معاون سخنگوی طالبان اعلام کرد با ایجاد بازار مشترک مرزی در پی توسعه بیشتر روابط اقتصادی به ویژه واردات نفت و گاز از ایران هستیم.
سقوط دولت اشرف غنی، قطع کمک های خارجی و بلوکه شدن پول های افغانستان در بانک های خارجی ، وضع نابسامان اقتصادی برای افغانستان ایجاد کرده است. هم اکنون این کشور به شدت نیاز به تقویت روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و استفاده از پتانسیل های موجود منطقه برای رفع نیازهایشان و در صدر آنها واردات نفت و گاز دارد.
طرح طالبان برای واردات نفت و گاز از ایران
طالبان برای رهایی از مشکلات اقتصادی داخلی و کمبودهای فعلی، ایجاد ارتباط و تجارت با کشورهای همسایه را در سرلوحه قرار داده است که یکی از مهترین آنها واردات بیشتر کالا، نفت و گاز از ایران است .
به همین منظور نشست کمیسیون اقتصادی افغانستان با حضور ارشدترین مقامات و کارشناسان اقتصادی این کشور برگزار شد که خروجی آن ایجاد و تقویت بازارهای مشترک مرزی با ایران است.
مهمترین هدف این بازارهای مرزی ، واردات نفت و گاز از ایران برای تامین نیارهای ولایات شرقی و مرکزی این کشور عنوان شده است.
نگاهی به صادرات نفتی ایران به افغانستان
بر اساس آمار گمرک دو کشور ، جمهوری اسلامی ایران از مه ۲۰۲۰ تا مه ۲۰۲۱ حدود ۴۰۰ هزار تن سوخت به افغانستان صادر کرده است. همچنین در فاصله مارس ۲۰۲۰ تا مارس ۲۰۲۱، ارزش واردات افغانستان از ایران حدود ۳۶۷ میلیون دلار بوده است .
پس از ایران، ترکمنستان و ازبکستان دو کشور دیگر تامین کننده نفت و گاز افغانستان هستند که ارزش تجارت آنها به ترتیب ۲۵۷ و ۲۳۶ میلیون دلار بر آورد شده است .
مقصد اصلی سوخت ایران ولایت‌های شرقی نزدیک مرز ایران و مناطق جنوبی مانند قندهار و نیمروز هستند.
افغانستان ، کشوری با زیرساخت های نفتی ضعیف
افغانستان با وجود برخورداری از میدان های گازی کشف شده اما از صنایع نفت و گاز توسعه یافته ای برخوردار نیست و تنها 6 پالایشگاه کوچک در این کشور به تولید و پالایش روزانه چند هزار بشکه نفت و مشتقات آن می پردازند .
6 پالایشگاه یاد شده نیز معمولا از نفت سبک ترکمنستان تغذیه که دو پالایشگاه نیز فقط گازوئیل و بنزین هواپیما تولید می کنند. دو پالایشگاه ازبکستان نیز فرآورده های نفتی از جمله بنزین و نفت سفید تولیدی را با استفاده از خطوط ریلی و تانکرهای سوخت رسان به افغانستان منتقل می کنند.
افغانستان سالانه حدود دو میلیون و ۷۰۰ هزار تُن نفت وارد می کند که از این میزان حدود 20 درصد ان را ایران و مابقی را ترکمنستان، قزاقستان ، ازبکستان و روسیه به این کشور ارسال می کنند.
گذرگاه های مرزی با ایران مکانی برای توسعه روابط اقتصادی
جمهوری اسلامی ایران و افغانستان با ۹۴۵ کیلومتر مرز مشترک از خراسان رضوی تا سیستان و بلوچستان با سه گذرگاه رسمی مرزی شامل "دوغارون" شهرستان تایباد در خراسان رضوی، پایانه مرزی "ماهی‌رود" (میل ۷۸) در شهرستان سربیشه خراسان جنوبی و "میلَک" در شهرستان هیرمند استان سیستان و بلوچستان فعالیت اقتصادی دارد .
با وجود مرزهای مشترک طولانی ، اشتراکات فرهنگی و پتانسیل بازار داخلی افغانستان و امکانات جمهوری اسلامی ایران ، آنچه هنوز مغفول مانده است استفاده بهتر و بهینه تر از فرصت های اقتصادی موجود در مرزهای شرقی کشور است.
ابوالفضل ظهره وند کارشناس و سفیر سابق ایران در افغانستان می گوید با وجودی که افغانستان ذخایر گازی چشمگیری دارد اما فعلا این ذخایر قابل استحصال نیست، به همین دلیل این کشور نیاز به واردات نفت و گاز دارد.
به گفته وی ، مرز دوغارون به ویژه از طریق زرند و هرات مسیر هایی هستند که به راحتی می توان از طریق احداث خط لوله امکان صادرات نفت و گاز به مناطق مختلف افغانستان صورت گیرد. در گام اول می توان نیازهای این مناطق را برطرف کرد و در گام های بعدی باید به فکر توسعه خطوط انتقال به شرق افغانستان ، چین ، تاجیکستان و حتی پاکستان بود.
ظهره وند گفت: هم اکنون مشکلی از نظر عرضه گاز در طرف ایرانی با وجود حضور بخش خصوصی وجود ندارد اما باید طرف افغانستانی نیز زیرساخت های مناسب را فراهم کند که کوتاه ترین راه آن ایجاد کارخانه های تبدیل گاز مایع در گذرگاه های مرزی و انتقال آن با کامیون به داخل افغانستان است.
نتیجه گیری
با توجه به حضور رقبای قدر نفتی ، باید دیپلماسی میدانی جمهوری اسلامی ایران در منطقه و به ویژه در افغانستان فعالتر وارد عرصه شود و دستگاه های مربوط به ویژه وزرات خارجه با در اولویت قرار دادن دیپلماسی انرژی ، از فرصت موجود به نحو احسن استفاده کنند.
فرصت کنونی که برای ایران فراهم شده است در صورت غفلت به سرعت با حضور کشورهای رقیب از دست خواهد رفت. نبود میز دیپلماسی انرژی شاید یکی نکات مغفول دیپلماسی اقتصادی ایران در وزارت امور خارجه باشد که با فعال کردن آن می توان با توجه به پتانسیل و امکانات جمهوری اسلامی ایران ، بسیاری از بازارهای از دست رفته که هم اکنون محل جولان شرکت های عربستانی و روسی شده است را دوباره به دست آورد.
نویسنده : مرتضی دلپسند