چاقی یک بیماری خطرناک است که می‌تواند زمینه ساز مشکلات زیادی باشد. اما نکته حائز اهمیت این است که تقریبا بسیاری از افراد دلیل افزایش وزن و چاقی خود را نمی‌دانند و تصور می‌کنند که همه چیز را درست انجام داده و بدون هیچ دلیلی چاق می‌شوند.
چرا بدون دلیل چاق می‌شویم؟
اول از همه، باید عنوان کنیم که هیچ چاقی بدون علت نیست و اگر فکر می‌کنید دلیل چاقی شما یک مسئله ماورالطبیعه است سخت در اشتباه هستید. علت چاقی شما به سبک زندگی یا شرایط سلامتی شما گره می‌خورد در واقع شما تنها از دلیل افزایش وزن خود اطلاع ندارید. برخی افراد نیز تصور می‌کنند که خیلی کم و درست غذا می‌خورند و به دنبال دلیل افزایش وزن بدون زیاد غذا خوردن می‌گردند، اما این کار نیز تنها پاک کردن صورت مسئله است و کمکی به شما نمی‌کند.
نکاتی که در ادامه مشاهده می‌کنید به احتمال زیاد یک یا چند دلیلی هستند که سبب افزایش وزن و بروز چاقی در شما شده‌اند، اما از آن‌ها بی اطلاع هستید.
کم تحرک بودن
عدم فعالیت در روز و به اصطلاح کم تحرک بودن یک عامل تاثیرگذار در افزایش وزن و بیماری‌های مزمن است. کار پشت میز، تماشای تلویزیون، رانندگی و استفاده از رایانه و تلفن همراه همه از فعالیت‌های کم تحرک هستند.
بی تحرکی و چاقی
مطالعه‌ای روی ۴۶۴ فرد چاق و دارای اضافه وزن نشان داد که میانگین زمان نشستن روزانه آن‌ها ۶.۲ ساعت در روز‌های کاری و ۶ ساعت در روز‌های غیر کاری است. وظایف شغلی و به دنبال آن تماشای تلویزیون بیشترین سهم را در افراد بی تحرک حاضر در این مطالعه ایفا کرده‌اند.
ایجاد چند تغییر ساده در سبک زندگی، مانند ورزش کردن و کمتر نشستن می‌تواند تغییر زیادی را در بی تحرکی و پیشگیری از چاقی ایجاد کند. به عنوان مثال، یک مطالعه ۳ ماهه بر روی ۳۱۷ کارگر نشان داد که جایگزینی فقط یک ساعت نشستن با یک ساعت ایستادن در طول روز کاری، باعث کاهش توده چربی کل بدن، کاهش سایز دور کمر و همچنین افزایش توده عضلانی بدون چربی می‌شود.
تحقیقات همچنین نشان داده است که وقت گذاشتن بیش از حد پشت صفحه نمایش به طور قابل توجهی به افزایش وزن ناخواسته کمک می‌کند.
حتی تغییرات جزئی، مانند پیاده روی بعد از شام به جای تماشای تلویزیون، ورزش یا پیاده روی در زمان استراحت بعد ناهار، استفاده از یک میز ایستاده یا رفتن به سرکار با دوچرخه، می‌تواند جلوی افزایش وزن را بگیرد.
خوردن شکر و شیرینی زیاد
مصرف مداوم غذا‌ها و نوشیدنی‌های شیرین، مانند آب‌نبات، کیک، نوشابه، نوشیدنی‌های ورزشی، بستنی، چای سرد و انواع قهوه‌های شیرین شده به راحتی می‌تواند به انباشته شدن چربی بیشتر در بدن شما کمک کند. مصرف بیش از اندازه شکر و شیرینی علاوه بر اینکه یکی از دلایل چاقی بدون غذا خوردن زیاد است بلکه می‌تواند شانس ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن مثل دیابت نوع دوم و ناراحتی‌های قلبی را افزایش دهد.
در ایالات متحده، نوشیدنی‌های شیرین بزرگترین منبع شکر به شمار می‌روند و به شدت با افزایش وزن ارتباط دارند. به عنوان مثال، بررسی ۳۰ مطالعه بر روی ۲۴۲۳۵۲ کودک و بزرگسال نشان داد که مصرف نوشیدنی‌های شیرین با افزایش وزن و چاقی مرتبط است.
یک مطالعه دیگر بر روی ۱۱۲۱۸ زن نشان داد که نوشیدن یک نوشابه شیرین در روز منجر به افزایش یک کیلوگرم وزن در طی دو سال می‌شود.
با وجود اینکه مصرف زیاد قند و شیرینی بسیار برای سلامتی مضر است، اما قطع کردن ناگهانی مصرف شکر توصیه نشده و ممکن است برای سلامتی شما مشکلاتی جدی را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، بهتر است که به تدریج مصرف شکر و شیرینی را کاهش دهید.
غذا‌های فراوری شده
غذا‌های فراوری شده یکی از بزرگترین دلایل چاقی بدون خوردن غذای زیاد هستند و بسیاری افراد نمی‌دانند که علت چاقی آن‌ها به مصرف غذا‌های فراوری شده برمی‌گردد. غذا‌های کاملاً فرآوری شده‌ای مثل غلات شیرین، فست فود و غذا‌های مایکروویوی، مجموعه‌ای از ترکیبات مضر همچون قند‌های افزودنی، مواد نگهدارنده و چربی‌های ناسالم را شامل می‌شوند که بدون شک برای سلامتی شما مضر بوده و موجب چاقی هستند.
به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ بر روی ۱۹۳۶۳ بزرگسال کانادایی نشان داد احتمال چاقی بین کسانی که غذا‌های فراوری شده می‌خورند از افرادی که کمتر این نوع مواد غذایی را مصرف می‌کنند ۳۲ درصد بیشتر است.
غذا‌های بسیار فرآوری شده معمولاً کالری بالایی دارند، اما در عین حال فاقد مواد مغذی ضروری مانند پروتئین و فیبر، که احساس سیری در شما ایجاد می‌کنند، هستند که همین مسئله به سادگی می‌تواند موجب افزایش وزن و چاقی شود.
نخوابیدن کافی
خواب برای سلامتی و تن‌درستی ضروری است. خواب ناکافی در کنار دیگر تأثیرات منفی که دارد ممکن است باعث افزایش وزن شود.
یک مطالعه روی ۹۲زن نشان داد کسانی که روزانه کمتر از ۶ ساعت می‌خوابند در مقایسه با زنانی که ۶ ساعت یا بیشتر در روز می‌خوابند دارای شاخص توده بدنی (BMI) و سطح ویسفاتین (پروتئین ترشح شده توسط سلول‌های چربی) بالاتری هستند.
بنابراین، افزایش زمان خواب ممکن است به کاهش وزن کمک کند.
برخی شواهد نیز خواب شبانه به مدت ۷ ساعت یا بیشتر را در مقایسه با خواب کمتر از ۷ ساعت، با افزایش ۳۳ درصد احتمال کاهش وزن مرتبط می‌دانند.
اگر خواب کم کیفیتی دارید می‌توانید با کاهش زمان استفاده از انواع نمایشگر‌ها (کامپیوتر، موبایل یا تلویزیون) قبل از خواب، کاهش میزان کافئین مصرفی و خوابیدن در یک ساعت مشخص آن را بهبود بخشید.
نخوردن غذا‌های کامل و سالم به اندازه کافی
نخوردن مواد غذایی کامل و سالم می‌تواند به اندازه خوردن غذا‌های نا سالم و فرآوری شده برای سلامتی شما مضر بوده و افزایش وزن را در پی داشته باشد. در واقع، وقتی صحبت از غذا‌های سالم می‌شود خوردن بهتر از نخوردن است و همین مسئله باعث می‌شود که بدون غذا خوردن زیاد چاق شوید.
یک مطالعه، ۶۰۹ بزرگسال با اضافه وزن را به دو گروه تقسیم کرد که به مدت ۱۲ ماه رژیم کم چربی یا کم کربوهیدرات را دنبال می‌کردند.
به هر دو گروه آموزش داده شد که مصرف سبزیجات خود را به حداکثر برسانند، مصرف قند‌های افزودنی، چربی‌های ترانس و کربوهیدرات‌های تصفیه شده را محدود کنند، غذا‌های کامل با حداقل فرآوردگی و غنی از مواد مغذی بخورند و بیشتر وعده‌های غذایی را در خانه آماده کنند.
این مطالعه نشان داد که افراد هر دو گروه رژیم غذایی، مقادیر مشابهی از وزن از دست دادند – ۱۲ پوند (۵.۴ کیلوگرم) برای گروه کم چرب و ۱۳ پوند (۵.۹ کیلوگرم) برای گروه کم کربوهیدرات. چنین نتیجه‌ای نشان دهنده این است که کیفیت مواد موجود در رژیم غذایی مهمترین عامل در کاهش وزن می‌باشد.
گنجاندن غذا‌های کامل در رژیم غذایی دشوار نیست. سعی کنید به مرور غذا‌های کامل و سرشار از مواد مغذی مانند سبزیجات، میوه‌ها، لوبیا، تخم مرغ، آجیل و دانه‌ها را به وعده‌های غذایی و میان وعده‌های خود اضافه کنید.
استرس
استرس مزمن یک مشکل بسیار شایع در زندگی امروزی است که می‌تواند علت چاقی شما باشد. سطح بالای هورمون استرس کورتیزول، باعث افزایش گرسنگی و تمایل زیاد به غذا‌های پرکالری می‌شود که این مسئله می‌تواند افزایش وزن را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به چاقی، سطح کورتیزول بیشتری نسبت به افراد بدون این بیماری دارند.
جالب اینجاست که کنترل استرس ممکن است کاهش وزن را به دنبال داشته باشد. در یک مطالعه ۸ هفته‌ای بر روی ۴۵ فرد بزرگسال مبتلا به چاقی، افرادی که به روش‌های آرام سازی مانند تنفس عمیق مشغول بودند، به طور قابل توجهی کاهش وزن بیشتری نسبت به افرادی که فقط توصیه‌های استاندارد رژیم غذایی دریافت کرده‌اند را تجربه کردند.
برای کاهش استرس سعی کنید روش‌های آرام سازی مانند یوگا، گذراندن وقت در طبیعت و معاشرت با دوستان را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
از اختلالات خاص رنج می‌برید
در حالی که علت چاقی معمولا به سبک زندگی نادرست و نکاتی که به آن‌ها اشاره کردیم برمی‌گردد، اما برخی اختلالات در وضعیت سلامتی نیز می‌توانند باعث چاقی شوند. در واقع، علت افزایش وزن بدون زیاد غذا خوردن و حتی داشتن فعالیت فیزیکی زیاد می‌تواند به همین مسئله مربوط شود و هرچقدر که برای اصلاح سبک زندگی خود تلاش کنید باز هم با انباشته شدن چربی‌های اضافه در بدن خود روبه رو خواهید شد. از جمله اختلالاتی که می‌توانند باعث چاقی شوند عبارتند از:
کم کاری تیروئید: این وضعیت که بر فعالیت غده تیروئید شما اثر می‌گذارد ممکن است یک علت چاقی بوده و باعث افزایش وزن یا دشواری در کاهش وزن شود.
افسردگی: این شرایط روانی شایع با افزایش وزن و چاقی در ارتباط است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): PCOS با برهم زدن تعادل هورمونی در زنانی که در سن باروری‌اند ممکن است باعث افزایش وزن شده و کاهش وزن را دشوار کند.
اختلال پرخوری (BED): BED به دوره‌های مکرر پرخوری غیرقابل کنترل گفته می‌شود و می‌تواند منجر به بسیاری از عوارض سلامتی از جمله افزایش وزن شود.
سایر شرایط مانند دیابت و سندرم کوشینگ نیز با افزایش وزن مرتبط هستند، بنابراین مهم است که برای تشخیص صحیح به پزشک مراجعه کنید.
علاوه بر این، برخی از داروها، از جمله دارو‌های ضد افسردگی و ضد روان پریشی، می‌توانند منجر به افزایش وزن شوند. اگر فکر می‌کنید به دلیل داروی خود اضافه وزن پیدا کرده‌اید حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
کلام آخر
عوامل زیادی می‌توانند در افزایش وزن ناخواسته نقش داشته باشند. خواب کم، کم تحرکی و خوردن بیش از حد غذا‌های فرآوری شده یا شیرین، تنها برخی از عادت‌هایی‌اند که احتمال دارد خطر افزایش وزن شما را بیشتر کنند. با این وجود، بعد از شناسایی علت چاقی، چند تغییر ساده مانند احتیاط در خوردن، ورزش کردن و تمرکز روی غذا‌های سالم می‌تواند به شما در رسیدن به تناسب اندام کمک کرده و وضعیت سلامت در شما را بهبود بخشد.