دانشمندان سیاره‌ای غول‌آسا را در منظومه بی قنطورس (b Centauri) کشف کردند که می‌تواند تعریف‌های موجود درباره شکل‌گیری سیاره‌ها را متحول کند.
به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما؛ کشف سیاره فراخورشیدی عظیمی در منظومه b Centauri (بی قنطورس) می‌تواند فرضیه‌های شکل‌گیری سیاره‌ای را متحول سازد. منظومه دوتایی بی قنطورس در فاصله ۳۲۵ سال نوری از زمین قرار دارد. سیاره یاد شده موسوم به b Centauri b (بی قنطورس بی) ۱۱ برابر سنگین‌تر از مشتری است که در نوع خود بی‌سابقه است.
تصویر زوج ستاره میزبان سیاره، بی قنطورس و سیاره غول آسای آن
این سیاره همراه با دو ستاره دیگر منظومه بی قنطورس ده برابر سنگین‌تر از خورشید ما است. بدین‌ترتیب، این منظومه، سنگین‌ترین منظومه ستاره‌ای است که در آن سیاره‌ای کشف شده است. همچنین، ستاره بی قنطورس، داغ‌ترین منظومه ستاره‌ای میزبان سیاره است که تاکنون شناخته شده است.
مارکوس جانسن، ستاره‌شناس دانشگاه استکهلم سوئد و مؤلف ارشد این مقاله، در این‌باره می‌گوید: «کشف سیاره در اطراف ستاره بی قنطورس بسیار هیجان‌انگیز است؛ زیرا می‌تواند چشم‌انداز مربوط به ستاره‌های کلان‌جرم میزبان سیاره را تغییر دهد.»
منظومه ستاره‌ای کلان‌جرم داغ
دو ستاره بی قنطورس نزدیک به ۱۵ میلیون سن دارند و هر دو از خورشید ما که ۴/۵ میلیارد سال از عمرش می‌گذرد، جوان‌تر هستند. به‌نظر می‌رسید جرم این دو ستاره برای میزبانی سیاره‌ها مناسب نباشد؛ با این‌حال، سنگین‌ترین منظومه دوتایی میزبان سیاره ۲/۷ جرم خورشیدی دارد و سنگین‌ترین ستاره‌ی واحدی که دنیا‌هایی در مدار خود دارد، سه برابر سنگین‌تر از خورشید است.
گرما و قدرت سیستم بی قنطورس فرضیه میزبان بد را تقویت می‌کند. ستاره‌ی اصلی، یعنی b Centuari A، ستاره‌ای از نوع B با دمای تخمینی ۱۸ هزار درجه سانتی‌گراد است. این دما سه برابر داغ‌تر ستاره‌ی نوع G مثل خورشید و داغ‌تر از دیگر ستاره‌های میزبان سیاره است.
B Centauri b پرتو‌های پرانرژی ایکس و فرابنفش زیادی را منتشر می‌کند که می‌توانند گاز و غبار لازم برای تشکیل سیاره‌ها را پراکنده کنند. جانسون می‌گوید: «ستاره‌های نوع B یکی از محیط‌های خطرناک و مخرب هستند. قبلا تصور می‌شد شکل‌گیری سیاره در اطراف این ستاره‌ها بسیار دشوار باشد.»
کنار زدن موانع
سیاره جدید بسیاری از موانع و فرضیه‌های قبلی را نقض کرد. جانسون و همکاران او سیاره بی قنطورس بی را با استفاده از ابزار SPHERE (ابزار پژوهشی سیاره فراخورشیدی کنتراست زیاد) کشف کردند که روی تلسکوپ بسیار عظیم رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) در شیلی نصب شده است. SPHERE تصویر مستقیمی از b cen b (بی قنطورس بی) را ثبت کرد.
تحلیل رصد‌های SPHERE به پژوهشگران اجازه می‌دهند ویژگی‌های دیگر این سیاره را بررسی کنند که بسیار فراتر از اندازه و جرم عظیم سیاره و حرارت شدید ستاره‌های میزبان است. برای مثال، بی قنطورس بی در فاصله‌ی ۵۵۰ واحد نجومی از ستاره دوتایی قرار دارد که ۱۴ برابر دورتر از فاصله میانگین پلوتو از خورشید است. گفتنی است هر واحد نجومی برابر است با فاصله زمین تا خورشید یا حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر.
مقاله پژوهشگران روز هشتم دسامبر در مجله‌ی Nature منتشر شد. به‌گفته مؤلفان، مدار سیاره‌ی b Cen b یکی از عریض‌ترین مدار‌های سیاره‌ای شناخته شده است. این فاصله می‌تواند دلیل بقای سیاره را توجیه کند؛ چرا که از پرتو‌های مضری منظومه قنطورس b در امان مانده است.
منشأ سیاره‌ی b Cen b نامشخص و ممکن است این سیاره در ابتدا در فاصله نسبتا نزدیکی از ستاره دوتایی با روش تجمع هسته شکل گرفته باشد. این مدل رایج‌ترین فرآیند شکل‌گیری سیاره‌ای است که در آن گاز و غبار دیسک سیاره‌ای برای تشکیل بلوک‌های سازنده سنگی کنار هم قرار می‌گیرند و جاذبه مشترک این قطعات در کنار هم باعث شکل‌گیری سیاره‌ها می‌شوند. سپس دنیای جوان بر اثر واکنش‌های گرانشی به جایگاه کنونی خود می‌رسد.
همچنین، ممکن است سیاره‌ی b cen b در موقعیت فعلی خود متولد شده باشد. این فرضیه ناپایداری گرانشی نامیده می‌شود. کاتلین کراتر از رصدخانه‌ی استوارد دانشگاه اریزونا می‌گوید:
در این مدل بالا به پایین، باید جرم دیسک سیاره‌ای به‌قدری زیاد باشد که باعث فروپاشی درونی آن تحت گرانش خود شود. در این صورت، بدنه ثانویه کوچکی ایجاد می‌شود و شروع به چرخش در اطراف ستاره می‌کند.
مکانیزم ناپایداری گرانشی برای شکل‌گیری اجرام بسیار بزرگ نیز مناسب است؛ اما اندازه این سیاره در مقایسه با ستاره‌های میزبانش کوچک است؛ به همین دلیل، نظریه ناپایداری گرانشی کمتر امکان‌پذیر خواهد بود.
شاید این سیاره، به سیاره مشتری شبیه باشد که از طریق واکنش با ستاره‌های منظومه به نقطه دوردستی در منظومه منتقل شده است. با بررسی وسیع‌تر سیاره‌های مرتبط با ستاره‌های بزرگ، می‌توان به مکانیزم دقیق شکل‌گیری پی برد.