و ساز‌های غیرمجاز نشده است و به نظر می‌رسد شهرداری باید جدی‌تر و با اعمال قوانین بازدارنده‌ی دیگری وارد عمل شود.
اقدامات بازدارنده
فرمانده یگان حفاظت سازمان ملی زمین و مسکن اداره کل راه و شهرسازی استان ایلام، اما می‌گوید: بازرسان ویژه با گشت‌های
فریدون یاسمی در خصوص راهکار‌های مبارزه با این پدیده می‌گوید: تشدید برخورد دستگاه‌های نظارتی مانند قوه قضائیه، نظارت و برخورد نهاد‌های مسئول مثل اداره مسکن و را و شهر شهرسازی، اداره‌ی کل منابع طبیعی، اداره‌کل حفاظت محیط زیست از همان مراحل اولیه، اخذ استعلامات لازم بنگاه‌های معاملات ملکی از مراجع مرتبط، برخورد با ماشین‌آلات سنگین در مرحله خاک‌برداری و.. از جمله این راهکار‌ها است.
وی در ادامه می‌افزاید: مردم طبیعت دوست می‌توانند در صورت مشاهده هر گونه تخلف در این خصوص با سامانه ۱۶۵۶ تماس بگیرند و نهاد‌های ذی ربط را در جریان قرار بدهند تا با پیگیری‌های لازم از سودجوییِ متخلفان جلوگیری شود.
مردم، قربانیِ دیگرِ زمین خواران
علاوه بر طبیعتی که قربانی طمع زمین خواران می‌شود، بسیاری از شهروندان نیز ناآگاهانه وارد بازی آن‌ها می‌شوند.
" خدابخش- ف" می‌گوید حدود ۲ سال است که کارم بالا و پایین رفتن از پله‌های مراکز قضایی شده است.
او می‌گوید قطعه زمینی را به امید رهایی از اجاره نشینی با قیمتی مناسب خریدم؛ غافل از این که با سند جعلی و تبانی قولنامه شده است.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل راه و شهرسازی استان در این باره می‌گوید: پس از آن که زمین مورد تصرف قرار می‌گیرد، بنگاه‌های املاکِ متخلف اقدام به فروش زمین به صورت قولنامه‌ای می‌کنند و بسیاری از شهروندان بدون اینکه بدانند زمین تصرفی است، فریب این بنگاه‌ها را می‌خورند.
سرهنگ یاسمی افزود: این شهروندان در حالی که خود را آماده ساخت زمین می‌کنند با اخطار مراجع قانونی مواجه می‌شوند و این جاست که تازه متوجه می‌شوند چه کلاهی سرشان رفته است.
وی با اشاره به این که گاهی یک زمین چندین بار خرید و فروش می‌شود، اظهار کرد: شهروندان در این مرحله هم سرمایه خود را از دست رفته می‌بینند و هم خود را در برابر دستگاه قضایی مشاهده می‌کنند. آن‌ها برای رسیدن به حق خود باید مراحل فراوانی را طی کنند و گاهی سال‌ها طول می‌کشد تا به حق خود برسند.
برق اجازه نمی‌دهد
محمد محمدیان شمالی می‌افزاید: متأسفانه در سالهای اخیر در حاشیه شهر ایلام ساخت وساز‌های غیرمجاز رشد قارچ گونه‌ای داشته است.
وی تشریح می‌کند: شرکت توزیع نیروی برق استان ایلام در خصوص برخورد با ایجاد انشعاب‌های غیرمجاز با ثبت قرارداد موقت حداکثر به مدت یک‌سال به صاحب ملک مهلت به ثبت رساندن مدارک لازم برای احراز هویت ملک خود را خواهد داد، در غیر این صورت با قطع انشعاب مواجه خواهند شد.
محمدیان شمالی با اشاره به اینکه زمین‌خواران از راه‌های گوناگون درصدد تصرف اراضی ملی هستند، گفت: این عامل مهم باید از طریق نهاد‌های مرتبط و مراجع قضائی پیگیری شود و شرکت توزیع نیروی برق برای استعلام راستی‌آزمایی این افراد فقط به سند ملکی استناد می‌کند.
آب هم همینطور...
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان هم در این باره می‌گوید: انشعاب‌های غیرمجاز باعث افزایش بی‌رویه در مصرف آب شده و
تیموری می‌افزاید: علاوه بر اینکه مصرف آب از انشعابات غیرمجاز جایز نیست، می‌توان گفت باعث کاهش عمر مفید شبکه آب‌رسانی با افت فشار نیز می‌شود.
وی در خصوص برخورد با انشعاب‌های غیرمجاز گفت: بر اساس قانون، مجازات استفاده‌کنندگان غیرمجاز آب، قطع انشعاب و پرداخت جریمه نقدی است.
اقدامات بازدارنده در ایلام رضایت بخش است
معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی ایلام معتقد است پدیده کوه‌خواری و زمین‌خواری در این استان تا حد زیادی کنترل شده و تعامل و ارتباط سازنده‌ی دستگاه قضایی، سمن‌ها، نیروی انتظامی و مردم، عرصه را بر کسانی که قصد زمین‌خواری و تخریب و تصرف منابع خدادادی را داشته باشند، تنگ کرده است.
صمد رئیسی تشریح می‌کند: بیشترین ساخت و ساز‌ها در حاشیه شهر ایلام است که براساس قانون، تحت نظارت اداره راه و شهرسازی قرار گرفته و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام نیز وظیفه حفاظت، توسعه و بهره برداری از جنگل‌ها را بر عهده دارد.
وی تأکید کرد: تاکنون بسیاری از اراضی ملی که غیر قانونی تصرف شده بود با اجرای احکام قضایی عودت گرفته شده اند.
رئیس دادگستری ایلام هم می‌گوید: هرگونه تصرف اراضی و منابع ملی باید با نظارت دستگاه‌های مسئول پیشگیری شود و
دهقان می‌افزاید: هرگونه کوتاهی در این خصوص پذیرفتنی نیست و دادگستری استان برای جلوگیری از وقوع زمین خواری در استان نظارت‌ها را بیشتر خواهد کرد.
وی تشریح می‌کند: نه ماده ۱۰۰ و نه هیچ جریمه‌ی نقدی دیگری نمی‌تواند تاثیرگذار باشد؛ زیرا هیچ کدام از مراجع ذی ربط به دنبال شناسایی و از بین بردن عوامل زمین خواری نیستند.
نکته‌ی اصلی این جاست که مسئولان باید راهکار‌هایی اساسی برای کشیدن دندان طمع زمین خواران که از غصب زمین و کوه و دریا و کویر سیر نمی‌شوند، بیابند و دست آن‌ها را از دامن طبیعت قطع کنند.
نویسنده: زهرا پوراسماعیل