پس از گذشت ۱۰ سال از اجرای طرح کمربند سبز اهواز، اما این طرح به دلیل چالش‌های متعدد همچنان نیز تکمیل نشده است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، کمربند سبز اهواز را می‌توان یکی از مهم‌ترین طرح‌های این کلانشهر برشمرد که نقش موثری در مهار ریز گردها و یا حتی تعدیل آب و هوا خواهد داشت.
کمربند سبز شهر‌ها معمولا به منظور مهار گرد و غبار و باد‌های موسمی و شن‌های روان ایجاد میشود، تا مانند بادشکن و فیلتر هوای طبیعی عمل کند و علاوه بر آن به جاذبه‌ای گردشگری و تفرجگاهی برای تعطیلات شهروندان تبدیل شود.
اهواز کلان‌شهری محاصره شده در میان انبوه صنایع عظیم نفت و گاز است که آلاینده‌های آن‌ها گاهی وضعیت هوا را برای افراد نامناسب و مضر میکند، افزون بر آن آتش سوزی پسماند‌های نیشکر نیز در برخی مواقع شهروندان را کلافه می کند و مجموع این عوامل ایجاد یک فضای طبیعی را می‌طلبد.
فضای سبزی که همچون کمربندی پیرامون شهر به وجود آید تا از ریه و سلامت شهروندان در محاصره دود محافظت کند و با تلطیف آب و هوا و کاهش دمای پیرامون خود در تابستان‌های گرم اهواز، پناهگاهی برای رهایی از آلاینده‌های صنایع شود .
اما با گذشت ۱۰ سال از آغاز اجرای طرح کمربند سبز اهواز ، این طرح نه تنها به اتمام نرسیده بلکه بر اساس ارزیابی‌ها و به اذعان مسئولان تاکنون کمتر از ۱۰ درصد این پروژه به اجرا رسیده است.
فقط شرکت ملی حفاری اقداماتی انجام و آن را به حساب کمربند سبز گذاشت
این را امین امیری فرد کارشناس فضای سبز و محیط زیست شهرداری و همچنین مدیر طرح کمربند سبز اهواز طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۸ در سال ۱۳۹۳ گفته بود و به نظر می‌رسد طی این مدت نیز همچنان وضعیت به همان حالت است، اما چرا؟
امیری فرد میگوید که از زمان شروع طرح کمربند سبز بین دستگاه‌های اجرایی استان از جمله جهاد کشاورزی، شرکت نفت، نیشکر، ملی حفاری و سایر صنایع بزرگ که نقش مهمی در آلوده کردن فضای اهواز داشتند تقسیم شد.
او مجموع مساحت کمربند سبز را ۷ هزار و ۲۰۰ هکتار عنوان کرد که شهرداری مسئولیت نهال کاری در یکهزار و ۲۰۰ هکتار آن را بر عهده دارد، اما به دلیل محدودیت‌های مالی تنها ۷۰۰ هکتار آن تاکنون عملیاتی شده است.
کارشناس فضای سبز و محیط زیست شهرداری اهواز یادآور شد: هیچ کدام از صنایعی که مسئولیت احیای این اراضی به آن‌ها سپرده شد تاکنون اقدامی نکردند و تنها صنایع فولاد فضای سبز پیرامون شرکت خود را که بخشی از آن در کمربند سبز است، توسعه داده و آن را به حساب کار برای کمربند سبز گذاشته است.
کارایی کمربند سبز چیست؟
طبق مصوبه اقتصاد مقابله با ریز گردها طرح کمربند سبز ابتدا برای ۷ کلانشهر که یکی از آن‌ها اهواز بود تصویب شد که کمربندی به عرض دستکم یک کیلومتر دور تا دور شهر نهال کاری شود .
پس از آن نیز کارگروه طرح کمربند سبز تشکیل شد و مقرر گشت با مدیریت شهرداری‌ها اجرایی شود.
نهال‌های کاشته شده و تبدیل آن به درخت می‌تواند نقش موثری در مهار ریز گردها، جذب گاز‌های آلوده کننده جو، مهار ریز گردها، کنترل درجه حرارت و زیباسازی شهری ایفا کند.
علاوه بر آن ایجاد شدن پارک‌های جنگلی موجب حضور عظیم گردشگران و ورود عده زیادی از شهروندان برای گذران تعطیلات میشود که مراکز تفریحی را تشکیل می‌دهد.
از همین رو ایجاد کمربند سبز اهمیت بالایی دارد، اما نیاز است افزون بر شهرداری سایر نهاد‌های اجرایی که هوای اهواز را آلوده می‌کنند، به تعهدات خود برای توسعه این طرح عمل نمایند.
یا به گفته یک مسئول شهرداری مشغول در بخش نظارت بر اجرای طرح کمربند سبز صنایع عظیم خوزستان اگر نمی‌توانند در این مسئله ورود کنند، اعتباری را به شهرداری پرداخت نمایند تا به عنوان متولی، طرح را توسعه دهد.
کمربند سبز اهواز، چند هکتار است؟
شبنم قنواتی فعال محیط زیست خوزستانی نیز میگوید در بین تمامی نهاد‌هایی که اجرای طرح کمربند سبز به آن‌ها سپرده شد، فقط شهرداری پای کار بودن و باقی ارگان‌ها به تعهداتشان عمل نکردند.
او افزود: ۱۰ سال از اجرایی شدن این طرح که قرار بود ۷ هزار و ۲۰۰ هکتار زمین به شکلی که همچون کمربندی دورتادور اهواز نهالکاری شود، میگذرد تا هم مانع ورود گرد و خاک شود، هم جاذبه گردشگری داشته باشد و هم تنفس ایجاد کند.
قنواتی افزود: پس از گذر این زمان، ولی تا به حال فقط ۷۰۰ هکتار آن اجرایی شده و باقی آن دست نخورده باقی مانده است.
این فعال محیط زیست همین ۱۰ درصد را هم چندان مطلوب ندانست و بیان کرد: انسان وقتی با ۷۰۰ هکتار درخت کاری مواجه میشود انتظار دارد با یک جنگل مواجه شود، اما درختان در برخی نواحی یک یا ۲ متر در بخش‌های دیگر متوسط و در برخی مناطق نیز کوتاه هستند و دلیل این مسئله نیز نهال کاری طی سال‌های مختلف و سطح آب‌های زیر زمینی است.
چالش آبیاری نهال‌های کمربند سبز
هم اکنون موضوعی که سوالی را در ذهن ایجاد میکند این است که چرا آبیاری نهال‌ها به صورت مداوم و یا از طریق آبیاری قطره‌ای انجام نمی‌شود؟
به گفته قنواتی آبیاری نهال‌های اکنون از طریق تانکر انجام میشود، ضمن آنکه آبیاری قطره‌ای حتما باید زیر سطحی باشد، زیرا در اثر تابش آفتاب پوسیده شده و از بین میروند.
علاوه بر آن معضل دیگر، وجود زباله گردها است که اگر گذرشان به این محل‌ها بیفتد، تمام لوله‌های پلاستیکی آبیاری قطره‌ای را جمع آوری می‌نمایند.
شبنم قنواتی افزود: با توجه به اینکه اهواز در مقاطعی از سال آلوده‌ترین شهر جهان شده و در محاصره صنایع مختلف و عظیم قرار دارد، برخورداری از فضای سبز لازم جز حقوق شهروندی آنان است.
حداقل اگر صنایع می‌توانند در این حوزه اقدامی کنند دریغ نکنند و فضای سبز را توسعه دهند، نه اینکه سرانه فضای سبز اهواز زیر سرانه کشوری باشد.
مناسب‌ترین درخت برای طرح کمربند چیست؟
این فعال محیط زیست بخشی از مشکل را ناشی از نظارت دانست و بخشی را هم مرتبط با کم‌کاری مدیریتی عنوان کرد که لازم است نسبت به تکمیل این پروژه‌ها توجه بیشتری شود.
زیرا هم اکنون طرح کمربند سبز تهران که همزمان با اهواز آغاز شد، در حال تکمیل ۱۰۰ درصدی است و ظاهراً در اصفهان نیز ۶۰ درصد پیشرفت داشته و باقی شهر‌ها نیز به نسبت توسعه خوبی داشتند، ولی اهواز از قافله عقب ماند.
قنواتی یکی از مطالبات جدی فعالان محیط زیست از شهردار جدید را تسریع در تکمیل کمربند سبز خواند.
او در خصوص نوع درختان برای کمربند سبز اظهار داشت: درخت انتخاب شده، کهور بوده که متناسب با محیط زیست و بومی منطقه است، اگرچه ما علاقه‌داریم، درخت نخل یا کنار برای توسعه فضای سبز انتخاب گردد، اما واقعیت آن است که گیاهان حساسی هستند و نگهداری اولیه آن‌ها باید خیلی خوب باشد تا رشد داشته باشند.
اما وضعیت رسیدگی به درختان خوب نیست و با توجه به آبیاری نامناسب و همچنین پرداخت نشدن به موقع دستمزد کارگران که اعتصابات کارگری را در پی دارد، ممکن است کمربند سبز بیش از این با چالش مواجه گردد.
گیاهی به جز کهور نمی‌تواند در این وضعیت دوام بیاورد
یکی از کارگران آبیاری طرح کمربند سبز اهواز میگوید که ممکن است در طول سال این درختان تنها ۳ بار آبیاری شوند و گیاهی به جز کهور نمی‌تواند در این وضعیت دوام بیاورد.
کمبود مراکز طبیعی گردشگری در کلانشهر اهواز در برخی از مواقع سال به ویژه «۱۳ بدر» و هجوم شهروندان به پارک‌ها کاملا مشهود است که می‌طلبد توسعه طرح کمربند سبز بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد، البته در این زمینه راهکار‌هایی نیز وجود دارد، که اگر نسبت به آن‌ها دقت شود، اجرای طرح سرعت بیشتری به خود میگیرد.
در حال حاضر حدود ۶۰۰ هکتار از اراضی محدوده شمال غرب اهواز که در اختیار شهرداری قرار گرفته است درختکاری شده و درحال نگهداری است.
اما بقیه اراضی محدوده جاده کمربندی اهواز-اندیمشک تا جاده حمیدیه به میزان ۶۰۰ هکتار دیگر نیاز به کار‌های اساسی و زیربنایی از قبیل تسطیح، زهکشی، آبیاری و کشت دارد و به تخصیص اعتبارات لازم احتیاج است.
بقیه محدوده‌های اراضی کمربند سبز شمال غرب و هم چنین شرق که مقرر گردید شرکت‌های خصوصی ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی اقدام نمایند به دلیل برخی مشکلات و محدودیت‌های اجرایی تاکنون اقدام موثری صورت نگرفته است.
راه حل‌های اجرای کمربند سبز اهواز
۱_ بنابراین لازم است به دلیل نبود مدیریت متمرکز استانی که باعث گردیده سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی به تعهدات خود عمل نکنند، شهرداری به تنهایی قادر به تأمین اعتبارات و مدیریت اجرایی نباشد.
۲_ به دلیل محدودیت در اعتبارات، شهرداری امکان برنامه ریزی توسعه‌ای به ادامه کمربند سبز تا سقف پیش بینی شده را ندارد.
۲_ در پیشبرد اهداف کمربند سبز احتیاج به ردیف اعتبارات ملی و استانی مصوب سالیانه است.
۳_ مشارکت سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی شهری باید در قالب تامین اعتبار سهمیه در نظر گرفته شده، برای آن سازمان یا شرکت صورت بگیرد.
۴_ در استحصال اراضی محدوده‌ای کمربند سبز احتیاج به تشکیل کارگروه اجرایی مطالعاتی و نقشه برداری با جذب مشاورین ذیصلاح است.
۵_ اجرای طرح کمربند سبز باید با مشارکت بخش خصوصی، مردم، معارضین اراضی و حاشیه نشین‌ها پیرامون شهر صورت بگیرد.
۴_ جهت اجرای کامل کمربند سبز اهواز تا سقف یک هزار و ۲۰۰ هکتار به صورت سیکل کامل پیرامون شهر نیاز به یک ساختار سازمانی و تشکیلاتی مستقل فرامنطقه‌ای فراسازمانی با اشراف کامل بر کل سازمان‌ها و ادارات شهری است.
۵_ فعال نمودن کارگروه کمربند سبز اهواز و نهضت سبز شهرستان با دبیری و ریاست معاونت عمرانی استاندار ضروری است.
نویسنده و محقق: ساسان ناصری زاده
حالا امیدوارم با شهردار جدید معادلات تغییر کنه و اهواز اونطور که حقشه توسعه پیدا کنه