در ۵۰ سال گذشته، ۴ دوره مطالعات آمایش سرزمین در کشور انجام پذیرفته است.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: تمرکز شدید جمعیت و فعالیت در مناطق کلان شهری و پیامد‌های منفی آن نظیر آلودگی، کاهش آسایش و تنزل کیفیت زندگی، ازدحام و ترافیک بسیار شدید در تردد‌های روزانه، افزایش لجام گسیخته قیمت زمین و مسکن و گرایش به اسکان در حاشیه شهرها مشخص ترین نمود فضایی نبود تعادل و توازن در سرزمین ایران است که تاکنون نظام برنامه ریزی فضایی و مدیریت حکمروایی سرزمینی نسبت به آن منفعل بوده است.سند ملی آمایش برای بازگشت این تعادل و توازن به سرزمین ارائه شده است.
مهم ترین سیاست های فضایی کاهش تمرکز جمعیت و فعالیت در مناطق کلان شهری کشور در افق ۱۴۲۴:
۱- تمرکززدایی و تغییر الگوی شبکه شهری سرزمین از تک مرکزی به شبکه چندمرکزی – چندسطحی – چند عملکردی
۲- استقرار سازمان فضایی شبکه ای، متعادل، منسجم، هم پیوند، تاب آور و غیرمتمرکز
۳- تمرکززدایی و پالایش عملکردی مناطق کلانشهری به‌ویژه در مناطق کلانشهری تهران، اصفهان، کرج، مشهد، رشت، تبریز و شیراز
۴- محدود کردن رشد جمعیتی و کالبدی شهر‌های مادر در مناطق کلانشهری کشور
۵- استقرار فعالیت‌های صنعتی و معدنی اولویت‌دار ملی مبتنی بر تخصص‌ها و مزیت‌های منطقه‌ای
۶- استقرار و ساخت ماشین آلات و تجهیزات با تکنولوژی متوسط و پیشرفته (صنایع پاک و های تک) در شبکه همکار مرکزی و میانی نظیر ساخت تجهیزات برقی و ماشین آلات الکترونیکی، رایانه‌ای و نوری.
در این سند ارتقای جایگاه عملکردی و خدماتی شهرمنطقه های مشهد، اصفهان، تبریز، شیراز، کرمانشاه، اهواز، بندرعباس، کرمان، زاهدان، چابهار، رشت و ساری با توزیع جغرافیایی مطلوبی که دارند عاملی مهم در کاهش تمرکز در منطقه کلانشهری تهران خواهد بود. این شهرمنطقه ها به عنوان سطح فضایی جدید برنامه-ریزی در مقیاسی فراتر از مناطق کلانشهری با نقش آفرینی در پهنه های شمال و جنوب، شرق و غرب و میانة سرزمین، عامل اصلی انسجام و تعادل فضایی در سازمان فضایی سرزمین خواهند بود.
قوانین اسناد بالادستی
سند ملی آمایش مصوب اسفند ۱۳۹۹
چرایی و اهمیت موضوع
- تعادل و توازن در پراکندگی جمعیت و فعالیت، بر کنترل آلودگی هوا، قیمت مسکن و ... موثر است و کیفیت زندگی در کلان شهرها را افزایش خواهد داد.
ارزش فراگیری و دربرگیری سند
- پراکندگی نامتوازن جمعیت در کشور
- پراکندگی نامتعادل فعالیت های صنعتی و معدنی در کشور
سابقه موضوع:
در ۵۰ سال گذشته، ۴ دوره مطالعات آمایش سرزمین در کشور انجام پذیرفته است. در سال ۱۳۹۵ شورایعالی آمایش سرزمین تشکیل شد و سال ۱۳۸۵ مطالعات استانی آغاز شد. سال ۱۳۹۷، مطالعات ملی به آن افزوده شد. آخرین دوره این مطالعات برای تدوین سند ملی آمایش سرزمین، از دولت دوازدهم آغاز و به مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری (سازمان برنامه و بودجه کشور) واگذار شد. این مرکز با به کارگیری توان علمی کشور و همه اطلاعات دولت، سندی جامع در قالب نقشه راه توسعه بلند مدت کشور، تدوین کرد. سند ملی آمایش سرزمین در اسفند ۱۳۹۹ به تصویب شورای عالی آمایش سرزمین رسید. این سند تصویر مطلوبی از جهت گیری بلندمدت سرزمین در افق ۱۴۲۴ را به نمایش می گذارد.
مسئله بر زمین مانده
(۱) فرهنگ سازی و برنامه سازی رسانه برای تبیین اهمیت سند آمایش سرزمین و ایجاد وفاق ملی با هدف اجرای آن
(۲) استقرار فعالیت‌های صنعتی و معدنی اولویت‌دار ملی مبتنی بر تخصص‌ها و مزیت‌های منطقه‌ای
پژوهشگر: تینا صالحی