انقلاب کوبا و ۶۳ سال مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا

کوبا در حالی شصت‌ و سومین سالگرد انقلاب خود را جشن گرفت که اندکی پس از این حماسه چریکی و انقلابی، دشمنی واشنگتن با دولت و ملت این جزیره آمریکای لاتین با آغاز تحریم‌های واشنگتن علیه هاوانا کلید خورد.

 

 

 

 

کوبا که تا قبل از سال ۱۹۵۹ دارای سیاست اتحاد و ائتلاف با غرب بود، به مرور به سمت شوروی گام برداشت و راهبرد اتحاد و ائتلاف با غرب را به سمت بلوک شرق تغییر داد.

 

 

 

 

آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا، در سال ۱۹۶۰ نخستین تحریم اقتصادی علیه کوبا را به اجرا گذاشت و واردات شکر از این جزیره را محدود کرد. به این ترتیب، روند غم انگیز و ظالمانه فشار اقتصادی به مردم کوبا آغاز شد.

 

با استقرار سامانه موشکی روس‌ها در کوبا در سال ۱۹۶۲، روابط آمریکا با کوبا به بدترین وضعیت خود رسید. با حملات آمریکا به کوبا که به جنگ خلیج خوک‌ها معروف شد، آمریکا فرمان اعطای پناهندگی به کوبایی‌ها را صادر کرد تا از این راه به بی‌ثباتی در کوبا دامن بزند.

 

از سال ۱۹۸۱، جنگ روانی و حملات علیه کوبا شدت گرفت. از سال ۱۹۸۹ تا سال ۱۹۹۲ دولت آمریکا تحریم‌های گسترده‌تر علیه کوبا اعمال کرد. در همین حین، مهاجرت کوبایی‌ها به آمریکا افزایش یافت.

 

در طول سال‌های پس از انقلاب کوبا و بعد از تحریم‌های شدید آمریکا، این شوروی بود که مهم‌ترین شریک اقتصادی هاوانا به‌شمار می‌رفت. با این حال، پس از فروپاشی شوروی، کوبا یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی تاریخ را تجربه کرد. بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ میلادی، اقتصاد هاوانا به شدت ضعیف شد و تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از ۳۵ درصد کاهش یافت.

 

پس از فروپاشی شوروی، کوبا بیشترین حجم مبادلات خود را با ونزوئلا انجام می‌داد، اما با آغاز بحران اقتصادی در ونزوئلا که به‌ویژه تحت تأثیر کاهش قیمت نفت روی داد، کوبا بار دیگر بزرگ‌ترین شریک خود را از دست داد.

 

در سال ۲۰۰۸ که برادر فیدل کاسترو، رائول کاسترو بر سر کار آمد، اقداماتی در جهت برداشتن محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها آغاز شد. در مقابل نیز باراک اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا تصمیم گرفت تا برخی محدودیت‌ها برای کوبایی‌ها را لغو کند. از سال ۲۰۱۴ زمزمه‌های روابط دو کشور آغاز شد.

 

در نتیجه، در همان سال، زمان ریاست جمهوری باراک اوباما و با ایجاد تغییرات در سیاست خارجی آمریکا، پس از نیم قرن تحریم و محاصره کامل اقتصادی کوبا، روابط دو کشور از سر گرفته شد. این تصمیم، واکنش‌های بسیاری در سطح بین‌الملل به همراه داشت که نشانه شکست محاصره کوبا از سوی آمریکا بود.

 

این توافق، دوامی نداشت و با روی کار آمدن دونالد ترامپ جمهوری‌خواه، این توافق به صورت یک‌جانبه از سوی آمریکا لغو شد.

 

نکته حائز اهمیت این‌که حتی ورود جو بایدن به کاخ سفید، سیاست‌های واشنگتن در دوره باراک اوباما در قبال کوبا را احیا نکرد. کاهش تنش میان دولت‌های دو کشور، هر چند بخشی از وعده‌های انتخاباتی بایدن بود، اما آن‌چه در عمل دیدیم این بود که بایدن نسبت به وعده‌های خود تجدید نظر نکرده است.

 

گواه روشن این موضوع، انتشار خبر‌ها از تحریم‌های جدید واشنگتن علیه هاوانا است. به این ترتیب، ادعای بیراهی نیست اگر دشمنی با کوبا را میراث دونالد ترامپ بدانیم که جو بایدن نیز به حفظ تمام قد آن تمایل دارد.

 

همچنین، آمریکا با چشم بستن بر تحریم‌های غیر قانونی خود علیه کوبا، به‌عنوان عامل اصلی ایجاد نارضایتی در مردم این کشور، در ماه‌های اخیر از اتهام‌زنی و طرح ادعا‌های بی‌اساس علیه این کشور نیز خودداری نکرده است.

 

دولت واشنگتن در حالی مدعی شد «کوبا از شنیدن صدای مردم خود می‌ترسد» که استقبال تمام قد کاخ سفید از بی‌ثباتی در کشور‌های تحت حاکمیت دولت‌های ضد آمریکایی، موضوعی آشکار است. گواه این ادعا، مرور تاریخ کودتاها در کشور‌های آمریکای لاتین و حضور همیشگی نام آمریکا است.

 

نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا به‌تازگی در واکنش به اقدامات آمریکا و در دفاع از چهار انقلاب ضد آمریکایی آمریکای لاتین گفت: کوبا، نیکاراگوئه، بولیوی و ونزوئلا به‌دلیل این‌که نمونه‌ای از مبارزه خستگی‌ناپذیر علیه امپریالیسم آمریکا هستند، مورد حمله قرار گرفته‌اند.

 

 

کناره‌گیری رائول کاسترو از رهبری حزب کمونیست کوبا و تحکیم قدرت میگل دیاز کانِل رئیس‌جمهوری این کشور با تصاحب این جایگاه را شاید بتوان مهم‌ترین رویداد سیاسی نه فقط یک‌سال اخیر، بلکه از انقلاب سال ۱۹۵۹ تا به حال دانست.

 

از سال ۱۹۵۹، زمانی که رائول و برادر بزرگ‌تر او با انقلاب علیه دیکتاتور مورد حمایت آمریکا به پیروزی رسیدند و کوبا در برابر چند دهه مداخله آمریکا در آمریکای لاتین به سنگری امن تبدیل شد تا وقتی که فیدل جای خود را به برادر کوچک‌تر خود داد، کوبا همواره تحت رهبری یک کاسترو بود.

 

 

 

 

رائول کاسترو ۸۹ ساله سرانجام سکان هدایت حزب کمونیست کوبا را واگذار کرد تا شاید به زعم تحلیلگران، کناره‌گیری نسل تاریخی رهبران حزب کمونیست کوبا در شرایطی که این کشور تحت هجوم شدید بحران اقتصادی چند دهه گذشته بسیار آسیب دیده است، گره‌گشا باشد.

 

تیرگی بیشتر روابط میان واشنگتن - هاوانا در برابر تعمیق مناسبات میان چین و روسیه با کوبا با وجود فاصله جغرافیایی، قرار دارد.

 

روسیه، در حالی تقویت روابط با کشور‌های آمریکای لاتین را در دستور کار خود قرار داده که آغاز روابط نزدیک که تا پیش از سقوط شوروی در سال ۱۹۹۱ میان کوبا و روس‌ها حاکم بود، از اهداف این کشور است. گواه این ادعا سفر اخیر یوری بوریسوف، معاون نخست‌وزیر روسیه به کوبا و دیدار با مقامات کوبایی از جمله رائول کاسترو رئیس‌جمهوری سابق این کشور است.

 

در تازه‌ترین مورد نیز منابع چینی هفته گذشته اعلام کردند ضمن گسترده‌تر شدن همکاری دوجانبه سودمند این کشور با کوبا، دوستی دوجانبه پکن - هاوانا پس از امضای توافقنامه مرتبط با طرح جهانی «یک کمربند، یک جاده» قوت خواهد گرفت.

 

به این ترتیب، پکن و هاوانا طرح همکاری‌های مشترک گسترده برای پیشبرد ابتکار «یک کمربند - یک جاده» را امضا کردند که به بهبود اقتصادی کوبا که بیش از شش دهه تحت تحریم‌های سرسختانه آمریکا قرار دارد، کمک بسیاری خواهد کرد.

 

این سند، ساز و کاری در راستای اجرای تفاهم‌نامه امضا شده از سوی دو دولت در سال ۲۰۱۸ است که آن زمان با سفر میگل دیاز کانل رئیس جمهور کوبا به چین، هاوانا را در طرح بزرگ کمربند و جاده وارد می‌کرد.

 

همزمان با تقویت روابط فرامرزی، رشد همگرایی میان کشور‌های مستقل آمریکای لاتین به‌عنوان رؤیای سیمون بولیوار، ایجاد پیمان‌های منطقه‌ای سیاسی و اقتصادی همزمان با کمرنگ شدن پیمان‌های مشترک با آمریکا که در دو دهه گذشته به‌طور چشمگیر تقویت شده، سران کشور‌های عضو گروه آلبا (اتحادیه بولیواری ملل آمریکای ما) را در کوبا جمع کرده است.

 

توافق‌های سیاسی، واکنش منطقه‌ای به همه‌گیری کووید ۱۹ و تقویت ساز و کارهای اقتصادی، محور بیست‌ و دومین اجلاس آلبا بود که در هاوانا برگزار شد.

 

 

 

 

 

جمهوری سوسیالیستی کوبا از روز یکم ژانویه ۲۰۲۱ بر اساس برنامه‌ریزی‌های قبلی برای بهبود وضعیت اقتصادی، به‌ دنبال پیاده کردن اصلاحات اساسی برآمد.

 

به این ترتیب، دولت کوبا در راستای اصلاحات اقتصادی، فعالیت بخش خصوصی و توجه ویژه به این مهم را محور اصلی و موتور محرکه این اصلاحات قرار داده و در گام نخست، بیش از دو هزار رسته شغلی را در حوزه بخش خصوصی مجاز اعلام کرده است که این کار در برابر تسلط گسترده دولت و شرکت‌های دولتی بر اقتصاد، گام اساسی تلقی می‌شود.

 

به گفته مارتا النا فِیتو، وزیر کار کوبا، به‌عنوان بخشی از برنامه بهبود مشاغل خصوصی، فهرست قبلی حاوی ۱۲۷ مورد شغلی که شهروندان کوبایی مجاز به فعالیت در آن بودند، حذف شده و ظرفیت به بیش از دو هزار موقعیت شغلی افزایش یافته است. 

 

به این ترتیب، رسته فعالیت‌هایی مانند مطبوعات، نظام سلامت و بخش دفاعی که بخش‌های راهبردی دولت به‌شمار رفته و تحت تحریم‌ها و محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت آمریکا با پیامد‌های جدی روبرو شده‌اند، مشمول طبقه‌بندی مشاغل خصوصی نخواهند شد. 

 

در کوبا با بیش از ۱۱ میلیون تن جمعیت، تنها ۶۰۰ هزار تن دارای مشاغل آزاد هستند که این رقم ۱۳ درصد نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهد. ۸۵ درصد اقتصاد این کشور آمریکای لاتین در اختیار شرکت‌های دولتی است. 

 

با فرارسیدن سال ۲۰۲۱، پزوی قابل تبدیل کوبا (CUC) یکی از دو ارز رایج در قلمرو ملی نیز کنار رفت و فقط پزوی کوبا (CUP) با نرخ ارز ۲۴ پزو در در برابر یک دلار می‌تواند برای همه عملیات استفاده شود.

 

تحلیلگران، هم‌نظر هستند این یکی از پیچیده‌ترین کارهای کشور در نظام اقتصادی بوده که به‌دلیل تحریم‌های اقتصادی، تجاری و مالی تحمیل شده از سوی آمریکا، آثار زیان‌بار کووید ۱۹ و بحران بین‌المللی، بیشتر اهمیت یافته است.

 

کوبا در حالی همزمان با بحران بیماری همه‌گیر و تحریم‌های آمریکا، با معضلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند که الخاندرو خیل، وزیر اقتصاد و برنامه‌ریزی این کشور، گفت: برای سال ۲۰۲۲ پیش‌بینی می‌شود تولید ناخالص داخلی حدود ۴ درصد افزایش یابد.

 

او تأکید کرد: این رشد مبنی بر صادرات بیشتر نیست، بلکه بر سهم بیشتر تولید ملی، یعنی استفاده از ظرفیت‌های موجود، توسعه فرایند‌های مؤثرتر، جایگزینی واردات و مشارکت همه فعالان اقتصادی، به‌ویژه شرکت دولتی سوسیالیستی، تأکید دارد.

 

الخاندرو خیل، اظهار داشت: انتظار می‌رود که سال آینده، ۲.۵ میلیون جهانگرد وارد کوبا شوند.